چرا گروه طالبان در شمال افغانستان پیش‌روی می‌کند؟

چرا گروه طالبان در شمال افغانستان پیش‌روی می‌کند؟

• احمد شفایی
• بی‌بی‌سی

۱ تیر ۱۴۰۰ - ۲۲ ژوئن ۲۰۲۱

کشته شدن احمد شاه مسعود، فرمانده عمومی جبهه ضد طالبان، در ولسوالی خواجه بهاوالدین ولایت تخار در سنبله/شهریور سال ۱۳۸۰ نام این ولسوالی را جهانی کرد. ولسوالی که در شمال شرق افغانستان یکی از مراکز اصلی فرماندهی جنگ علیه طالبان تلقی می‌شد، در این روزها نیز با سقوط آن به دست طالبان یکبار دیگر خبر ساز شد.

سقوط چندین ولسوالی در تخار و نفوذ طالبان تا ولسوالی درقد در مرز تاجیکستان، یکی از خبرهای داغ این روزهای افغانستان است.

با آغاز خروج نیروهای خارجی از اول ماه مه، طالبان عملیات گسترده را در جنوب افغانستان بخصوص در دو ولایت قندهار و هلمند آغاز کردند. در این عملیات‌های طالبان توانستند شماری از مناطق را تصرف کنند ولی با دفاع سخت نیروهای امنیتی دولت روبرو شدند.

منبع تصویر، Takhar.gove

توضیح تصویر،

دفتر والی تخار گفته که مردم حمایتش را از نیروهای امنیتی اعلام کرده‌اند

بر عکس جنوب، جنگ در جبهه‌های شمال برای طالبان با پیشروی و تصرف شمار زیادی از ولسوالی‌ها به همراه بود. ولسوالی بورکه ولایت بغلان از اولین‌ها بود و بعد طالبان توانستند تا دروازه‌های شهر پلخمری مرکز این ولایت برسند.

دو ولایت فاریاب و تخار از دیگر مناطقی بود که طالبان در آنها شمار زیادی از ولسوالی‌ها را تصرف کردند. در روزهای گذشته جنگ به دروازه‌های شهر تالقان و میمنه مرکز این دو ولایت رسید و در چند روز گذشته طالبان با تصرف چند ولسوالی در ولایت بلخ جنگ را به نزدیکی مزار شریف مهمترین شهر شمالی افغانستان رساندند.

دلیل این پیشروی چه بود؟

صاحب نظران معتقدند که ایجاد حکومت وحدت ملی در سال ۲۰۱۴ و بعد امضای توافقنامه سیاسی میان عبدالله عبدالله و محمد اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان مبنی بر تقسیم ۵۰ درصدی قدرت سیاسی باعث قطب‌بندی و تقسیم نهادهای امنیتی افغانستان شد. این نهادها از حالت یکدست خارج و به جزیزه‌های کوچگ امنیتی تبدیل شدند.

میرزا محمد یارمند، معاون پیشین وزارت داخله/ کشور معتقد است که در این مدت هم آقای غنی و هم آقای عبدالله تلاش کردند که افراد را "بدون در نظر گرفتن آموزش، تخصص و تجربه" براساس سلایق در پست‌های نظامی و امنیتی جابجا کنند. به گفته او این افراد تجربه لازم را نداشتند که بتوانند ارتباط لازم را با مردم و حتی با واحدهای نظامی تحت امرشان ایجاد کنند.

منبع تصویر، Arg

توضیح تصویر،

پائیز سال گذشته برای ۱۰۰ ولسوالی در ۲۹ ولایت فرماندهان جدید تعیین شد

به گفته او مدیران و فرماندهان جدید قادر نبودند که ارتباط نزدیک و محکم با سربازان خط مقدم جنگ ایجاد کنند. نتیجه این کار باعث شد که سربازان در خط مقدم بدون تجهیزات و حمایت باقی بمانند و این بی‌توجهی اثرات منفی را بر روان سربازان افغان داشتند.

در پائیز سال ۱۳۹۹ با دستور محمد اشرف غنی، شورای امنیت ملی افغانستان برای ۱۰۰ ولسوالی در ۲۹ ولایت فرماندهان جدید تعیین کرد. آقای غنی در آن زمان خطاب به آنان گفته بود:"با رفتن‌تان انگیزه، مدیریت، تعهد و تحرک خواهد آمد." اما کارشناسنان به این نوع انتخاب‌ها به شدت معترضند.

