۵ میدان بزرگ فکری و کلامی مغفول پیش روی حوزویان

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، حجت الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی اظهار داشت: اهل بیت (ع) دانش ارزشمند را علم نافع برای مردم دانسته‌اند و علمی که از آن استفاده‌ای نشود فضل است.

وی ادامه داد: علم نافع هم متناسب با شرایط و زمان تعیین می‌شود، ممکن است علمی در یک برهه از زمان مفید بوده است و امروز دیگر کارایی ندارد، پس باید مراقب باشیم که آموزش‌هایی که می‌بینیم و وقتی که می‌گذرانیم برای آموختن علوم نافع باشد تا عمر خود را بیهوده صرف نکنیم.

رئیس قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان‌ها و فرق انحرافی افزود: امروز برای توسعه و پیشرفت، راهی جز تلاش علمی معرفتی و تربیت درست نسبت به انسان‌ها نداریم و باید شخصیت چند بعدی خودمان و کسانی که با آنها در ارتباط هستیم را بسازیم و از تربیت غافل نشویم.

ضرورت تغییر نگاه‌های بنیادین الهیاتی

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی فقه شیعی را از نظر تاریخی و امروز، مرهون بنیادهای فکری و اعتقادی دانست و اظهار داشت: امروز معتقدیم که علوم انسانی سکولار نمی‌تواند در جامعه ما نیاز مردم را برطرف کند، چرا که جهان بینی آنها خالی از دین است.

وی افزود: تا نگاه‌های بنیادین الهیاتی ما تغییر نکند، چیزی به نام روانشناسی و جامعه شناسی و اقتصاد اسلامی نخواهیم داشت، پس باید زیرساخت معرفتی خود در دانشی که می‌خواهیم در آن موفق باشیم را بشناسیم.

رئیس قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان‌ها و فرق انحرافی ابراز داشت: یک دانش‌پژوه توانمند باید دو نگاه داشته باشد، یک نگاه نسبت به میراث تولید شده از گذشته و یک نگاه هم به آینده و به نیازها و میدان‌هایی که باید در آنها فعالیت کند. نباید از هویت و گذشته خود غافل شویم و در عین حال، نباید از توجه به آینده عقب بمانیم.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی با بیان اینکه هر انسانی در دوران عمر خود یک تیر می‌اندازد و می‌تواند یک تحولی را ایجاد کند، گفت: هر کسی باید سهم و نقش تاریخی خود را بداند، ممکن است فردی در گوشه‌ای فکری تولید می‌کند و ایده و طرحی می‌دهد که چند نسل از آن بهره می‌برند و اینکه چگونه نقش خود را بدانیم هم مرهون شناخت صحیح میدان‌های عملی است که فراروی ما قرار دارند.

ورود در میدان‌های چالش؛ لازمه جدایی ناپذیر نظام آموزشی حوزه

وی افزود: امروز باید اولویت‌ها و اقتضائات زمان خود را بشناسیم تا بتوانیم مثلاً در پایان نامه‌ای که می‌نویسیم این موارد را لحاظ کنیم و یک بینش آینده‌نگر داشته باشیم که متأسفانه چنین بینشی در جامعه حوزوی ما بسیار کمرنگ است و به همین دلیل هم بسیاری از تلاش‌ها، ثمر و نتیجه و فایده‌ای به حال جامعه ندارند.

رئیس قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان‌ها و فرق انحرافی، آموزش نیازها و ورود در میدان‌های درگیری و چالش را یکی از لوازم جدایی ناپذیر نظام آموزشی حوزه دانست و گفت: چون سرعت تحولات در دنیای جدید بسیار بالا است، ما گاهی عقب می‌مانیم و عرصه‌ها را دیر متوجه نمی‌شویم یا تمرکز لازم را برای اقدام به موقع نداریم.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی با تأکید بر لزوم شناخت ۵ میدان مهم درگیری فکری و کلامی برای حوزویان، اظهار داشت: الهیات و کلام در معنای گستره خود حوزه تأمین و پشتیبانی و تصحیح مبانی نظری و فکری و بینشی است و امروز ۵ میدان بزرگ فراروی کلام پژوهان و فلسفه پژوهان ما و هم برای کسانی که می‌خواهند در رشته خود با نگاه عمیق کار کنند، وجود دارد.

