وقتی پخش موسیقی پاپ، ۲۰ برابر موسیقی اصیل ایرانی است!

سال‌ها پیش صبح جمعه با چرخاندن پیچ رادیو معنا می‌گرفت. حال با گذشت زمان شاید نقش رادیو در برخی خانه‌ها کمرنگ‌تر از قبل شده باشد، اما رادیو با شبکه‌های مختلف خود هنوز پای ثابت بسیاری از خانه‌ها، محل‎های کار و خودروهاست. رادیو آوا یکی از شبکه‌های رادیویی است و همان‌طور که از نامش پیداست به پخش موسیقی‌های کلاسیک، محلی، پاپ و بی‌کلام از رادیو می‌پردازد. طبق برخی آمار، هم‎اکنون رادیو آوا پرمخاطب‌ترین شبکه رادیویی است؛ شبکه‌ای که توانسته است با درنظرگرفتن سلایق مختلف جامعه در عرصه موسیقی، موفقیت نسبتاً بالایی کسب کند؛ کنداکتور مناسب این برنامه برای پوشش‎دادن عرصه‌های مختلف موسیقی، از پاپ و سنتی گرفته تا موسیقی نواحی و ملل و حتی ورود به عرصه پخش مداحی و...، متناسب با ایام عزاداری، قابل تقدیر و احترام است.

با این حال، طی چندسال اخیر، روند فعالیت رادیو آوا به نحوی بوده که حجم انتقاد از روش فعالیت آن را افزایش داده‌است. سعی کردیم که درباره این انتقادها، با مسئولان این شبکه رادیویی گفت‌وگو کنیم، اما تلاش‌های ما از حد روابط عمومی فراتر نرفت. به همین دلیل، ناچاریم آن‌چه را که به عنوان نقد مطرح است، درباره این شبکه پرطرفدار رادیویی، مطرح کنیم و امیدوار باشیم که مسئولان امر، آن‎ها را بشنوند و در جهت رفع انتقادات، گام‌های مثبتی بردارند.

امان از دست تبلیغات!
فرض کنید در حال شنیدن موسیقی دلخواهتان در رادیو آوا هستید که ناگهان پیام‌های بازرگانی پخش می‌شوند! حسی شبیه تبعید از سرزمین موسیقی به سرزمین تجارت به انسان دست می‌دهد؛ دو سرزمینی که هیچ ربطی به یکدیگر ندارند! این چرخه‌ای‌ است که هر ۳۰ دقیقه یک‎بار، در رادیو آوا تکرار می‌شود و بعد از پخش چند آهنگ، در سبک‌های مختلف، نوبت به پخش پیام‌های بازرگانی می‌رسد. پخش تبلیغات، آن هم به صورت دوره‌های مشخص نیم‌ساعته در این شبکه رادیویی، برای مخاطبی که دنبال‌کننده جدی این رادیو محسوب می‌شود، کلافه‌کننده و خارج از حوصله است و برای مخاطبی که گذرا یا گه‌گاه به سراغ این شبکه رادیویی می‌رود، حس «زدگی» به همراه خواهد داشت و غیرقابل‎توجیه است. این درحالی است که تا چندسال قبل، پخش تبلیغ در رادیو آوا بسیار محدود بود و گاهی، اصلاً به چشم نمی‌آمد.

پاپ: ۲۰ – سنتی: ۱
جدول پخش رادیو آوا به شش بخش ۲۴۰ دقیقه‌ای تقسیم می‌شود. این برنامه‌ها در قالب بخش‌های سحرگاهی، صبحگاهی، نیمروزی، عصرگاهی، شامگاهی و شباهنگی روی آنتن می‌رود. هرچند وجود شبکه‌ای که به ارائه و پخش موسیقی‌های مختلف بپردازد، امیدوارکننده به نظر می‌رسد؛ اما سازوکار و چگونگی پخش آهنگ‌های مختلف از این شبکه رادیویی، قابل‎تامل است. در واقع نسبت حدودی پخش موسیقی پاپ به موسیقی و آواز ایرانی در برنامه‌های این شبکه، ۲۰ به یک و گاهی خیلی بیشتر است. اگر به‎طور مستمر پیگیر رادیو آوا باشید، متوجه خواهید شد که به‌رغم تنوع آهنگ‌های پاپ در برنامه‌های مختلف، جای موسیقی اصیل ایرانی در این شبکه خالی‌ است و رادیو آوا هم تحت‎تاثیر جو حاکم بر جامعه موسیقی، بیشتر دنبال‌کننده موسیقی پاپ است ؛ به این معنا که شما کمتر در این شبکه پر مخاطب رادیویی، آثاری از بزرگان موسیقی ایرانی مانند شهرام ناظری، حسام‌الدین سراج، علیرضا افتخاری، علیرضا قربانی و ... می‌شنوید.