احمد سعیدی، تحلیلگر افغان معتقد است که نبود یک فرماندهی واحد و مطمئن باعث این پیشروی شده است. به گفته او، هر ولسوال و هر حاکم محلی خود مستقلانه تصمیم می‌گرفتند. از طرف دیگر نیروهای امنیتی به دلیل نرسیدن امکانات بی‌روحیه شده بودند.

"دفاع فعال اصطلاح ویران‌کننده بود"

در بهار سال ۱۳۹۷ محمد اشرف غنی به مناسبت عید فطر آتش‌بس یک جانبه اعلام کرد. این آتش‌بس توسط طالبان نیز در سه روز عید رعایت شد، ولی بعد از آن دولت افغانستان اعلام کرد که نیروهای امنیتی و نظامی این کشور از حالت تهاجمی به حالت "دفاع فعال" در آمده‌اند.

مقام‌های امنیتی در آن زمان به نیروهای امنیتی دستور داده بودند، در صورتیکه طالبان به آنان حمله کنند از خود دفاع کرده و تحرکات آنان را پاسخ دهند، اما خود به پناهگاه‌های طالبان حمله نکنند. این روند به گفته کارشناسنان نظامی فرصتی بود برای طالبان تا بتوانند سربازگیری کنند و همچنین در صدد توسعه قلمرو خود برآیند.

دولت افغانستان این وضعیت را "دفاع فعال" نامیده بود.

منبع تصویر، Faryab.Gove

توضیح تصویر،

ولایت فاریاب نیز شاهد درگیری خونین میان دولت و طالبان بودند

به گفته آقای یارمند "دفاع فعال" کلمه بدی است که "دیگران می‌توانند ما را بزنند و ما نمی‌توانیم بزنیم." این تصمیم نیز برای روحیه نیروهای امنیتی افغانستان ویران کننده بود.

طالبان در شمال موفق عمل کردند؟

گزارش‌های روزهای اخیر نشان می‌دهد که طالبان موفق به تصرف ولسوالی‌های بیشتر در شمال افغانستان شدند. ولایت‌های که از نظر جمعیتی بیشتر ساکنان آن تاجیک، ازبک (اوزبیک) و هزاره هستند و جمعیت پشتون که رهبران طالبان بیشتر متعلق به این قوم هستند، در این مناطق کمتر هستند.

ساکنان محل می‌گویند که طالبان موفق شدند در سال‌های اخیر از میان ازبک‌ها (ازبیک‌ها) به اندازه کافی سرباز گیری کنند و در روزهای گذشته نیز تصاویری از جنگجویان طالبان که در ولایت‌های شمالی همرسانی شد، نشان می‌دهد که جنگ‌جویان طالبان در هنگام تصرف شماری از ولسوالی‌ها به ازبکی (ازبیکی) با همدیگر صحبت می‌کنند.

فیض زلاند، استاد دانشگاه کابل معتقد است که طالبان با این پیشرفت‌ها می‌خواهند که در میز مذاکره امتیاز بگیرند و سیاست "گفتگو و جنگ" را در پیش گرفته‌اند. به نظر او، این گروه برای این کار نیز حمله غافلگیرانه را به شمال انتخاب کرده‌ است. آقای زلاند می‌گوید که در ۲۰ سال گذشته دولت و نیروهای خارجی برای بسیج مردمی و جلب حمایت آنان توجه چندانی نکردند.

منبع تصویر، Takhar.gove

توضیح تصویر،

حکومت افغانستان گفته در هرنقطه‌ای که مردم در برابر طالبان ایستادگی نشان داده‌اند، حکومت از مردم حمایت می‌کند

او افزود که در دو دهه گذشته دولت و جامعه بین‌المللی تلاش کردند که "بیشتر سرمایه‌گذاری را برای بسیج مردمی، اجرای طرح‌های امنیتی و بازسازی در جنوب و شرق افغانستان انجام دهند" و این کار در ولایت‌های شمالی افغانستان نشد. به گفته او، طالبان با استفاده از این خلاء با فرماندهان محلی که در این سال‌ها از حکومت دور مانده بودند، ارتباط برقرار کردند و توانستند که حمایت آنها را جلب کنند.

