چرا جشن روز وحدت تاجیکستان رنگ باخت؟
بی بی سی فارسی
- عبدالقیوم قیومزاد
- روزنامه‌نگار، تاجیکستان
منبع تصویر، Getty Images
۲۷ ژوئن در تاجیکستان با نام روز وحدت شناخته می‌شود. امسال در این روز از زمان امضای پیمانی که به پایان جنگ داخلی در این کشور انجامید، ۲۴ سال می‌گذرد.
جشن روز وحدت در تاجیکستان دیگر سال‌هاست که جلب توجه نمی‌کند؛ جاذبه‌ای ندارد، ماهیت خود را از دست داده و بی‌اهمیت شده است. گویی چنین جشنی هرگز وجود نداشته است.
اما این روز یادآور یکی از روزهای مهم و تاریخی تاجیکستان است؛ روزی که رسماً پایان جنگ داخلی پنج‌سالۀ تاجیکستان را رقم زد. هرچند امروزه از آن تنها لقب "اساس‌گذار صلح و وحدت" برای امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان باقی است و دیگر هیچ؛ لقبی که در سال ۲۰۱۵ خود آقای رحمان با امضای خود به خودش اختصاص داد؛ با این باور که تنها وی صلح و آرامش را به تاجیکستان بازپس آورده است.
اما اکنون با شنیدن این عنوان رسمی پرسش‌هایی به میان می‌آید از این قبیل که آقای رحمان اساس‌گذار کدام صلح است و آن صلح جه زمانی و با چه کسانی بسته شده و آن طرف دوم صلح کیست و کجاست و اگر در تاجیکستان حضور ندارد، چرا؟
- آیا وحدت ملی تاجیکستان مخدوش شده؟
- تلاش برای دست یابی به وحدت ملی درتاجیکستان
استقلال تاجیکستان در آغاز دهۀ ۱۹۹۰ با یک جنگ داخلی پنج‌ساله مواجه شد. میان حکومت کمونیستی بازمانده از شوروی و تحت حمایت مسکو از یک سو و نیروهای ملی و مذهبی مورد حمایت ایران از سوی دیگر، جنگی در گرفت که بیش از ۱۵۰ هزار کشته بجا گذاشت و بیش از ۱۰ میلیارد دلار خسارت وارد آورد و در تابستان سال ۱۹۹۷ با امضای پیمان صلح رسماً پایان یافت.
توافقنامۀ استقرار صلح و رضایت ملی روز ۲۷ ژوئن ۱۹۹۷ در هتل "پرزیدنت" شهر مسکو ضمن مراسمی باشکوه با حضور رئیس‌جمهور وقت روسیه، نمایندۀ وقت ویژۀ دبیر کل سازمان ملل متحد در امور تاجیکستان، وزیر وقت خارجۀ ایران و هفت کشور دیگر "ضامن" این صلح به امضا رسید. امضاکنندگان امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور و عبدالله نوری، رهبر اتحادیۀ نیروهای اپوزیسیون تاجیک بودند. از آن به بعد ۲۷ ژوئن در تاجیکستان روز وحدت اعلام شد و در شمار جشن‌های رسمی در گاهشماری این کشور به رنگ سرخ مشخص شد.
بنا به آن توافق، ده‌ها هزار تن از فراریان این جنگ از افغانستان به تاجیکستان بازگردانده شدند، حاکمیت سیاسی میان طرف‌های درگیر تقسیم شد، رزمندگان نیروهای مخالف دولت به قوای حکومتی پیوستند و احزاب و جنبش‌های مخالف دولت در تاجیکستان فعال شدند.
توضیح تصویر،پیمان صلح تاجیکستان در سال ۱۹۹۷ در مسکو بین امامعلی رحمان و عبدالله نوری رهبر اتحادیه نیروهای اپوزیسیون امضا شد
برای اجرای شرایط توافقنامۀ صلح یک نهاد مشترک شامل چهره‌هایی از دولت و مخالفان با نام "کمیسیون آشتی ملی تاجیکستان" تشکیل شد و در رأس آن عبدالله نوری، بنیان‌گذار و رئیس حزب نهضت اسلامی قرار گرفت. مهم‌ترین کاری که این کمیسیون باید انجام می‌داد، اصلاح قاون اساسی بود، با هدف هموار کردن راه جامعه به سوی مردم‌سالاری. اصلاح قانون اساسی انجام شد.
در پاییز ۱۹۹۹ طرح قانون اساسی در یک همه‌پرسی به رأی مردم گذاشته شد. دو نکتۀ مهم این اصلاحات که کمیسیون آشتی ملی بر سر آنها بیش از دو سال بحث و جدل آراسته بود، تغییر مهلت ریاست جمهوری از دو دورۀ پنج‌ساله به یک دورۀ هفت‌ساله و تضمین فعالیت رسمی و آزاد برای احزاب دینی در یک مادۀ جداگانه بود.
در نهایت به نظر می‌رسید که هردو طرف به نتیجه رسیدند و دست‌بکار شدند.
امامعلی رحمان و عبدالله نوری گاه گاه با هم ملاقات می‌کردند و در نشست‌های رسمی کنار هم حضور داشتند. به‌ویژه ظرف سه سال پس از امضای ِپیمان صلح، روز وحدت را با مراسم و برنامه‌های باشکوه و گسترده و در میدان‌های بزرگ تجلیل می‌کردند.
اما رفته رفته آشکار شد که این صلح، تحمیلی است و امامعلی رحمان به ناچار و از روی اجبار قدرت را با مخالفانش قسمت کرده است.
