فرصت‌های گردشگری جهانی که جدی گرفته نشدند

خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ ایران در چهار سال اخیر یعنی در دولت دوازدهم فرصت‌های جهانی برای رونق گردشگری داشت. میزبانی از اجلاس‌های مهم گردشگری در سطح جهانی و فرصت اعلام پایتخت بودن برخی از شهرهای کمتر معرفی شده که می‌توانست شهرهای کمتر شناخته شده را به جهانیان معرفی کند. در این راستا هزینه کرد و همایش برگزار کرده و مهمتر اینکه کشورها را متقاعد کرد که بتواند این میزبانی‌ها را بگیرد. اما به واقع چقدر توانست از این ظرفیت استفاده کند و چقدر این هزینه‌ها در راستای معرفی شهرها توسط دولت دوازدهم انجام شد.

این میزبانی تنها به چند اجلاس در سالهای گذشته ختم نشده بود بلکه همچنان ادامه دارد و قرار است در سالهای ۲۰۲۲ نیز شهرهای دیگر میزبان برگزاری اجلاس‌های جهانی باشند. این میزبانی‌ها در دولت سیزدهم خواهد بود.

یکی از میزبانی‌ها برای معرفی شهرهای کمتر شناخته شده متعلق به اجلاس ۲۰۱۸ همدان بود. سال ۹۶ شهر همدان، در اجلاس وزیران گردشگری کشورهای عضو مجمع گفتگوهای آسیایی (ACD) که در شهر سیم ریپ کشور کامبوج برگزار شد، به عنوان پایتخت گردشگری آسیا در سال ۲۰۱۸ انتخاب شد. در سال ۹۷ این شهر تلاش کرد تا بتواند یک رویداد جهانی برگزار کند و از این طریق شهری که کمتر گردشگری به آن می‌رود، در سطح بین المللی شناخته شود.

پیرو میزبانی از این برنامه تبلیغات زیادی انجام شد که البته بیشتر آن نمود داخلی داشت تا خارجی. خیلی‌ها تصور می‌کردند انتخاب شهر گردشگری در سال ۲۰۱۸ برای همدانی که در مقاصد گردشگری خارجی قرار ندارد، اتفاق بزرگی است. در این باره حتی محمد محب خدایی معاون سابق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری وقت در نشست خبری رویداد همدان ۲۰۱۸ اینگونه سخن گفت: همدان ۲۰۱۸ باعث شد تا در حوزه فرهنگی و تاریخی شهر همدان به همراه شهرهای شیراز و اصفهان به گردشگران جهان معرفی شود. این رویداد آغازی است برای رونق گردشگری همدان و باید به صورتی پایدار ادامه داشته باشد. با توجه به قرار گرفتن این شهر در مسیر زائران عراقی، ما گردشگران عراق را به عنوان بازار هدف گردشگری این شهر انتخاب کرده‌ایم.

همدانی که قرار بود جهانی شود

از وقتی همدان به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای آسیا در سال ۲۰۱۸ انتخاب شد، گفتند که عملیات اتصال راه آهن همدان به تهران سرعت بیشتری گرفته است. اما آیا واقعاً این طور بود؟ آیا عملیات اتصال راه آهن سرعت داده شد و مقصد گردشگران عراقی به همدان شد؟ محب خدایی در ادامه صحبت‌هایش به حضور ۴۰ نفر از ۱۵ کشور جهان برای شرکت در رویداد همدان ۲۰۱۸ اشاره کرده بود اما از این تعداد در شهریور ۹۷ تنها از کشورهای افغانستان، عراق، کامبوج، آذربایجان، ژاپن، گرجستان، ویتنام، کره جنوبی، فیلیپین، بنگلادش، ازبکستان، پاکستان، اندونزی، تایلند، سریلانکا، اسپانیا و دبیر کل ACD حضور پیدا کردند. قرار بود در طول ایام برگزاری این رویداد، ۵۰ رویداد خاص برگزار شود متولیان گردشگری و دولتی در استان همدان بر این باور بودند که این رویداد موجب توسعه بیشتر همدان می‌شود. به عنوان مثال از وقتی همدان به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای آسیا در سال ۲۰۱۸ انتخاب شد، گفتند که عملیات اتصال راه آهن همدان به تهران سرعت بیشتری گرفته است. اما آیا واقعاً این طور بود؟ آیا عملیات اتصال راه آهن سرعت داده شد و مقصد گردشگران عراقی به همدان شد؟

