بحران وخیم آب‌رسانی در سراوان: اغلب چاه‌ها خشک شده‌اند

بی‌آبی یکی از مهمترین معضلات مردم سیستان و بلوچستان است. نماینده مردم سراوان در مجلس شورای اسلامی نیز بزرگترین مشکل این شهرستان را کمبود آب دانست زیرا به گفته او در سال جاری بارندگی رخ نداده و خشکسالی در این ناحیه بحرانی‌تر شده است. 

ملک فاضلی نماینده مردم سراوان، چهارشنبه ۹ تیر درباره این مشکل به خبرگزاری کار ایران (ایلنا) گفت: «آبرسانی در این شهرستان در قالب چاه‌های سطحی و هنگام بارندگی تأمین می‌شود. آب‌های سطحی جمع‌آوری شده و در موقع لزوم استفاده می‌شود که متاسفانه اکنون اغلب این چاه‌ها خشک شده و مردم دچار مشکل شده‌اند.» 

 به گفته فاضلی بعضی از این چاه‌های سروان باید کف‌زنی شود. او در این‌باره افزود:

«سال گذشته صحبت‌هایی درباره بحران آب سراوان با مسئولان آبفا در سطح استان و کشور داشتیم. اما متاسفانه هیچ راه حلی پیدا نکردیم و تلاشی در این زمینه نشد و هم اکنون با یک بحران آبرسانی روبه‌رو هستیم. به‌طوری که حتی در برخی از محلات مرکزی شهر هم با کمبود آب مواجهیم.»

نماینده مردم سراوان گفت که در برخی مناطق هیچ چاهی وجود ندارد و آب به‌صورت سقایی توزیع می‌شود که آن هم گاهی ممکن است تا چندین روز آبرسانی شکل نگیرد. به گفته او  حتی برای توزیع سقایی آب هم با کمبود تانکر روبه‌رویند.  

سیستان و بلوچستان چهار حوزه آبی دارد. در شمال حوزه آبی سیستان و هیرمند، در مرکز حوزه آبی ایرانشهر و حوزه آبی سراوان هم از شرق تامین می‌شود. به گفته فاضلی حوزه شرق از رودخانه ماشکید آبرسانی می‌شود  و یک سری رودخانه‌های کوچک دیگر هستند که سراوان را به‌نوعی آبرسانی می‌کنند. او درباره این رودخانه گفت:

« بر روی رودخانه ماشکید احداث دو سد پیش‌بینی شده بود که در سال ۹۳ یکی از این دو سد آبگیری شد و تاکنون ۶۷ میلیون متر مکعب آب تبخیر شده که عملا فقط آنجا یک تشتک تبخیر ایجاد شده است.»

به گفته نماینده سراوان، آبی که قبلا در شهرستان سراوان جاری بود و روستاهای پایین‌دست را سیراب می‌کرد، هم اکنون با ایجاد سد، این حق از آنها گرفته شده و تبخیر می‌شود. او در ادامه گفت: 

«مسئولان باید هنگام ایجاد سد برای انتقال آب این روستاهای پایین‌دست تصفیه خانه و لوله‌گذاری می‌کردند. اگر این کار انجام می‌گرفت دو شهرستان با روستاهای آن که جمعیتی غریب به ۲۰۰ هزار نفر داشت به‌خوبی آبرسانی می‌شد. متاسفانه زمانی که اعتبار بود و این کار با ۵۰ الی ۶۰ میلیارد تومان به سرانجام می‌رسید اکنون با۵۰۰ الی ۶۰۰ میلیارد تومان اعتبار هم قابل اجرا نیست.»

سد «ماشکید علیا» یکی از سدهایی است که ساخت آن از سال ۸۵ با اعتباری بالغ بر ۴۰۰ میلیارد ریال آغاز شد. طراحی و نظارت بر این سد توسط مهندسان مشاور آبساران صورت گرفت و کارفرمای این سد نیز شرکت سهامی آب منطقه ای سیستان و بلوچستان بود. این سد از دی ماه سال ۹۲ به بهره‌برداری رسیده است. 

سد ماشکید علیا در سال ۹۲ به بهره‌برداری رسید

به گزارش خبرگزاری مهر این سد یکی از صدها طرح پروژه‌های مهر ماندگار بود که در دوران ریاست جمهوری احمدی‌نژاد به راه افتاده بود. معاون ستاد مهر ماندگار در اردیبهشت ۹۲ به خبرگزاری ملت گفت که بیش از ۹۰۰ پروژه مهر ماندگار با سرمایه‌گذاری افزون بر ۱۶۰هزار میلیارد تومان در سطح کشور تعریف شده است. پرسش اینجاست که در این میان چه رانت‌هایی به چه پیمانکارانی داده شده است. 

ملک فاضلی، نماینده سراوان در مجلس معتقد است که هامون ماشکید منبع آبی که طی سالیان دراز بین بلوچستان پاکستان و آبریز شرق بلوچستان ایران در منطقه هیرمند و حوزه سیستان قرار داشته و مشترک بین کشور ایران و پاکستان است، تنها راه نجات سراوان، خاش و زاهدان از بی‌آبی است. او معتقد است از این حوزه آبی برای آبرسانی به این شهرستان‌ها استفاده بهینه‌ای نمی‌شود. 