نمایندگان مخالفان در صفوف دولت یکی پس از دیگری از مقام‌هایشان کنار زده شدند. انتخابات مجلس نمایندگان در فوریه ۲۰۰۰ به گونه‌ای شکل گرفت که حزب دموکرات به آن راه نیافت و حزب نهضت اسلامی، هستۀ اتحادیه نیروهای مخالف، فقط دو کرسی به دست آورد. بنا به آمار رسمی، به نامزد این حزب در انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۹۹۹ تنها دو درصد واجدان شرایط رأی دادند.
با نیروهای مخالفی که تازه سلاح را زمین گذاشته بودند و قرار بود ۳۰ درصد مناصب دولتی را در اختیار داشته باشند، اکنون دگرگونه برخورد می‌شد و آنها بیشتر به گروگان شباهت داشتند تا به یک طرف صلح ۱۹۹۷.
منبع تصویر، Getty Images
توضیح تصویر،مذاکرات صلح تاجیکستان در سال ۱۹۹۶ بین امامعلی رحمان و عبدالله نوری با حضور برهان‌الدین ربانی، رئیس جمهور وقت افغانستان
سال ۲۰۰۳ قانون اساسی‌ای که حاصل تلاش‌های کمیسیون آشتی ملی بود، تغییر کرد. نکتۀ اساسی مربوط به دورۀ ریاست جمهوری بود. یک دورۀ هفت‌ساله به دو دورۀ هفت‌ساله تغییر کرد و گذشته از این، هفت سال اول توافق‌شده میان دولت و اتحادیۀ مخالفین منسوخ دانسته شد. یعنی امامعلی رحمان می‌توانست پس از پایان دورۀ هفت‌سالۀ اولش برای دو هفت‌سالۀ دیگر هم نامزد در مقام ریاست جمهوری بماند.
عبدالله نوری به عنوان یکی از دو امضا کنندۀ توافق صلح با تغییر قانون اساسی مخالفت کرد، اما مخالفت او به انتشار یک بیانیه محدود می‌شد. از اعتراضات گروهی و تظاهرات مخالفان خبری نبود. این حالت انفعال به اعتبار مخالفان ضربه زد و جایگاه آقای رحمان را استوارتر کرد.
آگاهان امر خبر از فرا رسیدن مراحلی بدتر از جنگ داخلی می‌دادند. زیرا شرایط پیمان صلح را یکی از طرف‌های جنگ و صلح، بی‌ابا زیر پا می‌کرد و پیدا بود که در درازمدت، توازن نسبی میان نیروهای سیاسی از بین خواهد رفت و کشور رو به توتالیتریسم و دیکتاتوری جلو می‌رود.
مؤمن قناعت، شاعر و دیپلمات تاجیک حدود ۱۲ سال پیش در یک گفتگوی رسانه‌ای‌اش نتیجۀ مشاهداتش را چنین بیان کرده بود: "جنگ داخلی در تاجیکستان هنوز هم ادامه دارد و این جنگ بی‌سلاح، سنگین‌تر از جنگ گرم است".
اکبر تورسان، فیلسوف نامی که در پی برقراری صلح از مهاجرت در آمریکا به تاجیکستان برگشت، سال‌ها بعد گفت: "متأسفانه بعد از برگشتن مخالفان و مهاجران به وطن، در راه برقراری باور و اعتماد صمیمی در میان جانب‌های جنگ‌دیده یا به قول یونسکو، اعتمادآفرینی، اقدام نظررسی به عمل نیامد، هرچند سازمان ملل متحد برای اجرای این کار سرنوشت‌ساز تا توانست مساعدت کرد. از این جهت در جریان تطبیق پیمان به معنای دقیق اصطلاح، مصالحه‌ای ملی صورت نگرفت که با حسن تفاهم توأم باشد. طرفین در/گیر به توافق رسیدند، اما توهم برطرف نشد".
به باور بسیاری از کارشناسان تاجیک، صلح امضا شده در روز ۲۷ ژوئن ۱۹۹۷ در مسکو به پایان جنگ گرم برای تاجیکستان انجامید، اما در عوض دولتی را روی کار آورد که اکنون ۳۰ سال است روی کار مانده است.
دولتی که قانون اساسی تاجیکستان را در سال ۲۰۱۶ برای سومین بار اصلاح کرد تا امامعلی رحمان بتواند مادام‌العمر بر سر قدرت بماند، در عین اینکه فرزندش رستم امامعلی را به عنوان نفر دوم در سلسله‌مراتب قدرت دم دستش داشته باشد. زیرا او "اساس‌گذار صلح و وحدت" است و بنا به قانون اساسی جدید، دارندۀ این لقب می‌تواند این کشور را بطور نامحدود و تا پایان عمرش اداره کند. صلح و وحدتی که تنها یکی از طرف‌هایش باقی است. در حالی که آنچه مردم از آشتی و مصالحه انتظار داشتند، استقرار عدالت اجتماعی و نهادهای دموکراتیک بود که اکنون به خواب و خیال می‌ماند.
برای پخش این فایل لطفا جاوا اسکریپت را فعال یا از یک مرورگر دیگر استفاده کنید.توضیح ویدئو،تاجیکستان؛ صلحی که فقط یک طرف آن باقی است
منبع خبر: بی بی سی فارسی 
اخبار مرتبط: چرا جشن روز وحدت تاجیکستان رنگ باخت؟
حق کپی © ۲۰۰۱-۲۰۲۴ - Sarkhat.com - درباره سرخط - آرشیو اخبار - جدول لیگ برتر ایران
