«پیری زودرس پوست» اثر غیرقابل انکار استعمال دخانیات

ایسنا/همدان گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی نشان می دهد که سالانه هشت میلیون تن در جهان بر اثر استعمال دخانیات جان خود را از دست می دهند. دود سیگار در سال، بیش از یک میلیون نفر از جمله ۶۵ هزار کودک را به کام مرگ می‌کشاند.

در سراسر جهان ۱.۳ میلیارد سیگاری وجود دارد که ۸۰ درصد آنها در کشورهای با درآمد پایین و متوسط زندگی می‌کنند. علاوه بر این، بسیاری از افراد در منطقه جنوب شرقی آسیا از محصولات دخانی بدون دود استفاده می‌کنند که علت اصلی شیوع بالای سرطان‌های سر و گردن در منطقه است. مصرف دخانیات علاوه بر عوارض جسمی، با وابستگی های روانی و اجتماعی به ویژه در نوجوانان و جوانان همراه است.

دخانیات نه تنها بر سلامت مردم تأثیر می‌گذارد بلکه از نظر هزینه‌های بهداشتی و از دست رفتن بهره وری نیز هزینه سنگینی را برای کشورها درپی دارد. نشان داده شده‌ است که تأثیر هزینه‌های بهداشتی بر اقتصاد ملی، به علت بیماری‌های مرتبط با دخانیات بسیار بیشتر از درآمد حاصل از فروش محصولات دخانی است.

یک روانشناس به وابستگی روانی ناشی از مصرف دخانیات و مشروبات الکلی اشاره و اظهار می کند: برخی وابستگی ها مانند وابستگی به محبت یا وابستگی به آب و غذا جزء وابستگی های سالم و مجاز است چراکه بدن از نظر جسمی و روانی به چنین وابستگی هایی نیازمند است اما وابستگی به دخانیات یا مشروبات الکی، جزء وابستگی های کاذب محسوب می شود یعنی فرد برای ارضاء این نیاز جدید و کاذب در خود، تلاش می کند.

تفاوت بین افراد از نظر میزان وابستگی جسمانی به مصرف دخانیات

دکتر رسول کُردنوقانی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه وابستگی به دخانیات در سه سطح وابستگی جسمانی، روانی و اجتماعی مورد بررسی قرار می گیرد، ادامه می دهد: وابستگی جسمانی یعنی خود فرد بدنش را به دخانیات مانند سیگار، موادمخدر و یا مشروبات الکی وابسته می کند که البته این یک وابستگی کاذب است چراکه بدن نیازی به این ماده ندارد، از طرفی افراد از نظر وابستگی جسمانی به دخانیات با هم متفاوت هستند، یعنی بدن برخی افراد واکنش شدیدتری به دخانیات نشان می دهد و به محض کشیدن یک نخ سیگار، در فرد احساس خوشایندی ایجاد می شود که ممکن است در دیگر افراد این احساس ایجاد نشود.

به گفته این روانشناس، بهتر است خانواده ها مصرف دخانیات را در نزدیکان و آشنایان خود بررسی کنند چراکه در صورت وجود اعتیاد در بین افراد فامیل و آشنایان، نگرانی و احتمال مصرف دخانیات در فرزندانشان بیشتر می شود، یعنی ممکن است از نظر ژنتیکی و جسمی، این فرزندان آمادگی بیشتری برای پذیرش دخانیات داشته باشند.

ایجاد یک الگوی رفتاری و عادت در فرد ناشی از مصرف دخانیات

عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه بوعلی سینا به تعریفی از وابستگی روانی ناشی از مصرف دخانیات می پردازد و می گوید: وابستگی روانی یعنی ایجاد یک الگوی رفتاری و عادت در فرد که ناشی از مصرف دخانیات است و روشن کردن یک نخ سیگار پس از غذا یا بعد از انجام یک کار سخت یا مصرف دخانیات در ساعات مشخصی از شبانه روز از جمله این عادت هاست.

او معتقد است که ارضاء نیازهای روانی نیز در این افراد دیده می شود؛ به طور مثال فرد با مصرف مشروبات الکلی، موادمخدر یا هر نوع دخانیاتی سعی می کند برخی نیازها مانند نیاز به محبت، احساس تنهایی یا اضطراب را در خود تعدیل کند.

آغاز تمایل به مصرف دخانیات از سنین نوجوانی به علت وابستگی اجتماعی

کُردنوقابی وابستگی اجتماعی را به ویژه در بین نوجوانان و جوانان یکی از عوامل تعیین کننده مهم در انواع وابستگی به دخانیات می داند و می افزاید: گروهی که فرد به آن متعلق است و خود را عضوی از آن گروه می داند با مصرف دخانیات رابطه مستقیم دارد یعنی اگر فرزند شما به ویژه در دوران جوانی و نوجوانی با دوستانی نشست و برخاست دارد که دخانیات مصرف می کنند، به راحتی می تواند تحت تأثیر و تحت فشار آنها قرار گیرد.