 حتی گاهی غیبت آهنگ‌های پاپ استاندارد هم، به چشم می‌آید و جدول پخش بر موج آهنگ‌های پاپ روز سوار است. این روند برای شبکه‌ای که می‌تواند نقش مهمی در ایجاد سلیقه شنیداری مخاطب داشته باشد، عجیب و غیرقابل توجیه است. از سوی دیگر، معمولاً در همین مجموعه آهنگ‌ها نیز، شاهد کم‌توجهی به آثار خواننده‌های مطرح و شناخته‎شده هستیم؛ به این صورت که آهنگ‌های مربوط به این دسته از خواننده‌ها، از چند قطعه محدود تشکیل می‌شود که به تناوب آن را در بخش‌های مختلف تکرار می‌کنند؛ به دیگر سخن، انگار آثار مشهور این هنرمندان، تنها منحصر به همین چند قطعه است و کار جدید یا اثر تازه‌ای در عرصه موسیقی ندارند. البته ممکن است این رویه، به دلیل موضوع حق پخش و مسائل مالی مربوط به آن باشد که به هر حال، رادیو آوا نیز، مانند دیگر بخش‌های کشور، از مشکلات مربوط به آن مستثنا نیست. اگر این مسئله را به عنوان دلیل اصلی پخش قطعه‌های محدود برای بزرگان موسیقی یا حتی بخش موسیقی ملل بدانیم، آن وقت می‌توانیم حدس بزنیم که چرا بازار پخش آثار خواننده‌های کمترشناخته‎شده پاپ، در رادیو آوا گرم است. البته حمایت از خواننده‌های جوان، ولو با احتمال دریافت وجهی از آن‌ها برای حق پخش، رویکرد بدی نیست، اما باید حواسمان باشد که در بازار مکاره موسیقی پاپ و کم‌توجهی جدی به موسیقی اصیل ایرانی، اتخاذ چنین رویکردی می‌تواند ذائقه موسیقایی مردم را تغییر دهد و باعث نازل شدن درک جامعه از موسیقی شود.

شناسنامه یادتان نرود!
ترتیب پخش آهنگ‌ها در رادیو آوا متوالی و یکی پس از دیگری است؛ مجری هنگام پخش آهنگ، تنها به معرفی خواننده اکتفا می‌کند. همان‌طور که پیداست پشت هر آهنگ، عوامل سازنده بسیاری حضور دارند که مهم‌ترین آن‌ها خواننده، آهنگ‌ساز و شاعر اثر است. شاید ارائه و معرفی همه عوامل سازنده، هنگام پخش آهنگ، حوصله‌سربر باشد، اما ارائه نام آهنگ و شناسنامه اثر، یعنی نام خواننده، آهنگ‌ساز و شاعر یا ترانه‌سرای آن، یکی از ضروریاتی است که می‌تواند در برنامه‌های رادیو آوا موردتوجه قرار گیرد. علاوه بر این، معرفی عوامل سازنده اثر، به‎نوعی باعث افزایش اطلاعات موسیقایی مخاطب این برنامه و رعایت قانون کپی‎رایت هم می‌شود. ضمن این‎که اگر مخاطبی به آهنگ یا خواننده‌ای علاقه‌مند شد، با وجود معرفی کامل آن در برنامه، به‎راحتی می‌تواند آن خواننده و سبکش را خارج از رادیو آوا دنبال کند. در واقع، رعایت بایدهای حداقلی برای شبکه رادیویی که به‎نوعی مرجع موسیقایی رادیو به حساب می‌آید، از ضروریات است.

۵۸۵۸