گزارشی از راهکار‌های یک دانشگاه برای حفظ نخبگان در کشور

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، محیا معصومی- فرار مغز‌ها که متاسفانه به عبارت نام آشنایی در کشور تبدیل شده است سالانه تعداد زیادی از جوانان و نخبگان را از کشور می‌گرفت. نیرو‌های کارآمدی که ایران پرورش می‌داد و خارجی‌ها از توانمندی‌هایشان بهره می‌گرفتند. نبود زیرساخت و بستر‌های مورد نیاز برای رشد و بهره‌گیری از ظرفیت‌های نیرو‌های جوان و تحصیل کرده در کشور، کار را به جایی رسانده بود که یک چراغ سبز ساده خارجی‌ها، مسیر زندگی و آینده جوانان را تغییر می‌داد.

این ماجرا باعث شد تا جوانان بسیاری ادامه تحصیل، کار و اقامت در خارج را به ماندن در ایران ترجیح دهند و با این همه، دوری و غربت از خانواده را نیز بپذیرند. به عنوان مثال در دهه ۸۰ طبق گفته یکی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف از بین ۱۰۰ فارغ‌التحصیل یک رشته (که همه در یک سال در دانشگاه شریف پذیرفته شده بودند) تنها یک نفر در ایران مانده بود و بقیه همکلاسی‌های او زندگی و تحصیل در خارج از کشور را انتخاب کرده بودند.

 

نخبگان درحال بازگشت به وطن

اما چند سالی می‌شود که شرایط تغییر کرده و نه تنها دیگر خبری از این همه مهاجرت و فرار مغز‌ها نیست؛ بلکه آنان که روزی خارج را برای تحصیل و زندگی بر ایران ترجیح داده بودند درحال بازگشت به وطن خود هستند.

سیاست‌های تشویقی و برنامه‌ریزی بلندمدت برای نخبگان ایرانی مقیم خارج از کشور با تلاش بنیاد ملی نخبگان و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهور طی سال‌های اخیر باعث شده تا بستر‌های رشد این گروه از افراد در کشور فراهم و آن‌ها وطن خود را مجددا برای آینده‌شان انتخاب کنند.

برنامه «همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور» به منظور انتقال دانش، تجربه و ایده‌های فناورانه به داخل از سوی مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری و با همکاری دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، پارک‌های علم و فناوری، شرکت‌های فناور و مراکز رشد و نوآوری منتخب کشور به عنوان «پایگاه تخصصی همکار» اجرا می‌شود تا در قالب حمایت از انجام پروژه‌های تحقیقاتی و فناورانه همچون پسادکتری، فرصت مطالعاتی، استاد مدعو و معین، راه‌اندازی کسب و کار‌های فناورانه، اشتغال در شرکت‌های فناور و برگزاری سخنرانی و کارگاه‌های تخصصی به ارتباط مؤثر متخصصان مراکز علمی و فناوری برگزیده کشور یاری کند.

 

دانشگاه‌ها در مسیر کمک به کاهش فرار مغزها

دانشگاه‌ها در این مسیر نقش پررنگی دارند و با کمک معاونت علمی و فناوری تاکنون خدمات ارزشمندی را برای بهره‌گیری از توانمندی‌ها و ظرفیت‌های نخبگان ایرانی مقیم خارج از کشور ارائه کرده‌اند که هرچند تا شرایط ایده‌آل فاصله زیادی داریم، اما در همین حد نیز تاکنون موثر واقع شده است. براین اساس به سراغ یکی از دانشگاه‌های مطرح رفتیم تا از برنامه‌های آن‌ها برای حمایت و زمینه‌سازی برای بازگشت نخبگان بیشتر بدانیم.

 

کانال‌های ارتباطی علوم پزشکی شهیدبهشتی برای استفاده از توان نخبگان

افشین زرقی، معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی در گفتگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، در این باره گفت: برای حمایت از نخبگان برنامه‌های متعددی را در دست انجام داریم. یکی از برنامه‌ها این است که تاکنون ۱۵ عضو هیئت علمی ایرانی مقیم خارج بعنوان هیئت علمی مدعو به دانشگاه ما رفت‌و آمد دارند و کانال‌هایی برای ارتباط‌گیری با آن‌ها در سطح هیئت علمی ایجاد شده است.

 

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی بیان کرد: در جشنواره‌های پژوهشی دانشگاه نیز همواره از یک پژوهشگر ایرانی مقیم خارج که فعالیت‌های علمی پژوهشی موثری داشته است، تقدیر کردیم تا این موضوع راهی برای تشویق آن‌ها باشد.

 

زمینه‌های تشویقی فراهم شد

زرقی ادامه داد: تقدیر از پژوهشگران ایرانی مقیم خارج از کشور تاکنون باعث شده تا این افراد برای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی به صورت پروازی یا حتی دائم انتخاب شوند.

 

قرارداد معاونت علمی و دانشگاه برای حفظ نیروهای کارآمد

وی در این زمینه به انعقاد تفاهم‌نامه‌ای با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اشاره کرد و اظهار داشت: مطابق تفاهم‌نامه‌ای که دانشگاه با بخش بین‌الملل معاونت علمی امضا کرده این امکان فراهم شده است تا فارغ‌التحصیلانی که از کشور رفته‌اند را برگردانده و به صورت پسادکتری در مراکز تحقیقاتی خود جذب کنیم.

به گفته معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، گذراندن این دوره‌ها با حمایت مالی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری خواهد بود و اینگونه نخبگان علاقمند شده و شانس ماندن آن‌ها در ایران افزایش پیدا می‌کند.

 

ماندن در کشور اجباری نیست

زرقی با بیان اینکه نمی‌توان جوانان را به زور در کشور نگه داشت، اما با ایجاد بستر‌ها و زیرساخت‌های مناسب برای شکوفایی استعداد‌ها و رشد می‌توان آن‌ها را به ماندن، تحصیل، کار و زندگی در کشور علاقمند کرد، ادامه داد: سیاست‌های جذب در این راه بسیار موثر بوده است همچون همین سیاست‌های حمایتی پسادکتری برای ایرانیان مقیم خارج طی تفاهم‌نامه با معاونت علمی که تاکنون بسیار خوب پیش رفته و درحال انجام است.

وی یادآور شد: در این راستا قراردادی را هم با ایرانیان مقیم خارج از کشور داریم که بر این اساس آن‌ها وظیفه دارند افراد کارآمد و تحصیل‌کرده را به ما معرفی کنند. این قرارداد تاکنون بسیار موثر واقع شده است و افراد معرفی شده را استاد مدعو دانشگاه کردیم. برای این کار شرایط رفت‌وآمد آن‌ها را نیز فراهم شده است.

 

ارتباط علمی با جوانان ایرانی مقیم خارج از کشور

معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی سیاست‌های تشویقی و تقدیری از ایرانیان مقیم خارج را از نکات مهم برای حمایت نخبگان و بازگشت آن‌ها به کشور مطرح کرد و گفت: در معاونت دانشجویی دانشگاه اخیرا یک کانون فارغ‌التحصیلان شکل گرفته است که با فارغ‌التحصیلان موفق این دانشگاه که مقیم خارج شده‌اند ارتباط علمی گرفته شود. این ارتباط یقینا به بهره‌گیری از ظرفیت‌های آنان در دانشگاه و به ویژه کشور منجر خواهد شد.