او با تأکید بر اینکه تأثیرات گروه همسالان به ویژه در دوران نوجوانی جدی است و مقاومت در برابر این عامل، بسیار سخت است، تصریح می کند: آمار نشان می دهد تمایل به مصرف دخانیات از سنین نوجوانی آغاز می شود که یکی از دلایل اصلی آن وابستگی اجتماعی است چراکه هنوز هویت مستقل نوجوان شکل نگرفته و او مجبور است با انتساب به یک گروه و استفاده از هویت گروهی و اجتماعی، احساس هویت کند.

فرد به تنهایی و بدون کمک اطرافیان نمی تواند اقدام به ترک دخانیات کند

به گفته این روانشناس، والدین در صورت درگیری فرزندشان با دخانیات در ابتدا باید مسئله را ریشه یابی کنند، یعنی مجموعه عوامل اثرگذار در کشیده شدن فرزندشان به سمت دخانیات را بررسی کرده و تنها او را مقصر ندانند، از طرفی والدین هرگز نباید فکر کنند که فرد می تواند بدون کمک دیگران و به تنهایی اقدام به ترک ماده اعتیادآور کند.

او عوامل شخصیتی، ژنتیکی، خانوادگی، اجتماعی، رسانه های جمعی و فضای مجازی را از جمله عوامل ایجاد وابستگی و اعتیاد به دخانیات در افراد برمی شمرد و می گوید: در این مواقع برخورد صبورانه و به دور از هر گونه خشونت و یا استفاده از روش های استبدادی و چکشی توصیه می شود چراکه استفاده از این روش ها توسط اطرافیان، صداقت را از فرد می گیرد و او را به سمت پنهان کاری سوق می دهد.

ضرورت تقویت عزت نفس و احترام به خود از سوی اطرافیان

کُردنوقانی معتقد است با توجه به اینکه اعتیاد یک الگوی خودتخریبی است، زمانی که فرد نسبت به خود احساس بدی دارد، سعی در تخریب خود از نظر جسمی و روانی می کند و به همین علت به سمت مصرف دخانیات کشیده می شود. در این شرایط خانواده و اطرافیان باید احترام به خود و عزت نفس را در فرد تقویت کرده و تلاش کنند احساس فرد نسبت به خودش بهتر شود. در موارد شدیدتر نیز باید به روانشناس و یا روانپزشک مراجعه شود.

در ادامه یک پزشک عمومی به عوارض استعمال قلیان بر سلامت قلب اشاره و اظهار می کند: عوارض استعمال قلیان مانند عوارض سیگار و حتی شدیدتر از آن است. از آنجا که دُز مصرف قلیان در هر وعده حدود ۳۰-۲۰ برابر سیگار است، دُز دودی هم که وارد بدن می شود، از دود سیگار بسیار بیشتر خواهد بود ضمن اینکه قلیان فیلتری هم ندارد و به همین علت حجم بالایی از دود و سموم مضر با هر پُکی که به آن زده می شود، به بدن می رسد.

فردی که بیشتر قلیان می کشد، بیشتر در معرض ابتلا به سکته های قلبی و مغزی قرار می گیرد

دکتر حدیثه سنجری‌پور در گفت‌وگو با ایسنا، تسریع روند تصلب شرایین یا آترواسکلروزیس را از مهمترین عارضه استعمال سیگار و قلیان بر قلب می داند و ادامه می دهد: در این شرایط، روند گرفتگی عروق مختلف بدن از جمله عروق کرونر با سرعت بیشتری اتفاق می افتد و فردی که بیشتر قلیان می کشد، بیشتر در معرض ابتلا به سکته های قلبی و مغزی قرار می گیرد همچنین استعمال مکرر قلیان می تواند سبب افزایش غلظت خون و بالا رفتن استعداد خون برای تشکیل لخته شود یعنی ممکن است تنگی ایجاد شده با استعمال قلیان در عروق کرونر حدود ۴۰-۳۰ درصد باشد اما همین تنگی های خفیف سبب ایجاد سکته در افرادی که قلیان می کشند، شود.

به گفته او، تمام تأثیرات منفی ناشی از استعمال سیگار بر دندان ها، با کشیدن قلیان هم اتفاق می افتد. حتی در مواردی آثار منفی قلیان بر دندان ها، به علت مواد سمی و شیمیایی موجود در تنباکوی قلیان بیشتر از سیگار است. ابتلا به سرطان های دهان، لب، حلق، زبان و کف دهان، آسیب به بافت های نگهدارنده دندان یعنی لثه ها، رنگ گرفتن دندان ها، نامناسب شدن شکل ظاهری آنها و بدبو شدن دهان از جمله عوارض کوتاه و بلندمدت مصرف قلیان محسوب می شوند.

