تازه ترین کتاب کریم مجتهدی منتشر شد

به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب «کانت و اختلاف نظر میان مفسران فلسفه او» نوشته کریم مجتهدی چهره ماندگار فلسفه و استاد بازنشسته فلسفه دانشگاه تهران و پژوهشگر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با قیمت ۱۰۰ هزار تومان به تازگی از سوی انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ۵۰۰ نسخه منتشر شد.

در پشت جلد این اثر در جملات کوتاهی در معرفی آن آمده است: فلسفه کانت با وجود عمق و شهرت آن، امروزه به تمامه نمی تواند مورد قبول باشد. برای اینکه او بیشتر علم نیوتنی را معتبر می داند، درصورتی که علوم، از عصر او به بعد تحولات زیادی پیدا کرده است. این نکات به اجمال در این کتاب مورد بحث قرار گرفته است. مفسران او در طی این دو قرن امکانات جدیدی در فلسفه کانت پیدا کرده اند که آنها را مورد اهمال نمی توان تصور کرد.

فهرست این کتاب عبارتست از مختصری با خوانندگان، قسمت اول، شکل گیری افکار کانت و مسائل فلسفه نقادی او، طرح نقادی عقل محض و شناخت نظام مند فلسفه نظری کانت، تأملی در عنوان کتاب نقادی، عقل محض کانت، دو پیشگفتار کانت برای چاپهای اول و دوم کتاب نقادی عقل محض، مقدمه کانت برای کتاب نقادی عقل محض، کانت و نیوتن، تمهیدات، بعضی از اولین منتقدان و مفسران فلسفه کانت، ژاگوب فریدریک فریز، یکی از مفسران اولیه فلسفه کانت در آلمان، خانم استائل؛ معرف ادبیات و فلسفه آلمان در فرانسه، کانت به روایت خانم استائل، انتشار فلسفه کانتی در اروپا، اختلاف نظر در فلسفه نقادی کانت در آلمان و وحدت کلمه در اعتبار فلسفه آگوست کنت در فرانسه، علم و فلسفه در فرانسه(نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی)، فلیکس راوشن، ژول لاشلیه، امیل بوترو ، بررسی تذکرات لازم محمدعلی فروغی در آخرین جلد سیر حکمت در اروپا، در ابتدای فصل چهارم یعنی به گفته او آخرین منزل کتاب، هانری برگسن، اسوالد اشپنگلر، هوستون استوارت چامبرلن، از کوهن تا کاسیرر، آشنایی اجمالی با مارتین هیدگر، مباحثه کاسیرر و هیدگر درباره فلسفه کانت در داوس سوئیس، کاسیرر منتقد هیدگر، هیدگر، مفسر کانت، تأملی در تفسیر هیدگر از فلسفه کانت، قسمت دوم، آیا می توان کانت را مفسر لایب نیتس دانست؟، لایب نیتس و کانت، تحول علوم فیزیکی و جایگاه فلسفه نقادی، فلسفه های جدید و علوم مطرح نوین، ژیل دلوز و حضور ضمنی افکار کانت، برگسن و بسیاری دیگر در نظرگاه او، دلوز منتقد کانت، فلسفه نقادی و منطق صوری، چند نکته نهایی، فهرست اعلام و فهرست آثار مؤلف.

مجتهدی، در بخشی از مقدمه این اثر نوشته است: کتاب حاضر برخلاف آنچه شاید از عنوان آن تصور شود، الزاما یک گزارش درباره فلسفه کانت و مفسران او نیست، بلکه در اینجا بیشتر صحبت از حضور دائمی افکار این فیلسوف در فرهنگ اروپا از اواخر قرن هجدهم میلادی تا به امروز است. نگارنده سعی کرده است ضمن یادآوری کلیاتی درباره افکار کانت، بیشتر از متفکرانی سخن بگوید که هیچ یک الزاما کانتی نبوده، ولی خواه ناخواه براساس بعضی از نکات فلسفه نقادی او، نظامهای فکری متفکران مستقلا به نحو اختصار معرفی شده اند و از این رهگذر کتاب عملا تبدیل به یک دوره مختصری از تاریخ فلسفه های معاصر شده که در کشورهای آلمان، فرانسه و حتی در انگلستان تحقق پیدا کرده و منشأ اثر بوده اند.

به احتمال قوی شاید بتوان گفت که این تحقیق حاوی چیزی بیش از آنچه به طور متداول شنیده ایم به ما آموزش نمی دهد، ولی در عین حال امکانات گسترده و گاهی دور از انتظار فلسفه نقادی را نمایان می سازد که به انحای مختلف مورد استفاده قرار گرفته و در اذهان که جو فرهنگی اروپا در دو قرن اخیر ترسیم می کنند. در هر صورت هیچ فیلسوف اروپایی یکدست و یا کاملا متخالف و حتی گاهی متناقض نبوده است. به تصور می رسد که در این الزاما درباره امکانات قابل برداشت از آن موافق باشند. همین جنبه موجب شده است که ذهن در فلسفه نقادی کانت نوعی پویایی درونی به تصور درآورد که فقط به اشکال مختلف قادر شده است، امکانات بی شمار بالقوه خود را نمایان سازد.

از طرف دیگر باید همچنین اشاره کرد که نگارنده لامحاله از بحث های استطرادی ابا نداشته و در واقع تا آنجایی که امکان پیدا می کرده و لازم می نموده از آوردن اطلاعات مستقل درباره این متفکران خودداری نکرده است. از این لحاظ این کتاب تا حدودی نیز صورت یک مجموعه درآمده است که خوانندگان را به تأمل درباره این افکار متنوع وامی دارد تا فضای ذهنی خود را بیش از پیش گشایش دهند و با موضع های شناخته شده و یا با افکار خاص ناشناخته عصر جدید و معاصر آشنایی بیشتری پیدا کنند. از طرف دیگر فلاسفه رمانتیک بعد از کانت جایگاه خاص خود را دارند، ولی بالاخره از افراد دیگری نیز که به نحو متفاوت فکر می کرده اند یا اصلا فیلسوف نبوده اند و بیشتر به لحاظ اجتماعی و سیاسی از کانت سخن می گفته اند، چون خانم استائل آشنایی پیدا کنند. در این کتاب از نوکانتیان فرانسوی آخر قرن نوزدهم میلادی چون راوسون، لاشلیه و بوترو از برخی متخصصات مشهور فلسفه نقادی کانت چون کوهن و کاسیرر نیز صحبت شده است.

همچنین باید یادآوری کرد طرحی که نگارنده اتخاذ کرده به ناچار شامل نظریه های علمی جدید نیز می شود، زیرا دهه های اول قرن بیستم میلادی لامحاله آنها مطرح بوده اند، به هر ترتیب خواه ناخواه فلسفه کانت از لحاظی عمیقا خط فاصل میان طبیعیات نیوتن مبننی بر مطلق بودن جرم، مکان و زمان و نظریه های جدیدتر از جمله پلانک و انیشتین بوده است.