بسیج زنان افغان در برابر طالبان: مقاومت برای حفظ حقوق و دستاوردها

در ماه‌های اخیر اوضاع امنیتی در افغانستان وخیم شده است. نبردهای گروه طالبان در بسیاری از بخش‌های این کشور شدت گرفته ‌است و جنگجویان این گروه نیز در روزهای پسین، ولسوالی‌های زیادی تصرف کرده‌اند. شعله‌های آتش این جنگ‌ها، اکنون اما در شمال افغانستان بیشتر از دیگر بخش‌ها زبانه می‌کشند؛ چیزی که نگرانی‌های زیادی را به همراه آورده است. تنها در یک شبانه‌روز، مرکزهای هفت ولسوالی «شهرستان» در بخش‌های مختلف به دست طالبان افتاده‌اند.

همزمان، بسیاری از مردمان این کشور، با بسیج گسترده برای پشتیبانی از نیروهای مسلح افغانستان و برای نبرد با جنگجویان طالب کمر بسته‌اند. زنان نیز در این کار از مردان پس نمانده‌اند. زنان زیادی در شمال افغانستان، با سلاح برداشتن اعلام مبارزه با طالبان کرده‌اند. زنان جوزجانی در این کار پیش‌قدم دیگر زنان بوده‌اند. جوزجان در روزهای اخیر، نبردهای سختی را مشهود بوده است. 

ولایت جوزجان در شمال افغانستان موقعیت دارد. از میان ۱۱ ولسوالی این ولایت، در ۹ ولسوالی گروه طالبان فعالیت‌های گسترده دارند. و بیشترین بخش‌های جوزجان نیز از سوی طالبان اداره می‌شود. این ولایت دیری است که دست خوش ناآرامی‌ها است و همواره حضور فعالیت‌های داعشیان و گروه طالبان را گواه بوده است. اکنون اما، خطر جدی سقوط کل جوزجان به دست طالبان می‌رود.

گلثوم، باشنده شبرغان مرکز ولایت جوزجان، برای نخستین بار سلاح به دست گرفته است. فعالیت‌ها و ادامه نبردهای سنگین جنگجویان طالب سبب شده است تا با یاری زنان دیگر، برای پشتیبانی از نیروهای مسلح افغانستان به نبرد با طالبان بروند. کلثوم، به زمانه می‌گوید که اکنون زمان بسیج ملی برضد طالبان فرا رسیده است. درست هنگامی که طالبان همزمان با گفت‌وگوهای صلح، به جنگ نیز شدت بخشیده اند:

«هرگونه ظلمی از دست طالبان می‌آید. ما برای پشتیبانی از نیروهای مسلح افغانستان، در کنار این نیروها هستیم و با دشمنان این وطن در صورت نیاز جنگ خواهیم کرد. طالب فقط ویران کردن و آدم کشتن را یاد دارد؛ چیز دیگری از دست طالب نمی‌شود کند.»

زنان جوزجانی تجربه جنگ‌های سختی را نیز با داعش در این ولایت دارند. پنج سال پیش درست هنگامی که داعشیان بر بخش‌هایی از این ولایت آغاز به فعالیت کرده بودند، زنان زیادی برای پیکار با این گروه سلاح برداشته بودند؛ بیشتر زنانی که قربانی کارنامه‌های جنگی داعشیان شده بودند.

اکنون درنبرد با طالبان نیز، زنان در جوزجان سنگردار و مدافع این شهر شده‌اند. زنان جوان و حتی افراد مسن و صاحب نواده نیز برای پیکار با طالبان آستین بر زده‌اند. طیبه بیگم (نام مستعار) یک زن ۵۲ ساله نیز، برای دفاع از شهرش برضد پیکارجویان طالب سلاح برداشته است.

پسر جوان این زن، یک سال پیش در نبردهای جوزجان با طالبان کشته شده است. اکنون این زن، برای گرفتن انتقام خون پسرش و برای حفاظت از دیارش، درکنار نیروهای مسلح افغانستان برضد گروه طالبان سر بلند کرده است. طیبه بیگم، در گفت‌وگو با زمانه، از دیگر زنان نیز می‌خواهد تا برای پیکار با طالبان در دیگر بخش‌های افغانستان هم، به پشتیبانی از نیروهای دولتی دست به کار شوند.

«پسرم در راه دفاع از وطن شهید شد. جان من هم فدای این خاک باشد. ما نمی‌گذاریم که طالب بر ما حاکمیت و بیشتر از این ظلم کند. مادران زیادی را مثل من بی فرزند ساخته‌اند. زنان زیادی را بیوه و اطفال / کودکان بسیاری را یتیم کرده‌اند.»

