چاروق؛ کفش دیروز، فراموش شده‌ی امروز/ پاپوشی که ریشه در تاریخ و فرهنگ ایرانیان دارد

به گزارش خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان، چاروق دوزی یکی از هنرهای اصیل و ماندگار صنعتگران زنجانی است که هنرمندان این خطه تبحر خاصی در خلق آن دارند.

چاروق که در زبان ترکی به آن چارخ می گویند، نوعی پاپوش با نوک عقابی برگشته است که اغلب با چرم دباغی شده­‌ای که رنگ قرمز متمایل به زرشکی دارد تولید می­‌شود.

این  پاپوش سنتی با استفاده از نخ ابریشمی رنگی، نخ گلابتون، مخمل، پاشنه‌های چوبی، نوار زیگزاگ و چرم گاوی در انواع مختلف: توری، پرده بند و تمام چرم (پشت باز و پشت بسته) تولید می‌شود.

 

خاستگاه اصلی این هنر بی بدیل در استان زنجان شهر سلطانیه است که زیبایی و تنوع طرح و نقش آن چشم هر بیننده‌ای را شیفته نقوش انتزاعی و اصیل خود می‌کند.

از انواع چاروق‌های تولید شده در استان زنجان می‌توان به انواع کنفی، تمام پوست، کشاورزی، تمام چرم، توری و پرده بند اشاره کرد که هر کدام با روشی خاص و با استفاده از چرم فرآوری شده و مواد مختلفی، چون پنبه، کنف و ابریشم  تهیه می‌شود.

مردعلی حیدری خالق بزرگترین چاروق دنیا 

مردعلی حیدری که یکی از اساتید به نام استان زنجان در حوزه صنایع دستی به شمار می رود، متولد سال ۱۳۳۵ در روستای سلمان لو از توابع زنجان است.

او در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان،گفت: هفت ساله بودم که پدرم را از دست دادم و از همان دوران شیرین کودکی در یکی از حجره‌های  بازار زنجان مشغول به کار شدم و آن زمان با توجه به سن کمی که داشتم به صاف کردن میخ‌های کهنه و خمیده کفش‌ها و موم کاری نخ‌های کفاشی  می‌پرداختم.

آقای حیدری در ادامه صحبت هایش یادی از آقایان محمد گرانمایه و صادق کفشچی کرد و افزود: زمانی که تازه وارد بازار کار شده بودم فنون کفاشی را از این ۲ استاد بزرگوار آموختم و  زمانی که تصمیم گرفتم مستقل شوم به  دلیل علاقه‌ای که به چاروق‌های دست دوز داشتم نزد استاد خطیبی رفته و به مدت ۵ سال نیز در معیت ایشان با اصول چاروق دوزی آشنا شدم.

او که بیش از ۵۰ سال است مشغول تولید و آموزش چاروق دوزی در زنجان است حالا بیشتر به آموزش این حرفه می پردازد.

این هنرمند زنجانی عکس‌هایی از مدل‌های مختلف چاروق را که تاکنون دوخته است در یک آلبوم جمع‌آوری کرده، نمونه کارهایش دیدنی است... از چاروقی که با ملیله ساخته تا چاروق‌های گلابتون دوزی شده‌ای که  توریست‌های خارجی طرفدار آن هستند.

آقای حیدری  بزرگترین چاروق دنیا را که یک متر و ۶۰ سانتیمتر طول و ۷۰ سانتیمتر ارتفاع دارد، دوخته است، او برای دوخت این چاروق یک و سال و ۶ ماه وقت گذاشته و حدود ۱۰ متر مربع چرم، نیم کیلوگرم ابریشم و چهار کیلوگرم چسب استفاده کرده است.

روی این پاپوش زیبا نقوشی از مناطق تاریخی ایران از جمله گنبد سلطانیه، پاسارگارد، سی وسه پل، برج آزادی و گنبد سلطانیه با استفاده از نخ گلابتون گلدوزی شده است.

او در رابطه با دلیل دوخت چاروق به این بزرگی گفت: معمولا خانم‌ها بعد از مدتی که از چاروق استفاده می‌کنند آن را دور می‌اندازند و من احساس کردم ممکن است تا ۱۰۰ سال آینده هیچ نام و نشانی از چاروق زنجان باقی نماند، به همین دلیل تصمیم گرفتم نمونه‌ای از آن را بدوزم تا این هنر اصیل زنجانی‌ها در دل تاریخ برای آیندگان جاودان بماند.

الناز خدایی فرد معاون صنایع دستی استان زنجان در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان، گفت: ‌می‌توان ریشه صنایع چرمی در استان زنجان را حداقل در ۲ هزار سال قبل جست.

او افزود: قدمت هنر چاروق دوزی به اواخر دوره هخامنشی و اوج تزئینات آن به دوره  ساسانی می‌رسد که زیبایی و تنوع طرح و نقوش آن، چشم هر هنرشناسی را شیفته نقوش انتزاعی و اصیل خود می کند.

معاون صنایع دستی استان زنجان ادامه داد: در حال حاضر ۶۰ نفر در استان زنجان به صورت حرفه ای در حوزه چاروق دوزی مشغول فعالیت هستند که از این تعداد تنها ۷ نفر تحت پوشش بیمه هستند.

خدایی فرد در خصوص پرداخت تسهیلات کرونایی به صنعتگران زنجانی گفت: از زمان آغاز شیوع ویروس کرونا تاکنون بیش از ۹ میلیارد تومان تسهیلات کم بهره به شاغلین حوزه صنایع دستی در زنجان پرداخت شده است.

گزارش از شیرین محمودی 

انتهای پیام/م