کودکانی جامانده از وعده های انتخاباتی ایران

کودکانی جامانده از وعده‌های انتخاباتی ایران 

به نظر می‌رسد که پرداختن به موضوع کودکان کار و ارائه راه‌حل اولویت هیچ‌یک ازدولت‌های احتمالی بعدی نیست

پدیده کار کودک، در ایران یک معضل قدیمی است که کودکان را در خطر آسیب‌های بعضا جبران‌ناپذیری قرار می‌دهد.

در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری ایران به نظر می‌رسد که پرداختن به این موضوع و ارائه راه‌حل اولویت هیچ‌یک ازدولت‌های احتمالی بعدی نیست.

هیچ‌یک از کاندیداهای ریاست جمهوری، به طور مشخص به این موضوع نپرداخته و برای این پدیده راهکاری عملی ارائه نداده‌ است.

این اولین باری نیست که کودکان کار از برنامه‌های کاندیداهای ریاست جمهوری جا می‌مانند. در انتخابات گذشته هم این کودکان از انتخابات بدون سهم ماندند.

ایران بارها تلاش کرده این کودکان را "ساماندهی" کند، اما تلاش‌های دولتی تقریبا هربار با شکست مواجه شده است. نهادهای حکومتی مسئولیت پرداختن به این پدیده را مدام به یک دیگر پاس می‌دهند.

کار کودکان می‌تواند زاییده عوامل مختلفی همچون فقر و اعتیاد والدین و سرپرستان باشد و حل چنین معضلی نیازمند برنامه‌های کارآمد و اقدامات اساسی برای فقرزدایی و ارائه آموزش مناسب است.

آمار نامشخص

آمار دقیقی از تعداد کودکان کار در ایران وجود ندارد و آمارهایی که مقامات مختلف ارائه می‌دهند هم با هم متفاوت است.

پیروز حناچی، شهردار تهران، در سال ۱۳۹۸ گفته بود که ۴۰۹ هزار کودک کار در کشور شناسایی شده‌اند، اما آمارهای غیررسمی پیشتر شمار آنان را تا بیش از سه میلیون تخمین زده بودند.

براساس گزارش‌ها بیشتر این کودکان از اتباع مهاجر هستند. بسیاری از این کودکان ممکن است به دلیل نداشتن اوراق هویت از شمارش باز بمانند.

البته کار کودکان تنها در ایران خلاصه نمی‌شود و در بسیاری از کشورهای جهان وجود دارد.

به گزارش سازمان ملل متحد، تعداد کودکان کار در جهان پس از شیوع ویروس کرونا به ۱۶۰ میلیون رسیده است و تعداد بیشتری هم در خطر بهره‌کشی قرار دارند.

یک کنش‌گر مدنی فعال در زمینه کودکان کار در ایران در این‌باره به بی‌بی‌سی فارسی گفت که از زمان شیوع ویروس کرونا، تعداد کودکان کار بسیار بیشتر شده و روزبه‌روز به آن‌ها افزوده می‌شود. او می‌گوید که خیلی از کودکان از زمان همه‌گیری ترک تحصیل کرده‌اند و برخی هم به دلیل تعطیلی و آنلاین بودن کلاس‌ها فرصت بیشتری برای کار پیدا کرده‌اند.

او گفت که از دلایل مهم کار کودکان اعتیاد والدین و سرپرستشان است. گاهی اوقات پدر یا مادر و یا هر دو معتاد هستند و کار نمی‌کنند و یا کارشان برای مخارج‌شان کافی نیست.

او گفت: "خیلی از آن‌ها بچه به دنیا می‌آورند، برای این‌که کار کند. به آنها به چشم (ابزار) سوددهی نگاه می‌کنند. در واقع نیروی کار به دنیا می‌آورند."

به گفته او کودکان در سن پایین‌تر معمولا پولی که درمی‌آورند برای خودشان نیست و درآمدشان به خانواده می‌رسد، اما وقتی بزرگتر می‌شوند بخشی از درآمدشان را می‌توانند برای خودشان نگه دارند. مخصوصا چون در مناطق حاشیه کودکان در سن پایین ازدواج می‌کنند، بخشی از درآمدشان برای پس از ازدواج پس‌انداز می‌شود.

کار کودکان در خیابان‌ها خلاصه نمی‌شود. بسیاری از کودکان در کارگاه‌های زیرزمینی مانند کوره‌های آجرپزی مشغول می‌شوند، بعضی هم در کارخانه‌، تعمیرگاه، مزرعه و دامداری کار می‌کنند.

این کنشگر‌ به بی‌بی‌سی گفت که زباله‌گردی از قابل توجه‌ترین مشاغل برای کودکان و نوجوانان است. به گفته او این کار مهارت خاصی نمی‌خواهد و ساعت کاری مشخصی هم ندارد و همچنین درآمدش از بقیه کارها بیشتر است، به همین دلیل گرایش به این شغل برای کودکان و نوجوانان بیشتر است. به گفته او کودکان زباله‌گرد عموما پسر هستند اما بعضی از دخترها هم این کار را انجام می‌دهند.



