پیام اخوان در گفتگو با بخش فارسی صدای آمریکا: روز محکومیت ملادیچ «روزی مهم برای عدالت» است

گزارش هومان بختيار از بخش فارسی صدای آمریکا - راتکو ملادیچ که مسئول قتل عام بیش از هشت هزار پسربچه و مرد مسلمان در سربرنیتسا است و به «قصاب بوسنی» معروف است، در دادگاه رسیدگی به جنایات جنگی در لاهه محکوم به حبس ابد شد. 

پیام اخوان، استاد دانشگاه مک‌گیل در مونترال کانادا که خود در تشکیل پرونده و طرح جنایات نیروهای صرب‌ علیه مسلمانان بوسنی و هرزگوین نقش اساسی ایفا کرده است، در پاسخ به این سوال بخش فارسی صدای آمریکا که «بالاخره بعد از بیست و چند سال حکم نهایی محکومیت راتکو ملادیچ صادر شد. شما به عنوان دادستان سابق دادگاه کیفری بین المللی چه احساسی از صدور این حکم دارید؟» گفت: «امروز روز مهمی برای عدالت است. فردی که مسئول یکی از بزرگترین جنایات دوران اخیر است، بقیه عمر خود را در زندان خواهد گذراند. در سال ۱۹۹۵ وقتی برای اولین بار فهمیدیم که ۸۰۰۰ مسلمان بوسنیایی در سربرنیتسا اعدام شده اند، هرگز تصور نمی کردم که که روزی ژنرال ملادیچ محاکمه خواهد شد. هیچ کس نمی توانست تصور کند کار این مرد قدرتمند روزی به دادگاه لاهه بکشد.» 

آقای اخوان یادآور شد: «دستگیری وی ۱۶ سال طول کشید. محکومیت او افراد بی گناهی را که کشته شده‌اند باز نمی‌گرداند. اما در پایان داستان، او پیرمردی است در زندان، که توسط جهانیان به دلیل نسل کشی محکوم شده، و باید درسی برای مستبدانِ هر جا باشد، که دنیا جنایات شما را فراموش نخواهد کرد و ممکن است روزی شما نیز تحت پیگرد قرار بگیرید. شما ممکن است امروز بر سر قدرت باشید، اما فردا به زندان بیافتید.»

وی افزود: «عدالت همچنین به ما می آموزد که زندگی همه انسان‌ها مهم است. در بوسنی آنها مسلمانان را می کشتند، مانند امروز که اقلیت روهینگیا را در میانمار می کشند. حقوق بشر یعنی همه انسانها باید با عزت و شرافت زندگی کنند، خواه صاحبان قدرت با اعتقادات آنها موافق باشند یا نه. ژنرال ملادیچ هزاران انسان بی گناه را به دلیل مذهبشان کشت. رهبران سیاسی که در جاهای دیگر همین کار را می کنند، باید انتظار همان سرنوشت را داشته باشند.»

هنگام جنگ‌های داخلی بالکان در سالهای ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۵ و تقسیم کشور یوگسلاوی سابق، ارتش صربها در بوسنی و هرزگوین دست به کشتاری بیرحمانه از مسلمانان زد. احساسات ضد مسلمانان در آن سال‌ها در اروپا زیاد بود و قتل عام مسلمانان بوسنی و هرزگوین در مقابل چشمان بسیاری از کشورهای اروپایی ادامه داشت. این کشتار سرانجام با دخالت نظامی ناتو و ایالات متحده به پایان رسید و راه برای به دادگاه کشاندن مسئولان جنایات جنگی هموار شد. 

هومان بختیار، از دکتر اخوان می پرسد: «شما زمانی بر روی پرونده قتل عام مسلمانان بوسنی کار می کردید، آن موقع احساسات ضد اسلامی در اروپا بالا گرفته بود، ولی احساسات رایج در آن روزها هیچ وقت تاثیری بر پیشبرد وظیفه انسانی که برای خودتان تعیین کرده بودید نگذاشت. ممکن است شرایط آن روز و مشکلات فعالیت‌های حقوق بشری در آن زمان را برای بینندگان ما بازگو کنید؟»

دکتر اخوان گفت:  «حق با شما است. در آن روزها احساسات ضد مسلمان زیادی در اروپا وجود داشت. این طوری بود که ارتش صرب نسل کشی در سربرنیتسا را توجیه می کرد. آنها مسلمانان بوسنی را غیرانسان می خواندند. همیشه قبل از توجیه قتلهای گروهی، آنها را از زُمره انسانیت خارج می کنند. رهبران سیاسی اغلب از نفرت علیه اقلیتها و شیطانی خواندن آنها، به عنوان ابزاری برای رسیدن به قدرت استفاده می کنند. این کاری است که رهبران اقتدارگرا انجام می دهند تا مردم را از مسائل واقعی شان، مانند آزادی و رفاه، که باعث بهبود زندگی آنها می شود، منحرف کنند.»

دکتر اخوان در ادامه گفت: «وقتی مردم کورکورانه رهبران را دنبال می کنند ، نتایج می توانند تراژدی باشد. در اروپا و سراسر جهان افرادی بودند که با مسلمانان بوسنیایی ابراز همبستگی کردند، و مسلمانان را به عنوان انسانهایی می دیدند که باید، فارغ ار اعتقاداتشان، از حقوق اساسی برخوردار باشند. بدون چنین تفاهمی، بدون اتکاء به وجدان بشری، هرگز موفق نمی شدیم که ژنرال ملادیچ را به دادگاه تحویل دهیم. وقتی مردم تعصبات خود را کنار بگذارند و با قربانیان همبستگی نشان دهند، ما قادر خواهیم بود دنیای بهتری بسازیم.»

در پی صدور حکم نهایی دادگاه سازمان ملل متحد در رابطه با پرونده راتکو ملادیچ، فرمانده سابق ارتش صربهای بوسنی هرزگوین، که به «قصاب بوسنی» شهرت داشت، کاخ سفید و وزارت خارجه آمریکا با انتشار بیانیه های جداگانه از این حکم استقبال کردند. در بیانیه جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا، حکم نهایی «تاریخی» توصیف شده و آمده است: «کسانی که مرتکب جنایات هولناک می شوند پاسخگو خواهند بود، و این امر عزم مشترک ما را برای جلوگیری از وقوع قساوت‌های آینده در هر جای دنیا تقویت می کند.» 

همچنین، دبیرکل سازمان ملل متحد و کمیسر حقوق بشر این نهاد بین المللی با انتشار اطلاعیه‌های جداگانه‌ای حکم نهایی را تبلور عزم جهانی برای تحقق عدالت و مقابله با فرار از مجازات دانستند. 

هماهنگ کننده ارشد سیاست خارجی اتحادیه اروپا و تعدادی از مقامات کشورهای اروپایی نیز از حکم نهایی راتکو ملادیچ ابراز خرسندی کرده و ابراز امیداوری کردند این حکم التیامی بر دردهای بازماندگان قربانیان باشد.