واکسن کرونا؛ برکت در سه نقش: طراحی، تولید، نظارت
بی بی سی فارسی
- مهتاب دهقان
- بی‌بی‌سی
منبع تصویر، SNN
توضیح تصویر،مینو محرز و حمیدرضا جمشیدی
اوایل اسفند ۹۸ بود که ایرج حریرچی در مقابل دوربین‌های تلویزیونی از تب کرونا عرق می‌ریخت و سرفه می‌کرد و به عنوان دبیر ستاد ملی مبارزه با کرونا اولین مصاحبه خبری‌اش را انجام می‌داد. کرونا اما به او فرصت "مدیریت بیماری" را نداد و فقط سه روز در این سمت ماند.
ستاد ملی مبارزه با کرونا چهارم اسفندماه به دستور حسن روحانی، رئیس‌جمهور و "طبق مصوبه شورای امنیت ملی و تایید رهبری"تشکیل شده بود. این ستاد قرار بود با ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌ها نقش فصل‌الخطاب را در اختلافات آنها بازی کند.
اما جهت‌گیری‌های ستاد با افزایش نفوذ نهادهای وابسته به رهبری به سرعت تغییر کرد.
راستیآزمایی؛ واکسن برکت چقدر برکت دارد؟
بعد از ایرج حریرچی، سه روز هم حسین داودی مدیر کل وزارتی وزیر بهداشت عهده‌دار دبیری ستاد بود تا اینکه دوازدهم اسفند ۱۳۹۸، حمیدرضا جمشیدی، رئیس هیئت مدیره گروه دارویی برکت، دبیر آن شد.
سعید نمکی، وزیر بهداشت ایران، دو ماه بعد آقای جمشیدی را به عنوان مشاور خود در امور دارویی و دبیر ستاد تدابیر ویژه وزارت بهداشت نیر برگزید.
تحول دیگری که بعد از انتصاب حمیدرضا جمشیدی به عنوان دبیر ستاد کرونا رخ داد، جهت تغییرات را آشکارتر کرد. نصرالله فتحیان دیگر عضو هیئت مدیره گروه دارویی برکت، با حکم وزیر بهداشت به خاطر "سوابق ارزنده در اداره امور بهداشت و درمان رزمندگان دوران دفاع مقدس" به مدیریت هماهنگی بین دستگاهی گماشته شد.
آقای فتحیان پیش از آن در شهریور ۱۳۹۶ با حکمی پرطمطراق "با عنایت به سوابق درخشان و موثرش در بهداری دفاع مقدس" از سوی حسن قاضی‌زاده هاشمی مشاور وزیر بهداشت در حوزه "بهداری رزمی" نیز شده بود.
اکنون گروه دارویی برکت، یکی از بزرگترین هولدینگ‌های دارویی ایران، خود را طلایه‌دار واکسن کرونای تولید داخل معرفی می‌کند و "مجوز وزارت بهداشت" برای واکسیناسیون سراسری نیز گرفته است. اما برکت چیست و چه نقشی در سیاست‌گذاری بهداشت و درمان ایفا می‌کند؟
- وزارت بهداشت ایران به واکسن برکت مجوز اضطراری داد
- آیا ایران توانایی ساخت واکسن را دارد؟
- کرونا کی به ایران رسید؟
منبع تصویر، IRNA
توضیح تصویر،مراسم رونمایی از اولین محصول واکسن برکت در شهرک دارویی برکت با حضور محمد مخبر (در حال بریدن روبان، حمیدرضا جمشیدی در منتهی‌الیه چپ و نصرالله فتحیان، ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۰
برکت چیست؟
گروه دارویی برکت متعلق به ستاد اجرائی فرمان امام است و منافع اقتصادی این ستاد را در بازار دارو پیش می‌برد.
مزیت این گروه در مقایسه با سایر گروه‌های صنعتی و تجاری زیرمجموعه ستاد در این است که حوزه دارو از تحریم‌های آمریکا مستثنی بوده و امکان فعالیت اقتصادی بین‌المللی و تجاری در این حوزه بیشتر از سایر بخش‌ها است.