افزایش خطر ابتلا به سرطان های گوارشی از عوارض مصرف دخانیات

این پزشک عمومی کاهش اشتها، بدمزه شدن طعم دهان، تأثیر منفی بر ترشح بزاق و سایر آنزیم های گوارشی، تهوع و سوءهاضمه را از عوارض مشترک استعمال سیگار و قلیان برمی شمرد و می گوید: از آنجا که بلع هوا هنگام استعمال قلیان بیشتر از زمانی است که سیگار کشیده می شود، ابتلا به نفخ و تورم شکم در میان طرفداران قلیان، بیشتر از کسانی است که سیگار می کشند. افزایش میزان ابتلا به زخم های معده و اثنی عشر نیز یکی دیگر از مشکلات ناشی از قلیان کشیدن است ضمن اینکه مصرف انواع دخانیات از جمله قلیان، سبب افزایش خطر ابتلا به سرطان های گوارشی مانند سرطان مری، معده، لوزالمعده، کبد و روده بزرگ می شود.

او ادامه می دهد: مطالعات اخیر نشان داده اند میکروب ها و قارچ های موجود در لوله قلیان به راحتی به وسیله دود، وارد دستگاه تنفس و باعث ایجاد عفونت های مزمن می شوند. معمولاً در ابتدا شخص متوجه بیماری خود نمی شود اما در سال های بعد به علت نفوذ این قارچ ها و میکروب ها در لایه های مختلف ریه و برونشیت، برونشکتازی، آمفیزم ریه و در نهایت آسم خود را نشان می دهد.

سنجری‌پور نسبت به عوارض قلیان که ۲۰ برابر سیگار است، هشدار می دهد و اظهار می کند: عوارض نیم ساعت قلیان کشیدن با ۱۰ ساعت استعمال سیگار برابر است و این تصور که دود از دهان جذب نمی شود، کاملاً غلط است چراکه دود از طریق مخاط دهان و حنجره جذب بدن شده و آثار سوء خود را می گذارد، حتی به علت ورود دود قلیان به هوا، افرادی که قلیان نمی کشند و در معرض دود آن قرار می گیرند در طولانی مدت دچار عوارض آن خواهند شد.

اسانس های اضافه شده به قلیان؛ تحریک کننده دستگاه تنفسی

این پزشک عمومی به تأثیرات مضر مصرف قلیان بر دو عضو حیاتی بدن یعنی ریه ها و قلب اشاره و تصریح می کند: سرطان ریه، سرطان مری، بیماری انسدادی ریوی مزمن، آمفیزم، پایین بودن وزن هنگام تولد نوزاد، افزایش حمله های آسم و ذات الریه فقط برخی از خطرهای قلیان هستند، متأسفانه به بیشتر تنباکوهایی که در سال های اخیر به بازار آمدند، اسانس هایی اضافه می شود که این اسانس ها علاوه بر تحریک دستگاه تنفس، سبب ایجاد حساسیت و آلرژی می شود بنابراین فرد را دچار رینیت آلرژیک و سرفه های مزمن همراه با خلط نیز می کند.

او معتقد است علاوه بر نیکوتین در دود قلیان ۱۰ها ماده سمی وجود دارد پس زیان آن چند برابر سیگار و دخانیات است. مصرف دخانیات به عنوان یکی از پنج عامل مهم سکته مغزی و حتی بیماری های قلبی و تصلب شرایین، از شناخته شده ترین ریشه های مرگ و میر در دنیا است. اگر دخانیات مصرف نکنید احتمال ابتلای شما به سرطان ریه تا ۵۰ سالگی، یک در ۳۵۰ خواهد بود اما با مصرف دخانیات این عدد یک در هفت می شود.

سنجری‌پور با تأکید بر اینکه در بسیاری از کشورها از جمله آمریکا، حتی در فضای آزاد هم کشیدن سیگار ممنوع است اما متأسفانه در ایران در کافه ها و حتی در پارک ها شاهد قلیان کشیدن خانم ها و آقایان هستیم، می گوید: قلیان با تأثیر بر عروق مغز، سبب تشدید بسیاری از بیماری های مغز و اعصاب از جمله صرع می شود. زمانی تصور می شد قلیان روند ابتلا به آلزایمر را به تأخیر می اندازد اما بعدها ثابت شد این فرضیه کاملاً غلط است و اصولاً افرادی که قلیان زیاد می کشند، آنقدر عمر نمی کنند که به آلزایمر مبتلا شوند.