کار کودک، خطرات و آسیب‌ها

کودکان کار در خطر آسیب‌های جدی و دراز مدتی هستند. به گفته سازمان بهداشت جهانی، علاوه بر عدم تغذیه مناسب که برای رشد و سلامتشان مشکل ایجاد می‌کند، کودکان کار عموما در خطر آسیب‌های جسمی و روحی هستند.

بسیاری از این کودکان از مدرسه و تحصیل بازمی‌مانند و از آموزش‌های لازم محروم می‌شوند.

کودکانی که در کارگاه‌ها و مشاغلی که برای سن‌شان مناسب نیست کار می‌کنند، به دلیل ساعات طولانی و همچنین کار با ابزاری که مخصوص بزرگسالان است، ممکن است به خود آسیب بزنند.

سازمان بهداشت جهانی می‌گوید کار در خیابان بهداشت و سلامت جنسی دختران و پسران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما دختران عموما بیشتر در معرض سواستفاده‌ و تعرض جنسی قرار دارند و این در بسیاری از موارد علاوه بر تبعات روانی باعث انتقال بیماری‌های مقاربتی و بارداری زودرس و ناخواسته نیز می‌شوند.

علاوه بر آن خطر تصادف در خیابان‌های شلوغ و شنیدن توهین و تحقیر از عابران کار در خیابان را برای کودکان دشوارتر می‌کند.

همچنین برخورد ماموران با کودکان کار در ایران بارها واکنش‌ برانگیز شده است.

در سال ،۹۷ ویدیوی فردی در کرمان که دو کودک کار را مجبور به خوردن گل‌هایی که می‌فروختند کرده بود، خشم بسیاری را برانگیخت.

در پی آن دادخدا سالاری، دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان کرمان، گفت که این فرد که در خدمت شرکت پیمانکاری خدماتی سازمان همیاری شهرداری بوده به دلیل کارش بازداشت شد.

بسیاری از این کودکان از مدرسه و تحصیل بازمی‌مانند و از آموزش‌های لازم محروم می‌شوند

شکست حکومت در ساماندهی و فشار بر سازمان‌های مردم‌نهاد ایران در سال‌های گذشته طرح‌های زیادی برای ساماندهی به کودکان کار اجرا کرده که بیشتر آنها بی‌سرانجام مانده است.

بسیاری از این طرح‌ها با انتقاد فعالان و نهادهای خیریه مواجه شده‌اند. منتقدان می‌گویند طرح‌های جمع‌آوری کودکان کار به جای پرداختن به مشکل اصلی به دنبال پاک کردن "صورت مساله" هستند.

در سال ۹۸ طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان در تهران خبرساز شد. مجریان این طرح کودکان را در خیابان جمع می‌کردند و به مراکزی در تهران می‌بردند. به گزارش ایسنا، در یکی از مراکز به نام مرکز یاسر با ظرفیت ۳۵ نفر حدود ۱۵۰ کودک و نوجوان برای روزهای طولانی نگه‌داری می‌شد و والدین و سرپرست این کودکان پشت درهای بسته مرکز در انتظار خبری از فرزندشان بودند.

این کودکان به ایسنا گفتند که در این مرکز حتی جای کافی برای خواب نداشتند و اجازه هم نداشتند از ساختمان خارج شوند و در حیاط بازی کنند.

محمدرضا جوادی‌یگانه، معاون شهردار تهران گفته که رویکرد شهرداری جمع‌آوری کودکان کار نیست و در هیچ‌یک از طرح‌هایی که چنین هدفی دارند مشارکت نداشته است.

با این حال خیریه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد زیادی برای اطلاع‌رسانی و بهبود وضعیت کودکان کار در ایران می کوشند، اما بعضی از آن‌ها در گذشته در پی پرداختن به مسائلی همچون فقر، اعتیاد و کار کودکان متهم به "سیاه‌نمایی" شده‌اند.

برخی از انجمن‌های خیریه کمک به کودکان کار به دلیل ماهیت کارشان تحت فشارهای امنیتی قرار می‌گیرند.

در اسفند ۱۳۹۹ دادگاه بدوی در ایران پس از درخواست رسمی وزارت کشور حکم به انحلال جمعیت امام علی داد.

جمعیت امام علی یکی از بزرگ‌ترین موسسات خیریه غیردولتی در ایران است که گفته است بیش از ۱۰ هزار همکار داوطلب در استان‌های مختلف ایران دارد.