طالبان و دولت درباره حمله‌های اخیر چه می‌گویند؟

طالبان حمله‌های اخیر را در ولایت‌های افغانستان واکنش به اقدام دولت می‌دانند. ذبیح الله مجاهد، سخنگوی این گروه به بی‌بی‌سی گفت که دلیل پیش‌روی‌ها، "عملیات‌های اداره کابل بود که علیه ما ...آغاز کرد." او عدم پیشرفت روند صلح افغانستان را نیز عامل دیگر افزایش عملیات نظامی دانست و گفت که این کار باعث شد که طالبان توجه خود را "به فعالیت نظامی بیشتر کند."

دولت افغانستان در واکنش به پیشرفت‌های اخیر طالبان گفته موجی که در هفته‌های اخیر و در آستانه بیرون شدن نیروهای بین‌المللی از سوی طالبان به میان آمده است، بزودی تغییر می‌کند و بقای طالبان در هیچ ولسوالی این کشور دوامدار نیست.

منبع تصویر، Shahim 209

توضیح تصویر،

جنگ در روزهای اخیر در دروازه‌های شهر میمنه رسید

وحید عمر، مشاور ارشد رسانه‌ای رئیس جمهوری افغانستان امروز گفت که رهبری حکومت در هرنقطه‌ای که مردم در برابر طالبان ایستادگی نشان داده‌اند، از مردم حمایت می‌کند.

دولت افغانستان همچنین گفته که نیروهای امنیتی افغانستان از بعضی مناطق "عقب نشینی تاکتیکی" کرده‌اند. به گفته مقام‌های دولتی دلیل این کار جلوگیری از تلفات نیروهای امنیتی افغان و غیرنظامیان است.

لابی‌ها هم نقشی در پیشروی طالبان داشته‌اند؟

در روزهای اخیر وزارت داخله افغانستان از بازداشت شماری از افراد به عنوان نفوذی طالبان خبر داده است.

وزارت داخله گفته که از چندی بدینسو گروه طالبان در تلاش‌اند تا با استفاده از افراد با پوشش متنفذ، شماری از پاسگاه‌ها و واحدهای نظامی را در بعضی از نقاط کشور بو‎سیله تهدید بزرگان، متنفذین و ریش سفیدان با نفوذ، تثبیت و شناسایی کرده و "در نتیجه نیروهای امنیتی و دفاعی را تحت عنوان جنگ یا تسلیمی اغفال و زمینۀ اشغال اراضی و مهمات را مساعد کرده‌اند."

این روند در چندین ولایت گزارش شده است و چندی قبل مقام‌ها در ولایت نورستان در شرق افغانستان اعلام کردند که ۲۱ نفر از بزرگان محلی را بازداشت کرده که نیروهای امنیتی را تشویق می‌کردند که ولسوالی وایت ویگل ولایت نورستان را به طالبان تسلیم دهند. وزارت داخله این کار را "همکاری مستقیم با دشمن" حساب کرده است.

منبع تصویر، MOD

توضیح تصویر،

آقای غنی بتازگی بسم الله محمدی را به وزارت دفاع گماشته است

با تغییر افراد سرنوشت جنگ تغییر خواهد کرد؟

آقای غنی بتازگی بسم الله محمدی را به وزارت دفاع گماشته، کسی که در اوج قدرت طالبان و همچنین آخرین روزهای سقوط حکومت طالبان در ۲۰۰۱، مسئولیت جنگ و مقاومت علیه با طالبان را در شمال کابل به عهده داشت.

او بتازگی از مردم خواسته که در کنار نیروهای امنیتی قرار گیرند و وزارت دفاع برای آنان تجهیزات و اسلحه فراهم خواهد کرد.

هنوز مشخص نیست که دولت چقدر موفق به بسیج مردمی برای مقابله با طالبان شود، هرچند که رهبران سابق جبهه ضد طالبان همانند عطا محمد نور، والی پیشین بلخ، محمد محقق و مارشال عبدالرشیم دوستم گفته که برای مبارزه با طالبان آمادگی می‌گیرند.

منبع تصویر، Getty Images