مصرف قلیان سن یائسگی در زنان را کاهش می دهد

او در بخش دیگری به تأثیرات مصرف قلیان بر زنان اشاره می کند و می افزاید: مصرف قلیان سن یائسگی را در زنان کاهش داده و ممکن است سبب بروز اختلالات هورمونی شود. قلیان کشیدن در دوران بارداری سبب مسمومیت جنین شده و رشد جنین را به تأخیر می اندازد و در اوایل بارداری باعث ایجاد تغییرات ژنتیک می شود. خانم ها باید به این نکته توجه داشته باشند که یکبار قلیان کشیدن چنین مشکلاتی ایجاد نمی کند اما وقتی با تکرار به عادت تبدیل شود، مانند سیگار اعتیادآور شده و سلامت آنها را به خطر می اندازد.

به گفته این پزشک عمومی، پوکی استخوان یکی دیگر از اثرات مضر قلیان بر بدن است. با هر بار پُک زدن به قلیان حدود ۵۰۰ سی سی دود وارد ریه می شود در حالیکه در سیگار این مقدار ۷۰ سی سی است. زنانی که سیگار و قلیان می کشند، بیش از سایر زنان در معرض خطر ابتلا به پیری زودرس هستند، سیگاری ها در سن ۴۰ سالگی چین و چروک هایی در پوست خود دارند که افراد غیرسیگاری در ۶۰ سالگی دارند.

سنجری‌پور اظهار می کند: کشیدن سیگار و قلیان می تواند خطر ابتلا به آلرژی های پوستی را به شدت افزایش دهد، به علاوه از آنجا که سیگار و قلیان در زنان سن یائسگی را کاهش می دهد، عاملی منفی در بروز بیماری های پوستی و پیری زودرس است ضمن آن که برافروختگی های پوستی نیز ارتباط مستقیمی با استعمال دخانیات دارند.

ارتباط استعمال دخانیات با پیری زودرس پوست

او تسریع در روند تخریب بافت کلاژن و پیری زودرس پوست را از دیگر زیان های ناشی از مصرف قلیان برمی شمرد و می گوید: در اثر استعمال مواد دخانی رنگ موها خاکستری و زودتر از وقت معمول سفید می شود. دلایل ایجاد سفیدی و ریزش مو ناشی از مصرف دخانیات متعدد است اما مهمترین مکانیسم، اثر انقباض بر عروق ریز پاپیلای مو است که سبب کاهش خون‌رسانی به مو شده و همین امر باعث از دست رفتن زودرس رنگدانه آن می شود همچنین تغییر رنگ پوست، ایجاد لک های پوستی، کاهش قدرت ارتجاعی پوست و نازک شدن صفحه های ناخن ها از دیگر تأثیرات ناشی از مصرف دخانیات است.

به گفته این پزشک، اضافه کردن اسانس و رایحه به تنباکو به معنای افزودن مواد شیمیایی به آن است که درصد سم دود قلیان را بالا می برد، جدا از اینکه این دود با دود سمی زغال هم ترکیب و وارد ریه ها می شود. درصد نیکوتین تنباکو بسیار بیشتر از سیگار است و باعث می شود بدن فرد در طول زمان وابستگی بیشتری به نیکوتین پیدا کند اما از آنجا که به قول معروف چاق کردن قلیان و آماده کردن آن راحت نیست، افراد به سمت کشیدن سیگار می روند و به میزان زیادی سیگار مصرف می کنند. تنباکوی قلیان همچنین می تواند آلودگی های میکروبی داشته باشد که زمینه بروز عفونت ریه را به وجود می آورد در ضمن به علت مرطوب بودن تنباکو، احتمال رشد قارچ در آن بیشتر است.

دود مرطوب قلیان در اعماق مخاط ریه نفوذ می کند

سنجری پور بیان می کند: بهترین راهکار برای جلوگیری از آسیب های جسمی قلیان، آموزش و پیشگیری و رفع سوءتفاهم هایی است که در ذهن مردم درباره قلیان وجود دارد. بسیاری فکر می کنند گذشتن دود قلیان از آب، آن را سم زدایی می کند در حالیکه دود مرطوب آن در اعماق مخاط ریه نفوذ می کند.

او معتقد است که سرهای پلاستیکی قلیان تاحدودی کشیدن آن را بهداشتی می کند اما اگر فردی که از قلیان استفاده کرده سل یا هپاتیت داشته باشد، فقط سر قلیان عوض کردن نمی تواند بهداشت و سلامت نفر بعد را تضمین کند چراکه فقط سرشلنگ مسئله نیست و خود شلنگ هم در اثر پُک های عمیق می تواند جذب کننده آلودگی ها باشد.

انتهای پیام