میزان مشارکت مردم در انتخابات، وابسته به توانمندیِ نامزدها است

به گزارش خبرنگار مهر، نشست «مشارکت سیاسی و اخلاق انتخاباتی بر اساس دیدگاه مقام معظم رهبری» به همت گروه سیاسی پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با حضور حجت‌الاسلام سید سجاد ایزدهی، حجت‌الاسلام سید کاظم سیدباقری، حجت‌الاسلام مهاجرنیا و مسعور پورفرد برگزار شد.

تفاومت مردم سالاری در حکومت دینی با دیگر حکومت‌ها

در این نشست حجت‌الاسلام سید سجاد ایزدهی گفت: مشارکت سیاسی که در اصطلاح به participation هم تعبیر می‌شود مقوله‌ای مختص به عصر حاضر و دنیای مدرنیته است که پیش‌فرض‌هایی داردکه اگر آنها را لحاظ نکنیم به مشارکت سیاسی به معنای مصطلح نمی‌رسیم. در جهان حاضر نمی‌توان از حکومتی یاد کرد که رویکرد مردم‌سالار نداشته باشد و مخالفت با آن مخالفت با علوم بشری تلقی می‌شود لذا اغلب کشورها و نظام‌ها سعی دارند خود را با آن تطبیق دهند.

حجت‌الاسلام ایزدهی ادامه داد: انتخابات یک مسئله مستحدثه به فقه شیعه است و لازم است فقه شیعه با بازخوانی، بازنگری و بازسازی مدلی از مشارکت سیاسی ارائه و ابزارهای مناسب با مشارکت سیاسی مد نظر خود را بسازد و از انتخابات و حزبی یاد کند که علاوه بر کارآمدی و استفاده مطلوب از حجیت نیز برخوردار باشد. ابزارهای سیاسی را نمی‌توان فارغ از بنیان‌ها و مبانی در نظر گرفت بلکه باید از نسبت‌های قابل قبولی برخوردار باشد بنابراین انتخابات هم باید در قالب نظام اسلامی قرار داشته باشد لذا وقتی بحث انتخابات مطرح می‌شود منظور مدلی اسلامی، شیعی و بومی است که منافاتی با نظام ولایت فقیه و نظام انتصابی بودن ولایت فقیه ندارد و از کارکردهای مطلوب انتخابات هم برخوردار است.

وی تصریح کرد: انتخابات را به مواردی مثل بیعت، شهادت دادن به امری و وکالت نسبت داده‌اند اما می‌توان آن را به شورا منطبق کرد. حاکم اسلامی برای استفاده از خرد و نظر دیگران چند راهکار عمده دارد. یک راهکار استفاده علمی است یعنی حاکم برای استفاده از علم دیگران به آنها مراجعه کند این مراجعه می‌تواند با رویکرد مراجعه به شخص خبره باشد که از باب مراجعه جاهل به عالم است و قبول نظر خبره بر او واجب است، یا می‌تواند با رویکر رجوع عالم به عالم باشد که از باب مشورت گرفتن و افزوده شدن علم است که در اینجا الزامی برای عمل به مشورت دیگران وجود ندارد. راهکار دیگر استفاده غیرعلمی است.

حجت‌الاسلام ایزدهی گفت: رئیس جمهور کارگزار ولی فقیه است اما ولی فقیه می‌تواند براساس شورا این کارگزار را به شور بگذارد و از مردم و اهل علم بپرسد که شما چه کسی را می‌پسندید تا آنها یک نفر را عینیت ببخشند و رهبر هم او را تنفیذ می‌کند. این شیوه هم انتخاب است هم انتصاب که منافاتی با هم ندارند. انتخابات به مثابه نهادی که مشارکت فراگیر را ایجاد می‌کند با ولایت فقیه منافاتی ندارد اما انتخابات و مشارکت در نظام اسلامی با دیگر نظام‌ها متفاوت است چرا که نمی‌توان هر کسی را برای امر خطیر کارگزاری ارشد نظام در نظر گرفت امر شورای نگهبان و تنفیذ رهبری مطرح می‌شود.