این درحالی بود که از ۲۱ تا ۲۳ آبان ماه همان سال ۲۰۱۸، شهر همدان میزبان فاز اول اجلاس وزرای گردشگری کشورهای آسیایی نیز شد. این دو رویداد به عنوان فرصتی برای تبلیغ ظرفیت‌های گردشگری استان بود تا در جهت تبلیغ و معرفی جاذبه‌های گردشگری استان همدان به جهان تلاش کنند.

توسعه محصولات و تقویت همکاری‌های قاره‌ای در صنعت گردشگری و نیز راهکارهای تبادل اطلاعات حوزه گردشگری کشورهای آسیایی در سطح بین الملل نیز از سوی مدیر اجرایی اتحادیه سفر آسیا و اقیانوسیه (PATA) و نماینده دبیر کل سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) از جمله رهاوردهای این میزبانی اعلام شد. خیلی‌ها تصور می‌کردند حضور نماینده سازمان جهانی گردشگری بزرگترین تحول را در گردشگری همدان به وجود می‌آورد اما این طور نبود و با وجود اینکه در آن سال طبق مصوبه مجلس برای این دو رویداد ده میلیارد تومان بودجه مصوب شد اما انتظارات از بازخورد این همایش‌ها زیاد نبود و همچنان همدان جزو شهرهای کمتر شناخته شده برای گردشگران خارجی است. حتی تورهای گردشگری ورودی نیز برای خارج کردن مسیر گردشگران از شهرهای کلاسیک و بردن آنها به سمت همدان اقدامی نکردند.

همزمان با میزبانی همدان ۲۰۱۸، برای شهر تبریز نیز امتیاز پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی برای سال ۲۰۱۸ گرفته شد. این میزبانی نیز در سال ۹۵ از سوی سازمان همکاری‌های اسلامی صورت گرفت با این مضمون که هر سال یک شهر را به عنوان پایتخت گردشگری در حوزه کشورهای اسلامی معرفی می‌کند. اما این اتفاق برای شهر تبریز هم چندان فرصت ساز نبود البته نه از این باب که معرفی پایتخت مهم نیست بلکه از آن جهت که اقدامی برای تبلیغات بین المللی آن از سوی ایران صورت نگرفت.

مدیران شهری در تبریز به بهانه این رویداد، شروع به ساخت روگذرهای متعدد در عرض ۱۰۰ روز کرده و مردم هم تصور کردند که این اتفاق در پروژه‌های دیگر نیز به سرعت رخ می‌دهد و قرار است شهر تکانی بخورد. اما هر چه زمان برگزاری رویداد نزدی می‌شد بودجه‌ها آب می‌رفت و پروژه‌ها به کندی تمام می‌شدند برخی از رسانه‌ها، نبود مدیر متخصص و مطلع، ضعف اطلاع رسانی، مردمی نبودن رویداد را عامل شکست تبریز ۲۰۱۸ دانستند. یکی دیگر از ضعف‌ها در زمان برگزاری مراسم افتتاحیه بود که چند باری به تعویق افتاد و مراسم نیز به حاشیه کشیده شد. مسئله دیگر تبلیغات نه چندان منسجم درباره این رویداد بود که انتقاد جدی کارشناسان گردشگری را به دنبال داشت.