به گفته فاضلی برای مصرف آب شرب شهر ۱۰ هزار نفری سراوان از قنوات چندین هزارساله برداشت می‌شود که متاسفانه اغلب آنها خشک شده‌اند. مردم منطقه‌ یک مادر چاه حفر کرده بودند که آب آن نیز کاهش یافته و در حال حاضر آبرسانی از این چاه با پمپاژ میسر است. 

فرآیند خشکسالی در استان سیستان و بلوچستان سال‌هاست که متاثر از تغییرات اقلیمی و مدیریت و نظارت نادرست بحران آب در حال پیشروی است. در این ناحیه برداشت غیرمجاز آب یکی از عوامل اصلی خشکی چاه‌ها و قنات‌ها و افت سفره‌های زیرزمینی است. 

به گزارش وقایع اتفاقیه و به گفته معاون حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای سيستان‌ و ‌بلوچستان در مرداد ۹۶، وجود بيش از شش هزار حلقه چاه غير‌مجاز در سيستان و بلوچستان سبب افت چشمگیر سطح آب سفره‌های زيرزمينی شده که در صورت ادامه روند برداشت غير‌مجاز آب، اين امر باعث افزايش خشکی و بحران جدی بی‌آبی در این استان می‌شود. این هشدار عباس سارانی، در سال ۹۶، اکنون به واقعیت بدل گشته است. 

باریدن کم باران در این استان یکی دیگر از عوامل مهم کم‌آبی است. مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان ۳۱ خرداد در گفت‌وگو با خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) گفت که سال گذشته سراوان در شرق استان با سه هزار و ۶۲۰ ساعت ساعت تابش آفتاب، آفتابی‌ترین و کم بارش‌ترین شهر این استان شد. محسن حیدری با اشاره به خشکسالی در این شهر گفت: 

«هم‌اینک بیش‌ از ۹۳ درصد از مساحت شهرستان سراوان دچار درجات مختلف خشکسالی است.»

آب سدها تبخیر می‌شوند اما بسیاری از مردم آب آشامیدنی ندارند

روستاهای بسیاری در این شهرستان با بی‌آبی و خشکسالی دست به گریبان‌اند. به گزارش خبرگزاری تسنیم در چهارم خرداد در سطح شهرستان سراوان و به ویژه بخش «بم پشت» روستا‌هایی هستند که هنوز از آب شرب بهداشتی و لوله‌کشی بی‌بهره هستند؛ از سوی دیگر حتی روستا‌هایی که زیر پوشش شبکه آب و فاضلاب قرار دارند، در فصل‌های گرم سال با کمبود آب مواجه می‌شوند. 

روستای «زمینان» یکی از روستاهای بخش «بم پشت» است که با مشکل بی‌آبی مواجه است. یکی از اهالی روستای زمینان به خبرنگار تسنیم گفت که برخی از مردم فقیر این روستا کولبری آب می‌کنند و افزود: 

«به‌دلیل خشک شدن چشمه روستا مردم برای تأمین آب آشامیدنی خود با مشکل مواجه و مجبور هستند آب مورد نیاز خود را از فاصله شش کیلومتری پای پیاده بر دوش حمل کنند.» 

با تغییر شرایط اقلیمی و گسترش خشکسالی و زمین تشنه در شمال سیستان و بلوچستان، مناطق جنوبی دستاویز توفان‌ها و بارش‌های باران شدید و زودگذر می‌گردد که سیلاب‌ها و روان آب‌های فراوانی را در منطقه جاری می‌سازد و خسارت‌های متعددی را به همراه می‌آورد. کشاورزی و دامداری که معاش سنتی مردم این استان است رفته رفته تحت تاثیر خشکسالی کاهش یافته و امرار معاش ساکنان را دشوار کرده است. 

خشکسالی در این استان به حدی رسیده که برخی از مردم از شمال سیستان و بلوچستان از فرط بی‌آبی به مناطق دیگر استان مهاجرت می‌کنند. شه‌بخش گرگیج، نماینده سیستان و بلوچستان در شورای عالی استان‌ها، خرداد ماه در گفت‌وگو با روزنامه همشهری گفت که بسیاری از مردم روستاها به شهرهای مجاور و یا استان‌های دیگر می‌روند تا لقمه نانی به‌دست آورند. 

بحران خشکسالی و بی‌آبی، تنها به استان سیستان و بلوچستان و شهرستان سراوان محدود نیست. تغییرات اقلیمی، بارش کم باران، مدیریت نادرست و رانت‌خواری‌‌ها، سدسازی‌های بی‌رویه به‌خاطر سودآوری، حفر چاه‌های غیرمجاز و استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی برای کشاورزی و کاربردهای صنعتی، کم‌توجهی به محیط زیست و نیازهای ساکنان محلی، نظارت ناکافی و عوامل دیگر، فاصله ایران را با وقوع بزرگترین فاجعه در آینده نزدیک یعنی جنگ بر سر آب کمتر کرده است.