وی تاکید کرد: انتخابات با اینکه توسط مردم صورت می‌گیرد و به نحوی واقع‌نمایی هم دارد و مردم براساس باوری آن را انجام می‌دهند اما فارغ از نظر مردم نکته پشتیبانی حداکثری مردم به نظام است که پشتیبان امنیتی و نظامی را برای نشام فراهم می‌کند. در جنگ‌های سوریه پیرو این تلقی بود که بشار اسد با مردمش اختلاف دارد و مردم را نمی‌خواهند اما رأی گسترده مردم به بشار اسد در دوره اخیر به معنای خاتمه یافتن جنگ در این کشور تلقی می‌شود. چون با کشوری که از مردم ۹۵ درصد رأی گرفته است نمی‌توان جنگ را ه انداخت.

حجت‌الاسلام ایزدهی در پایان گفت: آیا ایجاد مشارکت سیاسی وظیفه مردم یا شورای نگهبان است یا وظیفه احزاب و نامزدهای انتخابات؟ در شورای نگهبان و در فرآیند تأیید صلاحیت‌ها بحث صحت و خطا راه ندارد چون اساساً شورای نگهبان براساس دستور رهبر انقلاب مبتنی بر شرایط زمان و مکان و مصلحت عمل می‌کند و بعد قانون را دخیل می‌کند و در مراتب بعدی چنانچه لازم شد به نهادی چون مجمع تشخیص مصلح نظام ارجاع می‌دهد و مشورت می‌گیرد لذا در مرحله اخیر موظف به مصلحت‌اندیشی نیست و همچنان که در حوزه قانون‌گذاری نمی‌تواند بگوید شورا درست یا غلط برداشت کرد چون شورا براساس قوانین بالادستی قوانین جدید را تطبیق می‌دهد و در گزینش افراد هم براساس ضوابط پیشینی و قوانین مصوب، ارفاد را تطبیق می‌دهد لذابحث درست و غلط در اینجا راه ندارد.

نباید انتخابات فرمایشی باشد

حجت‌الاسلام سید کاظم سید باقری نیز در این نشست گفت: یکی از امتیازات انسان آزادی و حق انتخاب است که برای انسان مسئولیت به وجود می‌آورد بنابراین همه امور انسان به ویژه در امر سیاسی براساس اراده و اختیار است و اگر انسان از انتخابگری بیفتد دیگر ارج انسانی او رعایت نشده است.

وی افزود: وقتی از عدالت سیاسی حرف می‌زنیم یکی از شاخه‌های عدالت، سیاسی اجتماعی و حق انتخاب کردن و انتخاب شدن و حق آزادی بیان است و تشکیل اجتماعات است. لذا در عدالت سیاسی بحث اصلی اعطای حقوق سیاسی است و این خودش را در عرصه انتخاب کردن و انتخاب شدن نشان می‌دهد.

حجت‌الاسلام سیدباقری ادامه داد: انتخابات قبل از انقلاب اسلامی تشریفاتی و فرمایشی بود یعنی هر کس را که منافع آنها را تأمین می‌کرد در مجلس می‌گذاشتند و مردم احساس نمی‌کردند که باید پای صندوق رأی بروند، اما انقلاب اسلامی ورق را برگرداند و مردم احساس کردند که حضورشان در پای صندوق رأی اثرگذار است و همه باید تلاش کنیم با ایجاد فضای رقابتی و انتخاباتی مردم همچنان چنین حسی داشته باشند و از انصراف مردم از فضای انتخابات جلوگیری کنیم.

وی گفت: رهبر انقلاب تعبیر دیگری دارند که نظام اسلامی با قهر و غلبه معنا ندارد نظام جمهوری اسلامی ایران متفاوت با دیگر کشورها است. فکر نکنیم مشارکت در کشور آمریکا یا اروپا پایین است آمریکا انتخابات اخیر خود را با مشارکت بالای ۶۰ و انگلیس با مشارکت بالای ۶۷ درصد بگزار کردند، لذا در جمهوری اسلامی ایران که همه موجودیت خود را از مردم گرفته است نباید کاری کرد که مشارکت پایین بیاید و بعد هم گفته شود کشور را با همان ۲۰-۳۰ درصد اداره می‌کنیم و همه گروه‌ها از احزاب و شورای نگهبان تا صدا وسیما و مدیران باید تلاش می‌کردند انتخابات با مشارکت بالا باشد.