مراجعه به فهرست راهنمای کسب‌وکار اوربیس نشان می‌دهد که برکت بیش از ۳۰ زیرمجموعه تجاری دارد و دهها شرکت دیگر نیز غیرمستقیم به این گروه مربوطند. این گروه در حال حاضر یکی از سه هولدینگ بزرگ بازار دارویی کشور محسوب می‌شود و سهم قابل توجهی از بازار داروی ایران را در اختیار دارد.
موسسه عالی پژوهش و تامین اجتماعی در گزارشی کارشناسی از بازار دارویی ایران در اردیبهشت ۱۳۹۸، تخمین زد که برکت ۱۴ درصد داروهای مصرفی در ایران را تامین می‌کند.
منبع تصویر، IRNA
توضیح تصویر،محمد مخبر رئیس ستاد اجرایی فرمان امام
برکت در سال ۱۳۹۵ همراه با موج خصوصی‌سازی اعلام کرد بخشی از سهام خود را در بورس عرضه می‌کند. اکنون، به گفته یکی از معاونان گروه دارویی برکت، "بیش از ۵۰ درصد از سهام برکت به افراد حقیقی تعلق دارد."
اما تقریبا همه سهامداران عمده برکت شرکت‌های زیرمجموعه ستاد فرمان امام هستند و هیچ نهاد انتخابی و مردمی قادر نیست بر حسابرسی، امور مالیاتی و تصمیمات آنها نظارت کند. حسابرسی شرکت‌های ستاد به عهده شرکتی است که ستاد می‌گوید "بیرونی و مستقل" است اما افراد مطلع، آن را هم وابسته به دفتر رهبری می‌دانند.
ستاد اجرایی فرمان امام در سال ۱۳۶۸ به دستور آیت‌الله خمینی رهبر وقت ایران تاسیس شد. ماموریت اصلی آن، مدیریت و فروش املاکی بود که بعد از انقلاب ۱۳۵۷ رها شده و صاحبان آنها به خارج از کشور گریخته بودند.
به گزارش رویترز، ستاد اجرایی فرمان امام با توسل به پیگرد قضائی، احکام قضائی غیرمستند، تهدید و ترساندن، دریافت رشوه و حق‌الحساب، جریمه و اخاذی، اموال مخالفان جمهوری اسلامی، تبعیدشدگان و اقلیت‌های دینی را تصاحب کرده و به تدریج با گسترش فعالیت‌های اقتصادی‌اش، یک امپراتوری بزرگ مالی تشکیل داده است.
بر اساس تحقیق مشترک رسانه دانمارکی دنواچ و رادیوزمانه، برخی شرکت‌های زیرمجموعه ستاد که سهامدار برکت هستند ماهیتی "صوری" دارند و به عنوان پوشش فعالیت‌های اقتصادی شرکت‌های تحریم‌شده ستاد عمل می‌کنند.
برکت و سازمان غذا و دارو
تعدادی از مدیران گروه دارویی برکت و شرکت‌های زیرمجموعه آن مدیران ارشد سابق یا کنونی سازمان غذا و دارو هستند، پدیده‌ای که به آن اصطلاحا "درهای گردان" می‌گویند.
حضور مدیران ارشد گروه دارویی برکت در بدنه مشاوران و تصمیم‌گیران وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو، گستره بزرگی از امکانات را پیش روی یک نهاد اقتصادی "خصولتی" گشوده است، نهادی که نه تنها نظارت دولتی بر آن نیست، بلکه در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری‌های کلان دولت در حوزه دارو نقش دارد.
از زمان همه‌گیری کرونا اهمیت تصمیم‌های سازمان غذا و دارو بیش از پیش شده است و درباره اعمال نفوذ در این سازمان بارها ابراز نگرانی شده است.
چند هفته بعد از اینکه کمبود واکسن در بسیاری از استان‌های ایران باعث توقف واکسیناسیون شد و کسانی که نوبت اول را زده بودند نمی‌توانستند نوبت دوم را بزنند، ناگهان سازمان غذا و دارو اعلام کرد به واکسن برکت مجوز داده است و بعد هم صحبت از این شد به کسانی که نوبت اول واکسن را زده‌اند واکسن برکت بزنند.
