مذاکرات پرواز ۷۵۲؛ دلایل نارضایتی و عصبانیت طرف اوکراینی از ایران چیست؟

دور سوم مذاکرات بین مقامات جمهوری اسلامی و اکراین دربارهٔ سرنگونی پرواز ۷۵۲، اواسط خرداد در کی‌یف برگزار شد، اما مسئول اوکراینی تحقیقات جنایی این پرونده به رادیو فردا گفت از نتیجه مذاکرات اصلاً راضی نیست.

اوکراین همچون دیگر کشورهای متأثر از این فاجعه اصرار دارد که پیش از بحث غرامت، حقیقت دربارهٔ ساقط کردن پرواز ۷۵۲ با موشک‌های سپاه روشن شود و مهم‌ترین موضوع این مذاکرات دو روزه نیز بررسی دلایل و شرایط این فاجعه بود.

اما گوندوز مامدوف (Gyunduz Mamedov)، معاون دادستان کل اوکراین و مسئول تحقیقات جنایی این پرونده، در گفت‌وگوی اختصاصی با رادیو فردا می‌گوید رویکرد ایران در این مذاکرات نه تنها مورد رضایت ما نیست بلکه از آن بسیار عصبانی هستیم.

گوندوز مامدوف: دربارهٔ بعد جنایی این پرونده هیچ چیز جدیدی نشنیدیم. به هیچ‌یک از سؤالات‌مان پاسخ کامل و قانع‌کننده داده نشد. در آخرین دور مذاکرات به طور رسمی مطالبی به ما گفتند که از ماه‌ها قبل از رسانه‌ها شنیده بودیم؛ این‌که ۱۰ نفر متهم این پرونده هستند و ظاهراً ۶ تن از آن‌ها در بازداشت به سر می‌برند. در عین حال هیچ سندی هم که این اطلاعات را تأیید کند در اختیار ما نگذاشتند.

بیشتر در این باره:

سومین دور مذاکرات هواپیمای اوکراینی؛ «امیدواریم ایران این بار با پاسخ‌های مشخص بیاید»

به ما گفتند که پیش از صدور حکم دادگاه نظامی افشای اطلاعات متهمین ممنوع است. اما به ما وعده‌ داده‌اند ما را از اتهاماتی که علیه این افراد مطرح شده آگاه کنند و بگویند مطابق قوانین ایران با چه مجازاتی روبه‌رو خواهند شد.

طی دور سوم مذاکرات، طرف ایرانی اصرار داشت بحث‌مان از محدودهٔ گزارش فنی پیرامون این سانحه فراتر نرود. اما تحقیقات فنی به دنبال آن نیست که افراد مسئول این فاجعه را مشخص کند، تعیین مسئولیت هدف و موضوع تحقیقات جنایی ا‌ست. از این رویکرد نتیجه می‌گیریم که ایران از گزارش فنی به‌عنوان بهانه‌ای استفاده می‌کند تا به سؤالات کلیدی دربارهٔ جنبهٔ جنایی این پرونده پاسخ ندهد.

نه تنها این رویکرد مورد رضایت ما نیست بلکه از آن بسیار عصبانی هستیم.

اما ایران ظاهراً همواره تأکید کرده که با اوکراین همکاری سازنده دارد.

اکثر توافق‌های‌ ما عملی نشده و در حالی‌که حقوق بین‌الملل ایجاب می‌کند ایران به تعهدات خود عمل کند، رویکرد طرف ایرانی مطلقاً سازنده نیست. یک سال است که ایران سعی در طولانی کردن روند مذاکرات دارد. برخلاف تمام وعده‌ها، تحقیقات جنایی در این کشور شفاف نیست.

برای نمونه، درک نمی‌کنم چرا موضوع پرتاب موشک دوم از اسرار نظامی شده است. هر بار دربارهٔ سامانهٔ تور ام‌یک سؤال می‌کنیم، طرف ایرانی یا اصلاً پاسخ نمی‌دهد یا پاسخ‌هایشان باورکردنی و قانع‌کننده نیست. به بهانهٔ محرمانه بودن اطلاعات نظامی، از پاسخ به سؤالات کلیدی طفره می‌روند.

و این در حالی ا‌ست که علیه شهروندان پنج کشور جنایت شده و لاپوشانی حقیقت دربارهٔ آن نقض صریح حقوق بین‌الملل است.