عبارت «شورای نگهبان وظیفه‌اش انتخاب افراد درست است نه افزایش مشارکت» حرف غلطی است

مسعود پورفرد نیز در این نشست گفت: آمارهای بیانگر کاهش مشارکت مردم در انتخابات است لذا باید به فکر این می‌بودیم که چه کار کنیم مشارکت افزایش پیدا کند و از تئوری‌ها چه کمکی برای آن می‌توان گرفت و با توجه به بیانات امام خمینی (ره) و رهبر انقلاب موانع مشارکت سیاسی کدام هستند؟

وی گفت: از کل نواندیشان دینی می‌توانیم تئوری عاملیت جمعی ایجاد کنیم و هر کسی با هر مسئولیتی که این عاملیت جمعی را کاهش دهد مقصر است. اینکه گفته شود «شورای نگهبان وظیفه‌اش انتخاب افراد درست است نه افزایش مشارکت»، حرف غلطی است چرا که مردم باید مطالبات خود را پای صندوق‌های رأی احساس کنند که منجر به افزایش امنیت ملی و ثبات سیاسی می‌شود چرا که مردم احساس می‌کنند که آنچه را که می‌خواهند به میزانی در اختیار آنها قرار می‌گیرد.

در امر احراز صلاحیت‌ها ظلم و اخلاق زیر پا گذاشته شد

همچنین حجت‌الاسلام محسن مهاجرنیا گفت: Participation را نمی‌توانیم معادل انتخابات قرار دهیم چون معنای آن را عوض می‌کند و نیازی هم به آن نداریم. باید بپرسیم که مشارکت سیاسی یک روحیه و فرهنگ است یا کنش و فعل خارجی و روش بهزیستی؟

وی افزود: انتخابات یک امر مستحدثه نیست و به گفته رهبر انقلاب یک امر اصیل و مربوط به زمان پیامبر (ص) و امیرالمومنین (ع) است و مربوط به دوره اخیر نیست.

حجت‌الاسلام مهاجرنیا افزود: قرار دادن انتخابات ذیل شورا اشتباه است، انتخابات یک پدیده همگانی در اصل ۵۶ و ۵۹ قانون است. آنجا مطرح شده که خدا حاکم مطلق جهان است و تمام آحاد ملت مسئول انتخاب هستند لذا نباید بحث را شخصی کرد و گفت رهبری از مردم می‌خواهد که رأی دهند. خود ولی منتخب است و وقتی از مشارکت صحبت می‌کنیم نباید بگوییم که او شورای مشورتی تشکیل داده که باید از آن تبعیت کند.

وی گفت: در انتخابات شورای نگهبان نقش کاشفیت و طریقت دارد و کاشف از رأی مردم است ولی فقیه از طرف خدا منصوب می‌شود و در مقام ثبوت مشروعیت او رأی مردم مطرح می‌شود. رأی مرد م برای پیدا کردن او است نه مشروعیت بخشیدن به او.

حجت‌الاسلام مهاجرنیا ادامه داد: شورا در اسلام یک بحث ثانوی است و در جایی موضوعیت داردکه نص وجود ندارد، وقتی از طرف دین چیزی منصوص است آنجا جای شورا نیست. وقتی خدا پیامبر و ائمه (س) را منصوب می‌کند، اینجا جای شورا نیست اما اگر بحث به عقلای علمی سپرده شد، شورا مطرح می‌گردد. امر عقلایی تابع عقل است و نمی‌توان گفت دین زیر مجموعه شورا است.

