درگذشت کِنِت کائوندا و خاطره ای از دیدار با رهبر انقلاب

کائوندا یکی از با سابقه‌ترین مبارزان ضد استعمار و نژادپرستی و سیاستمدار خوش‌نام آفریقا بود و سال‌ها به عنوان رئیس کشورهای خط مقدم مبارزه با آپارتاید، نقش تاثیر گذاری درهدایت مبارزه برای آزادی نلسون ماندلا، فروپاشی آپارتاید و استقلال نامیبیا داشت. زامبیا در دوره ریاست جمهوری کائوندا با رژیم‌های نژاد پرست از جمله اسرائیل و آفریقای جنوبی رابطه نداشت.  او هم مانند نلسون ماندلا، اما نه به اندازه وی، مدتی از عمر خود را در زندان نژاد پرستان انگلیسی طی کرده بود.

هنگام ماموریت در زامبیا یک بار که وی را به نوشیدن چای دعوت کردم با خنده ای گفت من از سال 1953 چای را ترک کردم، آن موقع من در زندان بودم و برای مقابله با سختی های زندان خیلی چیزها از جمله خوردن گوشت،تخم مرغ و چای را ترک کردم چون این چیزها در زندان پیدا نمی شد.
کائوندا یک چهره ملی و محبوب مردم زامبیا بود و زامبیا در دوره ریاست جمهوری وی، از اولین کشورهائی بود که انقلاب اسلامی ایران را به رسمیت شناخت. دیدار کنت کائوندا با حضرت آیت الله خامنه‌ای رئیس جمهور وقت ایران در سال 1366 در زیمبابوه و به هنگام برگزاری اجلاس کشورهای عدم تعهد، طلیعه برقراری رابطه سیاسی بین ایران و زامبیا بود. پس از این تحول، روابط دو کشور توسعه یافت، مواضع دولت زامبیا که آن روزها روابط خوبی با رژیم بعث داشت تعدیل شد و کائوندا در دو نوبت در اجلاس‌های سازمان وحدت افریقا و جنبش عدم تعهد از مواضع قبلی کشورش در قبال جنگ تحمیلی ابراز تأسف کرد. آقای کائوندا که تحت تاثیر برخورد گرم واستدلال قوی آیت الله خامنه ای قرار گرفته با تاسیس سفارت ایران در لوزاکا نیز موافقت کرد.

قبل از اعزام به زامبیا برای تاسیس سفارت، در تاریخ 18 خرداد 1367 با آیت الله خامنه ای رئیس جمهور وقت، در مجموعه پاستور دیدار و تقاضا کردم یک پیام برای برای کِنِت  کائوندا داشته باشند. ایشان پس از تعریف از کِنِت  کائوندا به عنوان یکی از رهبران مبارزه با آپارتاید، گفتند: «من در حراره آقای کائوندا را ملاقات کردم، خیلی ابراز ارادت کرد، بنظرم این دیدار اثرات خوبی روی وی داشت. مانعی ندارد همین الان پیام من را بنویسید». آیت الله خامنه ای در بخشی از پیام خود خاطرنشان کردند: « من در مذاکره کوتاهی که در حراره با شما داشتم کاملا احساس کردم یک نزدیکی معنوی بین خودم و شما هست. می دانم که عوارض گوناگون و عوامل خارج از اختیار موجب شده که ما به اندازه ظرفیت لازم، ارتباط  نداشته باشیم، لاکن از حالا ببعد باید تلاش کنیم که این ظرفیت را پر کنیم. ما آماده هستیم که در زمینه های مختلف همه نوع همکاری با هم داشته باشیم. من از شما دعوت می کنم که به ایران بیائید و از نزدیک در مورد مسائل مورد علاقه صحبت کنیم.»*

روز پانزده تیر 1367 با آقای کائوندا ملاقات کردم. وی  پس از شنیدن پیام آیت الله خامنه ای با ابراز احترام به ایشان گفت: «من هم خاطره خوشی از دیدار با آیت الله در اجلاس حراره دارم و هرگز صحبت های صمیمانه ایشان را فراموش نمی کنم. از اینکه در ایران یک دولت انقلابی روی کار آمده و حامی ما در مبارزه با آپارتاید است خوشحالیم. من یک مسیحی بنیادگرا هستم و مثل شما به خدا یا الله که مهربان و بخشنده است اعتقاد دارم. به آقای رئیس جمهور اطمینان دهید که آفریقا هرگز حمایت های ایران از مبارزات ضد نژاد پرستی را فراموش نخواهد کرد و متحد ایران خواهد بود.»
کنت کائوندا اولین قربانی انقلاب مخملی در آفریقا بود و در این رابطه یک بار دیگر هم بعد از سقوط کائوندا خدمت آیت الله خامنه ای رسیدم.