اکنون گفته می‌شود این سازمان "سخت‌گیرانه‌ترین" معیارها را برای صدور مجوز اضطراری بکار گرفته است. راستیآزمایی بی‌بی‌سی حداقل درباره پیش‌مقاله‌ای که چند روز پیش از صدور مجوز و شاید با شتاب‌زدگی هر چه تمام‌تر در اینترنت در دسترس قرار گرفت، چنین سخت‌گیری‌ای را نشان نمی‌دهد.
مجوز وزارت بهداشت ایران به واکسنی داده شده که چهار تن از نویسندگان مقاله همتاداوری‌نشده پیش‌بالینی آن اعضای هیئت مدیره گروه دارویی برکت یا زیرمجموعه‌های آن هستند:
- حمیدرضا جمشیدی، رئیس هیئت مدیره گروه دارویی برکت و عضو هیئت مدیره تعدادی دیگر از شرکت‌های زیرمجموعه آن
- حسن جلیلی، رئیس هیئت مدیره شفا فارمد و عضو هیئت مدیره گروه دارویی برکت
- محمدرضا حسین‌پور مدیرعامل شفادارو
- محمد تقویان عضو هیئت مدیره و مدیرعامل بیوسان فارمد
هیچ‌کدام از این افراد در حوزه تولید واکسن سابقه علمی ندارند.
منبع تصویر، IRNA
توضیح تصویر،حمیدرضا جمشیدی شیوع کرونا را به "جنگ و دوران دفاع مقدس" تشبیه کرده است
حمیدرضا جمشیدی کیست؟
حمیدرضا جمشیدی، استاد فارماکولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، نمونه خوبی از مدیران ارشد زیرمجموعه‌های ستاد اجرایی فرمان امام است. او سال‌ها در رده‌های بالای سیاست‌گذاری و مدیریت دولتی و خصوصی سمت‌های متعددی داشته است از جمله ریاست دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.
حمیدرضا جمشیدی دبیر ستاد ملی مقابله با کرونا، در یک سال اخیر اغلب به عنوان مدیر گروه دارویی برکت معرفی شده است. او کمترین فعالیت علنی به عنوان دبیر ستاد دارد و اظهار نظر درباره تصمیمات ستاد در تقریبا تمام موارد بر عهده علیرضا رئیسی سخنگوی ستاد یا سخنگویان وزارت بهداشت است.
آقای جمشیدی همزمان با دبیری ستاد مبارزه با کرونا، سمت‌های خود به عنوان مشاور دارویی وزارت بهداشت و دبیر ستاد تدابیر ویژه وزارت بهداشت را حفظ کرده است. علاوه بر این همانطور که گفته شد او از نویسندگان "پیش‌مقاله" آزمایش حیوانی واکسن برکت یا به عبارتی فناور و طراح واکسن نیز معرفی می‌شود در حالی که در این حوزه تخصص علمی ندارد. آقای جمشیدی همزمان ریاست هیئت مدیره گروه دارویی برکت را برعهده دارد که شرکت مادر سازنده واکسن کرونا ایرانی است.
او به عبارتی همزمان در سیاست‌گذاری دارو، مدیریت اجرایی، طراحی واکسن، تولید واکسن و شاید حتی در تایید آن نقش دارد.
منبع تصویر، ILNA
توضیح تصویر،امضای تفاهم‌نامه همکاری شرکت دانمارکی نوو نوردیسک و سازمان غذا و دارو، شهریور ۱۳۹۴
مونتاژ یا انتقال فناوری؟
نحوه عملکرد برکت در تولید یا تامین داروهایی که اهمیت "استراتژیک" دارند را پیش از این هم می‌توان درباره یک داروی بسیار ضروری دیگر یعنی انسولین دید.