وی تصریح کرد: در انتخابات جاری می‌بینیم که امر مطلوبی که رهبری می‌گوید با آنچه در واقعیت هست تفاوت دارد. رهبری گفت در امر احراز صلاحیت‌ها ظلم و اخلاق زیر پا گذاشته شد. مخاطب از ما می‌پرسد این اخلاق انتخاباتی که می‌گوئید کجا است؟ ۷ کاندید انتخابات ریاست جمهوری، نخبگان جامعه ما هستند اما دیدیم که از جیب بیت‌المال یکدیگر را در حد داعش تکفیر کردند.

مشارکت سیاسی مردم در انتخابات، به عنصر توانمندیِ نامزدها وابسته است، نه تنوّعِ سیاسیِ نامزدها

در ادامه نشست حجت‌الاسلام ایزدهی گفت: براساس نظر اخیر رهبر انقلاب، مشارکت سیاسی مردم در انتخابات، به عنصر توانمندیِ نامزدها وابسته است، نه تنوّعِ سیاسیِ نامزدها. آنجا که در دیدار نمایندگان مجلس شورای اسلامی در ۱۴۰۰/۰۳/۰۶ فرمودند «بعضی نگرانند مشارکت کم خواهد شد، در مشارکت مردم -حالا گروه‎‌های خاص را کار نداریم؛ یک گروه ممکن است دنبال فلان اسم یا فلان جناح یا فلان عنوان باشند؛ اینها را کار نداریم- عامّهی مردم و عموم مردم دنبال اسم این و آن نیستند؛ عامّهی مردم دنبال این هستند که ببینند چه کسی دارای یک مدیریّتی است، [دارای] یک قوّت عمل یا قوّت اراده‌ای است، [دارای] یک کارآمدیای است که می‌تواند مشکلات کشور را از میان بردارد؛ دنبال این هستند. اینکه حالا چه کسی با چه نامی، با چه عنوانی و از چه جناحی وارد میدان بشود، برای عموم مردم مطرح نیست. اگر نامزدهایی که امروز در صحنه‌اند بتوانند به مردم نشان بدهند که دارای کارآمدی هستند، مردم پای صندوق‌ها هم می‌روند و مشارکت بالایی هم خواهد بود مهم این است که نامزدها بتوانند مردم را قانع کنند و به این نتیجه برسانند که می‌توانند کشور را اداره کنند، مدیرند، مدبّرند، باصداقت هستند.»

وی افزود: برخلاف تصوّر حجت‌الاسلام مهاجرنیا، از نظر امام خمینی (ره)، چنین نیست که ولیّ فقیه، از اساس و به طور مطلق، منتخبِ مردم باشد، بلکه امام خمینی (ره) میانِ مقامِ «ولایت» و «تولّی»، تفاوت می‌گذارد. ایشان در پاسخ به این سوال نمایندگان خود در دبیرخانه ائمه جمعه سراسر کشور که در چه صورت فقیه جامع‌الشرایط بر جامعه اسلامی ولایت دارد؟ می‌گویند «ولایت در جمیع صُور دارد. لکن تولّی امور مسلمین و تشکیل حکومت، بستگی دارد به آرای اکثریّت مسلمین، که در قانون اساسی هم از آن یاد شده است، و در صدر اسلام، تعبیر می‌شده به بیعت با ولیّ مسلمین».

حجت‌الاسلام ایزدهی تصریح کرد: از نظر رهبر انقلاب، «مردم‌سالاری / جمهوریّت»، اصل است و جزوِ ذاتیّاتِ حکومتِ اسلامی، امّا تنها «شکلِ حکومت» است نه «محتوای حکومت». و روشن است که «محتوا» بر «شکل»، غالب است و تعیین کننده و تحدیدکنندۀ آن. ایشان در سخنرانی به مناسبت سالگرد رحلت امام خمینی (ره)، ۱۴/۳/۱۴۰۰ می‌فرمایند «مردم مسئول هستند، بایستی کمک کنند که در کشور، حکومت حق بر پا بشود، حکومت خدا بر پا شود. چه جوری این مسئولیّت اِعمال بشود، این در زمان‌های مختلف، مختلف است؛ امروز با انتخابات است، ممکن است یک روزی با یک وسیلۀ دیگری باشد.»