در سال ۹۸ طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان در تهران خبرساز شد. در یکی از مراکز با ظرفیت ۳۵ نفر حدود ۱۵۰ کودک و نوجوان برای روزهای طولانی نگه‌داری می‌شد

بازنمایی "نادرست" و "سلب مسئولیت

در سال‌های اخیر برنامه‌های تلویزیونی مختلفی کودکان کار را به عنوان اعضای باند نشان داده‌اند. این برنامه‌ها واکنش فعالان مدنی را به دنبال داشتند. عده‌ای برنامه‌های اینچنینی را خلاف واقع توصیف و نسبت به تاثیر آنها بر نگرش مردم درباره کودکان کار ابراز نگرانی کردند.

فعالان می‌گویند که سناریوهای این‌چنینی حاصل عدم پژوهش درباره پدیده کودکان کار است و فرضیه‌ای قدیمی را دنبال می‌کند که باعث شده جامعه با توسل به آن از مسئولیت در قبال این کودکان شانه خالی کند.

جمعیت امام علی می‌گوید که برخلاف باور غالب بسیاری از کودکان در خیابان برای باندها کار نمی‌کنند و برای خرج خانواده‌هایشان ناچار به کار در خیابان می‌شوند.

جمعیت امام علی در وبسایت خود نوشته که بسیاری از این کودکان خانواده دارند و به دلیل فقر خانواده و یا ازکارافتادگی سرپرستشان کار می‌کنند. خیلی از این کودکان در خانواده‌های پرجمعیت زندگی می‌کنند و درآمد یک عضو خانواده به تنهایی برای مخارج زندگی کافی نیست.

این انجمن می‌گوید که با وجود اظهارات درباره سوء استفاده باندها از کودکان تاکنون هیچ باندی در این باره شناسایی نشده است.

خبرگزاری مهر نیز به نقل از محمدرضا جوادی یگانه، معاون شهرداری تهران، نسبت دادن کودکان به گروه‌های مافیایی را یک بازنمایی "نادرست" خواند.

آقای جوادی یگانه گفت که بیشتر این کودکان نان‌آور خانواده‌هایی هستند که برای بقای خانواده خود و خانواده‌شان کار می‌کنند.

او گفته که روایت مجرمانه و مافیایی از کار کودک برای برخی کارکرد دارد چون به آنها کمک می‌کند به جای پرداختن به این موضوع از خود سلب مسئولیت کنند و به "روش‌های قهری خود برای پاک کردن صورت مسئله و حذف پدیده از منظر عمومی مشروعیت دهند".

برخی از انجمن‌های خیریه کمک به کودکان کار به دلیل ماهیت کارشان تحت فشارهای امنیتی قرار می‌گیرند. در اسفند ۱۳۹۹ دادگاه بدوی در ایران پس از درخواست رسمی وزارت کشور حکم به انحلال جمعیت امام علی داد.

چگونه با کودکان کار رفتار کنیم؟

سازمان بهداشت جهانی می‌گوید کودکانی که در خیابان هستند نسبت به سایر کودکان آسیب‌پذیرترند و باید با توجه و احتیاط بیشتری با آن‌ها برخورد کرد.

جمعیت امام علی توصیه می‌کند که در مواجهه با کودکان کار آنها را نادیده نگیرید و در عین حال با آن‌ها مانند فروشنده رفتار و از انتقال حس ترحم به آن‌ها خودداری کنید و بی‌ دلیل به آنها پول ندهید.

نهاد بین‌المللی "کودکان را نجات بده" که در کشورهای مختلف جهان برای بهبود وضعیت کودکان فعالیت می‌کند توصیه می‌کند که در مواجهه با کودکان در خیابان با لحنی مثبت و مهربان با آنها صحبت کنید و از حال آنها بپرسید. همچنین اگر کودک مضطرب به نظر می‌رسد یا در او آثاری از ضرب و جرح، سوتغذیه یا اعتیاد می‌بینید با پلیس و یا مراکز مرتبط تماس بگیرید. جمعیت امام علی می‌گوید که در این شرایط می‌توانید با اورژانس اجتماعی و یا سازمان‌های مردم نهاد فعال در این زمینه تماس بگیرید.

نهاد کودکان را نجات بده همچنین می‌گوید که برای کمک به وضعیت کودکان کار می‌توانید به سازمان‌های مردم نهادی کمک کنید که در این زمینه فعالیت می‌کنند. می‌توانید در این بسیاری از این سازمان‌ها داوطلب شوید و یا به آنها پول بدهید.

سازمان‌های زیادی در ایران برای بهبود وضعیت کودکان کار فعالیت می‌کنند. از آنجایی که کودکان کار تنها در خیابان‌ها نیستند و بسیاری از آنها در کارگاه‌ها کار می‌کنند کمک‌رسانی به آنها از طریق نهاد‌های مرتبط آسان‌تر است.

منبع: ترانه فتحعلیان - بی بی سی


فیلمها و خبرهای بیشتر در کانال تلگرام پیک ایران