وی میدان اول را میدان مقولات ایمان در صحنه زندگی و سنگر خانه دانست و ابراز داشت: این میدانی است که ما در آن زندگی می‌کنیم و حیات ما بستگی به آن دارد و اگر نتوانیم جامعه خود را بر اساس ضوابط فکری و معرفتی بسازیم، عملاً شکست خورده‌ایم و پرداختن به افق فراتر هم برای ما بی معنا خواهد شد و اگر حوزه نتواند نقش صحیح تاریخی خود را ایفا کند، عواقب سختی را در پیش خواهیم داشت.

رئیس قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان‌ها و فرق انحرافی بیان داشت: حوزه تهدید ایمان و معنویت، حوزه اولی است که باید مورد توجه باشد. می‌دانیم که از قرن نوزدهم یک نهضتی از غرب پدید آمد که معتقد به تمام شدن عصر دین و معنویت بود و سکولاریزاسیون را به بهانه عقلانیت پیگیری کرد و معنویت را هم در اندیشه‌های سکولار محدود کرد.

ظهور اخلاق سکولار در دنیای مدرن

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی افزود: در قرن بیستم نشانه‌هایی از بازگشت به دین و معنویت در انسان‌ها دیده شد و انقلاب اسلامی ایران به عنوان نماد این حرکت دیده شد و جالب است که چنین پدیده‌ای اصلاً در نگاه جامعه شناسان سکولار جایی نداشت و کم کم محققان متوجه شدند که جهان در حال یک گرایش معنوی است.

وی ابراز داشت: امروز کاملاً مسلم است که تئوری سکولار شدن جامعه مدرن، یک تئوری تمام نیست و برخی معتقدند که جهان به سوی اخلاق پیش می‌رود.

رئیس قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان‌ها و فرق انحرافی با بیان اینکه امروز ایمان و معنویت سکولار در جهان ایجاد شده است، گفت: کسانی به جای خداخواهی، نوعی تجربه‌های درونی و روانشناختی تعریف کرده‌اند که جای ادیان الهی را بگیرد و آداب و اخلاق معنوی سکولار را ساخته‌اند.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی افزود: کلیسای مسیحی خیلی پیشتر از ما با این بحران برخورد کرده و مطالعات گسترده‌ای انجام داده است و بحث کلام کاربردی با گرایش‌های مختلف را راه اندازی کرده‌اند.

وی با بیان اینکه امروز ایمان دیگر یک مقوله نیست که صرفاً به لحاظ نظری نیازمند اثبات باشد، اظهار داشت: ایمان یک مقوله زنده موجود در حیات فردی و اجتماعی ما است که می‌تواند آسیب ببیند و زمینه‌های رشد دارد و مراقبت‌های بالینی باید شروع شود و الهیات از صحنه آکادمی به صحنه زندگی آمده است و فیلسوفان و متکلمانی هستند که در فضای عملی کار می‌کنند.

نامشخص بودن جایگاه اقتصاد و تولید ثروت در حکمرانی اسلامی

رئیس قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان‌ها و فرق انحرافی، میدان دوم را حوزه حاکمیت دین و حکمرانی دینی دانست و ابراز داشت: یکی از اساسی‌ترین مباحث الهیات ما امامت است که به معنای پیشوایی و مدیریت اجتماعی است و ما مسائل مهمی در این حوزه داریم که نحوه برخورد با اشخاص و جایگاه سرمایه و اقتصاد است که جایگاه ثروت حلال در حکمرانی اسلامی هنوز هم از بنیادی‌ترین مشکلات و مسائل ما است.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی ادامه داد: تا ما چهارچوب‌ها و پارادایم‌های نظری حاکمیت دینی را تعریف نکنیم، تکلیف ما با بسیاری از مسائل معلوم نیست. لذا باید در حوزه‌های علمیه به صورت جدی بر روی این موضوع کار شود.

وی حوزه خانواده و سبک زندگی را به عنوان سومین میدان مهم معرفی کرد و بیان داشت: امروز آن خانواده قدیمی دیگر وجود ندارد و حوزه علمیه باید الگوهای سبک زندگی اسلامی در شرایط جدید را تعریف کند و باید بدانیم که همان گونه که انفعال در برابر شرایط جدید غلط است، انزوا در این خصوص هم مردود است.