وی گفت: همچنین در سخنرانی به مناسبت سالگرد رحلت امام خمینی (ره)، ۱۴/۳/۱۴۰۰ می‌گویند «حاکمیّت اسلام یعنی «محتواها / ارزش‌ها / جهت‌گیری‌ها» را اسلام معیّن می‌کند، حاکمیّت مردم یعنی «شکل اداره» حکومت را مردم تشکیل می‌دهند.» همچنین موافق زیر پا گذاشته شدن اخلاق توسط ۷ کاندیدا نیستم و از این ۷ کاندیداها بودند کسانی که رعایت اخلاق کردند.

تذکر رهبر انقلاب درباره تأیید صلاحیت‌ها نبود

حجت‌الاسلام ایزدهی عنوان کرد: برخی دوستان القا کردند که شورای نگهبان به برخی نامزدها ظلم کردند، درحالیکه رهبر انقلاب، معترضِ «پراکنده شدنِ یک گزارشِ خلاف واقع درباره خانواده یکی از کاندیداها» بودند، نه «عدم تأیید صلاحیّت ایشان» ازاین رو، رهبر انقلاب می‌گوید از طریق «اعاده حیثیت»، جبران شود، نه «تأیید صلاحیّت» و در سخنرانی به مناسبت سالگرد رحلت امام خمینی، ۱۴/۳/۱۴۰۰ می‌فرمایند «یک تذکّر ضروری‌ای وجود دارد که یک امر دینی و انسانی است، و آن تذکّر این است: در جریان عدم احراز صلاحیّت، به بعضی از کسانی که صلاحیّت‌شان احراز نشده بود جفا / ظلم شد؛ یا به خودشان یا به خانواده‌های‌شان نسبت‌هایی داده شد که واقعیّت نداشت؛ گزارش‌های خلاف / غلط بود؛ بعد هم ثابت شد که خلاف است، منتها در دهان مردم پخش شد و متأسّفانه در فضای مجازی بدون هیچ قید و بندی این چیزها را منتشر کردند. حفظ آبروی انسان‌ها جزو مهمترین مسائل و بالاترین حقوق انسان‌ها است. خواهشم این است و مطالبه‌ام از دستگاه‌های مسئول این است که جبران کنند. مواردی که یک گزارشی خلاف واقع داده شده مربوط به فرزند کسی، مربوط به خانواده کسی، این را جبران کنند و اعاده حیثیّت کنند. خدای متعال ما را از گناه / ظلم / هتک حرمت مؤمن / تخللف از وظایف‌مان محفوظ بدارد».

وی در پایان با اشاره به بیانات رهبر در دیدار نمایندگان مجلس شورای اسلامی، ۱۴۰۰/۰۳/۰۶ گفت: متأسفانه برخی از دوستان در حقّ شورای نگهبان ظلم کردند و ظلم خود را نیز به رهبر انقلاب استناد دادند، درحالیکه نظر رهبر انقلاب بدین شرح است: «عدم احراز صلاحیّت به معنای بی‌صلاحیّتی نیست. معنای عدم احراز صلاحیّت این است که شورای نگهبان نتوانسته تشخیص بدهد که این آقا صلاحیّت دارد، نه اینکه تشخیص داده که صلاحیّت ندارد؛ نه، ممکن است صلاحیّت بالایی هم داشته باشد امّا حالا گزارش‌ها، امکانات، آشنایی‌های شورای نگهبان نتوانسته این را تشخیص بدهد. گروهی هستند که با اصل شورای نگهبان مخالف هستند، این فرصت را مغتنم شمرده‌اند برای اینکه انتقام بگیرند از شورای نگهبان؛ این‌ها باید پیش خدا جواب بدهند. شورای نگهبان دشمنانی جدّی‌ای دارد، این حالا یک فرصتی شده که انتقام بگیرند. خدای متعال از این افراد نخواهد گذشت.»