البته مدیران شهری در تبریز به بهانه این رویداد، شروع به ساخت روگذرهای متعدد در عرض ۱۰۰ روز کرده و مردم هم تصور کردند که این اتفاق در پروژه‌های دیگر نیز به سرعت رخ می‌دهد و قرار است شهر تکانی بخورد. اما هر چه زمان برگزاری رویداد نزدی می‌شد بودجه‌ها آب می‌رفت و پروژه‌ها به کندی تمام می‌شدند. برخی از پروژه‌ها نیز عصبانیت مردم را به وجود آورد تا خشنودی آنها را. با این حساب برخی تغییرات نیز باعث شد تا از عنوان تبریز ۲۰۱۸ تنها قابی در شهر برای عکس انداختن باقی بماند. بیشترین اتفاق در دو شهر تبریز و همدان این بود که مسابقات و همایش‌های متعددی را در مدت زمانی ۲۰۱۸ برگزار کردند تا بگویند این سال پرکارترین سال بوده و بیشترین توجهات به آن شده است.

نظر وزیر میراث فرهنگی درباره تأثیر اجلاس‌های جهانی در ایران

درباره میزبان اثرگذاری این همایش‌ها نظرات متفاوت است. برخی هم نتیجه ندادن اجلاس ها را به گردن کرونا می‌اندازند یعنی که اگر کرونا نبود، می‌توانستیم بعد از دو سال تأثیر آن را ببینیم. وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در بازدیدی که از خبرگزاری مهر داشت؛ درباره تأثیر رویداد همدان ۲۰۱۸ و تبریز ۲۰۱۸ به خبرنگار مهر توضیح داد: نمره دادن سخت است اما من می‌گویم حتماً در این زمینه نمره قبولی گرفته‌ایم. ما ارتباط بسیار خوبی را با سازمان جهانی گردشگری در این مقطع داشته‌ایم و اثرگذاری بالایی در سازمان جهانی گردشگری داریم که هیچ‌وقت این‌گونه نبوده است. ما در همدان ۲۰۱۸ دبیرکل سازمان جهانی گردشگری را به ایران دعوت کردیم و هیئتی حدود ۷۰ نفره از اعضای غیروابسته به ایران سفر کردند. از رویداد همدان ۲۰۱۸ چه انتظاری جز معرفی کشور باید می‌داشتیم؟ هرکدام از این افرادی که به ایران آمدند، متعلق به یکی از کشورها بودند و تور ایران‌گردی برای آنها برگزار کردیم. سه روز در صدر اخبار جهانی گردشگری بودیم. پس از آن نیز توانستیم میزبانی رویدادهای دیگری را بگیریم که مهمترین آن در حوزه گردشگری روستایی بود و توانستیم میزبانی اجلاس ۲۰۲۰ را از سازمان جهانی گردشگری بگیریم اما این موضوع تحت‌الشعاع کرونا قرار گرفت. دو شهر ایران نیز در اجلاس کشورهای اکو که در تاجیکستان برگزار شد، میزبانی برنامه‌های کشورهای عضو اکو را گرفت که سنندج و ساری برای سال ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ انتخاب شدند.

همانطور که وزیر میراث فرهنگی گفت ساری برای سال ۲۰۲۲ انتخاب شد اما هنوز برنامه‌ای برای این موضوع ندارد. به عنوان مثال مهمترین نمایشگاه گردشگری ایران در بهمن ۹۹ درحالی برگزار شد که غرفه بزرگ ساری در این نمایشگاه خالی بود!

در سال ۹۸ در نشست وزیران گردشگری کشورهای عضو اکو که در تاجیکستان برگزار شد، طرح‌هایی به تصویب رسید که یکی از آنها انتخاب دو شهر از ایران به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای عضو اکو در سالهای ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ بود. بر اساس این مصوبه ساری به عنوان نخستین پایتخت گردشگری کشورهای عضو اکو در سال ۲۰۲۲ و اردبیل نیز برای سال بعد به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای عضو این اتحادیه انتخاب شد.

مازندران مرداد ۱۳۹۳ در رامسر میزبان نخستین اجلاس گردشگری سلامت کشورهای عضو اکو بود و به این واسطه نامش برای مسئولان گردشگری کشورهای عضو در این سازمان اقتصادی آشناست، اما این بار مرکز مازندران به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای عضو اکو مطرح شده و این فرصتی کم‌نظیر برای معرفی فرصت‌ها و توانمندی‌های گردشگری استان به حساب می‌آید.