رئیس قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان‌ها و فرق انحرافی با اشاره به اینکه امروزه صدها جلد کتاب به زبان‌های مختلف درباره شیعه نوشته شده است، تصریح کرد: در انگلیس و فرانسه و اسرائیل مراکز مطالعات شیعه پژوهی فعال هستند و آثار شیعه را احیا می‌کنند، هرچند آنها نگاه مغرضانه دارند، اما ناگزیر ما در آینده با مجموعه‌ای از آثار شیعی مواجه خواهیم شد که دیگران برای ما نگاشته‌اند و این مخاطره بسیار بزرگی است که فقه و کلام اسلامی از دریچه آنها به دنیا نشان داده شود.

سه جریان فعال و کنشگر در جهان اسلام و لزوم شناخت آنها

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی با اشاره به اطلاعات کم حوزویان ایرانی از جهان اسلام، ابراز داشت: باید جهان اسلام را بشناسیم و نقاط تعامل را بدانیم و باید جریان‌های فکری مختلف و مبانی آنها را مورد تحقیق قرار دهیم.

وی با بیان اینکه سه جریان فعال و کنشگر در جهان اسلام داریم که شناخت آنها بر هر طلبه واجب است، ادامه داد: جریان سلفی گری اولین مورد است که نباید آن را با داعش و وهابیت اشتباه بگیریم. داعش تنها یک شکل آن است و بدانید که امروز اگر داعش نابود شده است، چند سال دیگر سلفی‌ها به نوعی دیگر از جهان اسلام یارگیری خواهند کرد و حتی برخی جریان‌های روشنفکری هم متأثر از سلفی‌ها هستند.

رئیس قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان‌ها و فرق انحرافی جریان روشنفکری جهان اسلام را دومین جریان فعال دانست و گفت: اولین تجدید نظرها در حوزه فکر اسلامی در مواجهه با دنیای جدید را روشنفکران اسلامی می‌سازند و همه جران های فکری که در ایران آمده‌اند، چهل یا پنجاه سال قبل در جهان عرب و شبه قاره به وجود آمده‌اند.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی جریان تصوف را به عنوان سومین جریان فعال فکری در جهان اسلام معرفی کرد و اظهار داشت: البته تصوف و جریان صوفی گری در جهان اسلام با آنچه که امروز در کشور ما وجود دارد، متفاوت است و عالمان بزرگ و ائمه جماعات در این کسوت هستند، حال آنچه در کشور ما تصوف شکل فرقه‌ای به خود گرفته، تصوفی است که در مقابل دین و مذهب ما قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه گفت و گوی ادیان میدان دیگر پیش روی ما است، افزود: در برهه‌ای از جمهوری اسلامی هزینه‌های گزافی صرف گفت و گوی ادیان شده است، اما با قطعیت می گویم که باقیمانده آن چیزی نزدیک به صفر است.

اشکال الحاد نوین از طریق فیزیک کوانتوم به برهان علیت

رئیس قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با جریان‌ها و فرق انحرافی، حوزه دنیای الحادی را میدان پنجم پیش رو دانست و ابراز داشت: در الحاد جدید یا علم پایه، اعتقاد به خدا را در زیست شناسی و عصب شناسی دنبال می‌کنند و پیدایش جهان را با فیزیک جدید بحث می‌کنند، ما هنوز از برهان علیت استفاده می‌کنیم، اما متخصصان فیزیک کوانتوم معتقدند که برهان علیت اساساً یک مقوله ذهنی است و در عینیت خارجی چیزی به این نام نداریم.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی با اشاره به جنگ بزرگ میان دینداران و الحاد جدید، تصریح کرد: متأسفانه حوزه علمیه ما سهم بسیار ناچیزی در این جنگ ۵۰ ساله دارد.

وی میدان الحاد نوین را بسیار جدی و مهم دانست و تصریح کرد: الحاد فلسفی برای نخبگان است، الحاد مکتبی در انسان‌های ایدئولوگ ایجاد می‌شود، اما الحاد علمی اگر توسعه پیدا کند به دانش آموزان دبستانی هم خواهد رسید.