در سال امضای برجام و به امید برداشته شدن تحریم‌ها و جاری شدن دوباره ارز، دو شرکت بزرگ تولیدکننده انسولین با ایران تفاهم‌نامه همکاری امضا کردند. هر دوی این شرکت‌ها متعاقبا با برکت وارد مذاکره شدند، تفاهم‌نامه زانوفی با برکت هیچگاه عملی نشد، در حالی که نوونوردیسک، یکی از بزرگترین شرکت‌های تولیدکننده انسولین در جهان، قرارداد ساخت کارخانه در شهرک دارویی برکت را پیش برد و به انجام رساند.
در زمانی که قرارداد همکاری میان برکت و نوو منعقد می‌شد، حمیدرضا جمشیدی از مشاوران وزارت بهداشت و عضو کمیته ملی پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیردار بود.
مقامات ایران بارها تاکید کرده‌اند که در قرارداد‌های خارجی یکی از شروط و معیارهای اصلی انتقال دانش و فناوری به کشور است.
در خصوص قرارداد با نوو نیز رسانه‌های داخلی و مقام‌های ایران در ابتدا از این پروژه به عنوان دستاورد ملی و راهی برای انتقال فناوری و دانش تولید انسولین آنالوگ به ایران یاد می‌کردند. اما موضوع انتقال تکنولوژی به تدریج روشن‌تر شد؛ به گفته قباد شهبازی مدیر شرکت نووپارس، انتقال کامل خط تولید نوو به ایران بیشتر به "شوخی" شبیه است و تنها فرایند "اسمبلی (مونتاژ) و بسته‌بندی" در ایران انجام می‌شود اما به گفته آقای شهبازی همین را هم "نباید دستکم گرفت."
این "دستاورد ملی" بعد از چند سال بالاخره تابستان پارسال در شهرک دارویی برکت به مرحله بهره‌برداری رسید و وعده‌های تولید میلیونی انسولین بار دیگر سرتیتر خبرها شد، اما مشکل کمبودهای دوره‌ای انسولین قلمی ساخت نوو در داروخانه‌های کشور باز هم پایان نیافت.
منبع تصویر، Getty Images
توضیح تصویر،امضای قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین، هفتم فروردین ۱۴۰۰
آیا چین نقشی دارد؟
موسسه عالی تامین اجتماعی در گزارش تحلیلی سال ۹۸ از بازار دارو پیش‌بینی کرده بود به دلیل تحریمبانکی، درآمدهای حاصل از فروش نفت ایران "به صورت کالا" از جمله "محصولات اولیه دارویی" پرداخت می‌شوند.
از زمان اعلام ساخت واکسن برکت و اینکه از ابتدای تابستان ۱۴۰۰ ماهانه دهها میلیون دوز واکسن تولید خواهد شد، این گمانه مطرح شد که این واکسن در اصل ساخت چین است و تحت امتیاز تولید می‌شود اما تولید داخل عنوان می‌شود، تا حدی شبیه آنچه در ماجرای انسولین پیش آمد.
در هر حال اگر واکسیناسیون عمومی با برکت به پاسخ ایمنی مناسب بدون عوارض جانبی منجر شود این احتمال بیش از پیش قوت می‌گیرد که یک شرکت چینی مشکل را برای ایران آسان کرده باشد، دستکم بر اساس آنچه از پیش مقاله برکت بر می‌آید.
برخی نیز حساسیت عمومی به توافق راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین که جزئیات آن اعلام نشده و اصرار بر تولید و نمایش توانمندی‌های داخلی را دلیل آن می‌دانند که برکت ناچار شده چنین پیش‌مقاله‌ای را در دسترس قرار دهد در حالی که خود می‌داند این واکسن به شکلی دیگر و در جایی دیگر امتحان خود را پس داده است.
پاسخ این سوال شاید در آینده معلوم شود اما به نظر می‌رسد نفوذ برکت در نهادهای بهداشتی دولتی در "دولت آینده" همچنان رو به افزایش خواهد بود.
منبع خبر: بی بی سی فارسی 
اخبار مرتبط: واکسن کرونا؛ برکت در سه نقش: طراحی، تولید، نظارت
حق کپی © ۲۰۰۱-۲۰۲۴ - Sarkhat.com - درباره سرخط - آرشیو اخبار - جدول لیگ برتر ایران