اجلاس‌های پیش رو

در حال حاضر دبیرخانه ساری ۲۰۲۲ تشکیل شده است و برنامه‌هایی نیز برای آن درنظر گرفته‌اند اما معلوم نیست این پروژه‌ها و برنامه چقدر بتواند اهداف ساری ۲۰۲۲ را محقق کند چون در حل حاضر و با توجه به بازگشایی مرزها از تیرماه و واکسیناسیون مردم تا پایان سال هنوز خبر جدی از برگزاری این اجلاس به گوش نمی‌رسد.

قرار بود استان کرمانشاه اردیبهشت ماه سال ۹۹ میزبان جشنواره جهانی بوم گردی، گردشگری روستایی و عشایری جهان در سال ۲۰۲۰ باشد که با حضور وزرای گردشگری عضو سازمان جهانی گردشگری برگزار می‌شد. اما سایه کرونا روی آن باعث شد تا این اتفاق نیفتد. در واقع از آنجا که سازمان جهانی گردشگری سال ۲۰۲۰ را گردشگری روستایی و توسعه اکوتوریسم نامگذاری کرده بود قرار بود مهر ماه اجلاس این سازمان در کرمانشاه برگزار شود.

اکنون در سال ۱۴۰۰ و در ماههای میانی سال ۲۰۲۱ باید دید آیا این برنامه اجرایی خواهد شد یا نه. مهمتر از همه اینکه در صورت اجرایی شدن آن، آیا بازخورد آن جهانی خواهد شد یا اینکه به سرنوشت اجلاس‌های ۲۰۱۸ دچار می‌شود وزارت میراث فرهنگی اعلام کرده است این اقدام منوط به وضعیت شیوع کرونا تا پایان سال میلادی است و اگر درمان قطعی انجام شود، این موضوع به اطلاع سازمان گردشگری جهانی برای برگزاری اجلاس خواهد رسید.

مهرداد سالاری، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کرمانشاه دراین باره گفته است: رویداد «کرمانشاه ۲۰۲۰» می‌تواند منشأ تحول برای استان کرمانشاه باشد. این رویداد می‌تواند فرصت اقتصادی کم‌نظیری برای مردم روستاهای ما باشد و فرهنگ و تاریخ ایران اسلامی را به جهان معرفی کند.

این صحبت‌ها در سال ۹۹ انجام شده بود اما اکنون در سال ۱۴۰۰ و در ماههای میانی سال ۲۰۲۱ باید دید آیا این برنامه اجرایی خواهد شد یا نه. مهمتر از همه اینکه در صورت اجرایی شدن آن، آیا بازخورد آن جهانی خواهد شد یا اینکه به سرنوشت اجلاس‌های ۲۰۱۸ دچار می‌شود.

استفاده از تجربه اجلاس‌های قبلی

این شرایط شاید تا زمان برگزاری اجلاس ۲۰۲۳ بهتر باشد چون تا آن زمان دو سالی برای برگزاری بهتر اجلاس باقی مانده است و تا آن زمان تکلیف شیوع کرونا مشخص‌تر می‌شود و می‌توان تصمیم گرفت که این اجلاس باید به چه شکل برگزار شود. اما بهتر است، متولیان در استان اردبیل از تجربیات استان‌های دیگر استفاده کنند و فارغ از هر گونه تعارف، به بررسی پیامدها، مشکلات برگزاری و حتی اتفاقات خوب آن بپردازند تا بتوانند حداقل از فرصت اردبیل ۲۰۲۳ بهترین استفاده را کنند. چون در حال حاضر ایران تجربه برگزاری تبریز و همدان ۲۰۱۸ را به دست آورده و تا آن زمان اجلاس ساری و کرمانشاه نیز برگزار می‌شود و حالا می‌تواند بهتر برای اردبیل برنامه ریزی کند. اینها همه اتفاقاتی است که دولت سیزدهم باید از آن استفاده کند.