آیا ایران توضیح داد که چرا پشنهاد اوکراین برای تحقیقات جنایی مشترک را رد کرد؟

گوندوز مامدوف، معاون دادستان کل اوکراین

این حق ایران بود که این پشنهاد ما را نپذیرد و ما برای قوانین ملی این کشور احترام قائلیم، اما از مذاکرات‌مان متوجه شده‌ایم دلیل واقعی انصراف ایران از همکاری با اوکراین در این تحقیقات این است که نگاه ما به سرنگونی هواپیمای اوکراینی متفاوت است. ما نابودی عمدی هواپیما و قتل عمدی ۱۷۶ سرنشین آن را بررسی می‌کنیم، اما آن‌ها خطای انسانی و قتل غیرعمد را.

در عین حال هیچ شواهدی که ثابت کند این اقدام غیرعمدی بود، از ایران دریافت نکرده‌ایم. بر چه اساسی این توضیح ایران را بپذیریم؟ تنها بر اساس حرف؟

بار چندم از ایران خواستیم اطلاعاتی را که در چارچوب تحقیقات خود جمع‌آوری کرده‌اند و به گفتهٔ خود‌شان خطای انسانی را ثابت می‌کند - مانند پروتکل‌های بازجویی متهمین، نتایج بازسازی‌های نظامی، اطلاعات ضبط‌شده توسط سامانهٔ تور ام‌یک و شواهد دیگر- در اختیار ما قرار دهند.

با توجه به همکاری نکردن سازنده ایران که تاکنون دیده‌ایم، خانواده‌های قربانیان این پرواز چشم‌شان به سایر کشورهای متأثر است. آیا اوکراین و هم‌پیمانانش می‌توانند این انتظارها را برآورده کنند؟

برای کشف حقیقت و اجرای عدالت به تحقیقات خود ادامه می‌دهیم و اگر کشورهای دیگر با ما همکاری کنند، چه بهتر. در حال حاضر، اوکراین به‌تنهایی این تحقیقات را پیش می‌برد و فعلاً هم‌پیمانان‌مان ناظرند. صد البته که این تحقیقات بسیار دشوار است، به‌ویژه که بدون دسترسی به محل سانحه و شاهدان انجام می‌شود. اما اگر هیچ کاری نکنیم، چگونه به چشم بستگان قربانیان این پرواز نگاه کنیم. امیدواریم هم‌پیمانان‌مان این موضع را درک کنند.

منتظریم ببینیم نتایج تحقیقاتی که کانادا انجام داده چیست. اگر گزارش‌شان حاوی اطلاعات جدید باشد، آن را بررسی خواهیم کرد. ترجیح می‌دهیم همتایان کانادایی‌مان شواهد دست‌‌اول در اختیار‌ ما قرار دهند.

ممکن است این پرونده به دیوان کیفری بین‌المللی ارجاع داده شود؟

ما وقوع جنایت جنگی را رد نمی‌کنیم، دست‌کم به دلیل عدم‌ رعایت اصل تمایز. عامل این جنایت بین هواپیمای غیرنظامی و هدف نظامی تمایز قائل نشده. حتی اگر بپذیریم سرنگونی هواپیمای اوکراینی غیرعمدی ا‌ست، مسئولیت عدم‌ رعایت اصل تمایز برعهدهٔ طرف ایرانی ا‌ست.

در حال حاضر همکاری اوکراین با دیوان کیفری بین‌المللی محدود به جنایاتی ا‌ست که در قلمرو اشغالی کریمه و شرق اوکراین رخ داده. اما کانادا که شهروندانش در این جنایت جان باخته‌اند، بر مبنای معاهدهٔ رم می‌تواند به دیوان کیفری بین‌المللی مراجعه کند و ما آماده‌ایم تمام اطلاعات‌مان را در اختیارشان قرار دهیم.

برخی خبرهای مرتبط اخیر

هواپیمای اوکراینی؛ چهار کشور به رهبری کانادا خواستار دریافت غرامت از ایران شدند

ایران مدعی پرداخت غرامت به برخی از خانواده‌های جان‌باختگان هواپیمای اوکراینی شد

دیدبان حقوق بشر: خانواده‌های جان‌باختگان هواپیمای اوکراینی از سوی حکومت ایران تحت فشارند

دولت کانادا پیام اخوان را به سمت مشاور ارشد خود در پرونده پرواز ۷۵۲ منصوب کرد

دادگاه عالی اونتاریو: سرنگونی هواپیمای اوکراینی برفراز تهران عمدی و تروریستی بود

خانواده‌های جانباختگان پرواز ۷۵۲ علیه سه مقام عالی امنیتی و نظامی ایران شکایت کردند