در واقع غرب که نتوانسته بود با استفاده از" قدرت سخت" در جنوب آفریقا به اهداف خود برسد ، "قدرت نرم" را تجربه کرد و در پشت صحنه تحت عنوان حمایت از دموکراسی حزب مخالف کائوندا را حمایت و تقویت کرد. جیمی کارتر رئیس جمهور اسبق آمریکا، در قالب رئیس یک نهاد غیردولتی برای نظارت بر انتخابات زامبیا به لوزاکا آمد و با حمایت  زمینه را برای پیروزی رقیب کائوندا فراهم کرد. بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول هم با هدایت کارتر به میدان آمده و اعلام کردند که اگر کائوندا مجددا پیروز شود پرداخت وام و کمک‌های اعتباری به زامبیا قطع خواهد شد. آنها به خوبی می دانستند که کشورهای آفریقائی و زامبیا تا چه حد به وام‌های خارجی وابسته هستند. اینگونه شد که کائوندا شکست خورد و دولت غربگرای چیلوبا در اولین اقدامات خود با اسرائیل و آفریقای جنوبی روابط برقرار و با چهار کشور اسلامی یعنی لیبی،سوریه،عراق و ایران روابط خود را قطع کرد.

بعد از قطع روابط و بازگشت به ایران در بهار 1372 در یکی از دوشنبه هائی که معمولا مقام معظم رهبری برخی از مدیران را به حضور می پذیرفت، خدمت ایشان رفتم و اجمالا گزارشی از ترفند جدید غرب برای تغییر رهبران قدیمی و مبارز آفریقا عرض کردم. ایشان پس از تحلیل کوتاهی در این مورد فرمودند مردم زامبیا از رفتن کائوندا پشیمان خواهند شد.
رهبر انقلاب همچنین در خطبه اول نماز جمعه، بدون اشاره به اسم زامبیا، پیرامون سیاست های مزورانه غرب که تحت حمایت از آزادی و دموکراسی به دنبال تغییر نظام های مستقل در آفریقا هستند صحبت فرمودند. ایشان در آن خطبه از واژه «انقلاب مخملی» استفاده کردند.
حدود دو سال بعد مردم زامبیا همان گونه که رهبر انقلاب پیش بینی کرده بود از رفتن کائوندا پشیمان شدند. فردریک چیلوبا بعد از پیروزی بتدریج تبدیل به یک دیکتاتور شد و در سال آخر ریاست جمهوری نیز از سوی محاکم قضائی زامبیا به دلیل سوء استفاده مالی به مدتی طولانی محاکمه شد. بانک جهانی و صندوق بین المللی پول به وعده های خود عمل نکردند و زامبیا بار دیگر تحت هدایت پنهان غربی ها قرار گرفت.

کِنِت  کائوندا که در دوران ریاست جمهوری خود نتوانست به تهران بیاید در تاریخ دهم اردیبهشت 1388 در سن هشتاد و پنج سالگی و با قدی خمیده و قامتی فرتوت به ایران آمد. وی به دعوت مجمع جهانی صلح اسلامی برای سخنرانی در هم اندیشی " آسیب شناسی صلح و آپارتاید" به ایران آمده بود. کائوندای پیر که هنوز دستمال سفید خود را به نشانه علاقمندی به صلح در دست داشت از اینکه به استقبال او رفته ام تشکر کرد. او وقتی در مسیر فرودگاه تا هتل، از کنار مرقد امام گذشتیم آهی کشید و گفت: «آیت الله مرد بزرگی بود، من از همان روز به آیت الله علاقمند شدم، ایشان خیلی منطقی و قوی از مبارزات مردم آفریقا دفاع کرد.»

کائوندا به دیدار خود  با آیت الله خامنه ای در زیمبابوه هم اشاره کرد و گفت خاطره خوبی از آن دیدار دارم، سلام من را ایشان برسانید. کائوندا پس از چند روز، هنگام ترک ایران هم گفت برای من دعا کنید و بدانید که قلب من مثل ایرانیان برای نجات مستضفین می تپد. ایران به همه مستضعفین جهان و بخصوص مردم آفریقا کمک کرد.

* متن کامل پیام در کتاب چهارسال در سرزمین سبز- خاطرات محسن پاک آیین آمده است.