مسلمه عطایی، رییس امور زنان ولایت جوزجان که در میان این زنان بوده است، به زمان می‌گوید که پشتیبانی زنان از نیروهای مسلح کشور، باعث روحیه بخشیدن به این نیروها در میدان نبرد می‌شود. این مقام ارشد حکومتی در جوزجان، از دیگر زنان نیز می خواهد تا برای حفظ حقوق و دستاوردهایشان، و برضد بی عدالت‌ها در برابر خشونت‌های طالبان ایستادگی کنند:

«زمانی که اوضاع نگران کننده می‌شود، زنان و مردان از این وضعیت متاثر می‌شوند. خون زنان تیره تر از خون مردان نیست. وقتی برادران ما در سنگر کشته می‌شوند، زنان ما قربانی اصلی استند. زیرا آنان یا برادر، پدر و یا فرزندان شان را از دست می‌دهند. بنآ زنان نیز، برای پشتیبانی از نیروهای مسلح افغانستان و برای دفاع از خودشان، اسلحه برداشته‌اند.»

پیش از این نیز، زنان زیادی در بخش‌هایی از شمال افغانستان، به ویژه در ولایت جوزجان، در برابر داعشیان بسیج شده بودند. اما پایداری این زنان پیکارجو برضد داعشیان در ولسوالی درزاب جوزجان، دیر نماند و خیلی زود سرکوب شدند. درست پنج سال پیش، زنان جوزجان از ولسوالی درزاب برای انتقام گیری‌ها و نجات روستاهایشان از دست داعشیان دست به سلاح بردند. کسانی که سلاح برداشته بودند، بیشتر مردان خانواده‌شان به دست جنگجویان داعش کشته شده بودند.

سلیمه مزاری، ولسوال چهارکنت

ظاهرا همین خشم سبب شده بود تا شمار زیادی از زنان درزاب، از خانه‌هایشان آواره شوند و به رد پای داعش برای انتقام‌جویی بروند. گاه گاهی این زنان، به دفاع از مناطق‌شان به داد مردان محاصره شده به دست داعشیان نیز می‌رفتند؛ زنانی که اکنون، الگویی برای گلثوم شده‌اند:

«زنان افغان از خودشان شهامت زیادی بر ضد طالب و داعش نشان داده‌اند. این گروه‌ها نمی‌توانند که به زور و ظلم بالای مردم ما حکومت کنند. زنان ما درس سختی به داعش داده بودند و اکنون نوبت طالبان است که درس بگیرند که با جنگ پیروز نمی‌شوند.»

ایستادگی این زنان بر ضد طالبان، واکنش‌های زیادی در رسانه های اجتماعی به همراه آورده است. بسیاری با ستایش این کار از این زنان پشتیبانی کرده اند. در چند روز پسین و با گسترش نبردهای سنگین طالبان در بخش‌هایی از افغانستان، بسیاری از فرماندهان پیشین جهادی مردمان بومی را برضد طالبان مسلح ساخته‌اند و در کنار نیروهای مسلح کشور به نبرد رفته‌اند.

در بلخ در همسایگی ولایت جوزجان نیز دیری است که نبردها در این ولایت شمالی افغانستان، سنگینی از پیش می‌کند. در چند روز گذشته، چندین ولسوالی این ولایت حتی تا دروازه‌های شهر مزارشریف به دست طالبان افتاده اند. هرچند این نبردها با قیام مردمی روبه‌رو شده است اما هنوز هم طالبان بخش‌هایی از این ولایت را در تصرف دارند و در پی سقوط شهر مزارشریف استند.

در ولسوالی چهارکنت این ولایت نیز، به همین گونه شعله نبردها زبانه می‌کشد. ولسوال چهارکنت یک زن است. سلیمه مزاری، دیری است که نبردها را در این ولسوالی رهبری می‌کند و مردمان محلی را برای پیکار با طالبان بسیج کرده است. چیزی که تا اندازه‌ای جلوی پیشرفت‌های طالبان را گرفته است.

تنها در شمال نه، که در بسیاری از بخش‌های افغانستان، اکنون مردمان بومی برای ایستادگی برضد طالبان و برای پشتیبانی از نیروهای مسلح کشور سلاح برداشته‌اند. با این حال این مقاومت نگرانی‌هایی را نیز به همراه آورده است که اگر حکومت نتواند این وضعیت را به درستی مدیریت کند، ممکن است که در آینده مسلح‌سازی‌های محلی در افغانستان، خطرهای زیادی را تا حد بروز جنگ داخلی به بار بیاورد.