تحریک طالبان پاکستان چیست؟

تحریک طالبان پاکستان چیست؟

• سید عبدالله نظامی
• روزنامه‌نگار

۵ ساعت پیش

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

افراد تحریک طالبان پاکستان در حال اجرای حد بر یک مرد در منطقه قبایلی سوات پاکستان

خروج نیرو های آمریکایی از افغانستان، و مذاکرات برای توافق سیاسی با طالبان افغان سوال اساسی را در برابر یک گروه رقیب دیگر، به نام "تحریک طالبان پاکستان" ایجاد کرده است.

چه سرنوشتی در انتظار طالبان پاکستان است که تحت فشار نظامی ارتش این کشور قرار دارد.

میرزا علی مومند، یک فرمانده محلی طالبان پاکستان می‌گوید: "گفتگوهای صلح با طالبان پاکستانی با اسلام آباد در ماه فوریه و مارس با میانجی‌گری سراج‌الدین حقانی، رهبر شبکه حقانی و معاون طالبان افغانستان انجام شده است."

او ‌گفت‌ نمایندگان مفتی نور ولی محسود که فعلا در راس تحریک طالبان پاکستان قرار دارد، در یک سری جلسات شرط‌هایی از جمله رهایی زندانیان و برپایی احکام شریعت اسلامی را از حکومت پاکستان درخواست کرده‌اند.

گفته می‌شود که حکومت پاکستان این شرط‌ها را رد نکرده، اما تا به‌حال پاسخ رسمی مثبت نیز نداده است.

همزمان برخی از نیروهای وابسته به طالبان پاکستانی ادعا کرده‌اند که در امتداد "خط دیورند" میان پاکستان و افغانستان، افراد طالبان افغان برای افراد آنها محدودیت‌هایی ایجاد کرده‌اند.

فرماندهان طالبان پاکستان می‌گویند که طالبان افغان از آنها خواسته‌اند که برای زندگی در مناطق تحت کنترل آنها باید شبه‌نظامیان خود را نزد آنها ثبت نام کنند.

• وزیر کشور پاکستان: اجساد و زخمی‌های طالبان به پاکستان منتقل و در این کشور درمان می‌شود
• هفته خونین پاکستان: مقصر واقعی کیست؟
• منازعه کشمیر چه تاثیری در مذاکرات صلح افغانستان دارد؟

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

تشیع پیکر ارشاد محمود، عضو تحریک طالبان پاکستان را در زادگاهش در شمال شرق اسلام آباد که در دسامبر ۲۰۱۴ در زندان اعدام شد.

منابع محلی می‌گویند طالبان پاکستانی این شرط را "نپذیرفته‌اند" و در بعضی مناطق این موضوع باعث تنش‌های لفظی شده است.

ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان افغان می‌گوید در مورد موضوعی که میان حکومت پاکستان و طالبان پاکستانی با میانجیگری سراج الدین حقانی، معاون گروه طالبان افغانستان صورت گرفته، رسما اظهارنظر نمی‌کند.

او این ادعا را که افراد تحریک طالبان پاکستانی در افغانستان در ساحات تحت کنترل آنها به سر می‌برند، رد می‌کند.

سوال اصلی این است که طالبان پاکستانی برای حکومت پاکستان تا چی حدی دردسرساز است و گفتگوهای احتمالی میان این گروه با حکومت پاکستان به چه نتیجه‌ای خواهد رسید؟

احسان الله احسان، سخنگوی پیشین طالبان پاکستان می‌گوید پاکستان قدرت تأثیرگذاری بر برخی از این شبه‌نظامیان و توافق صلح با برخی دیگر دارد، اما دستیابی به توافق با همه شاخه‌های این گروه دشوار است.

به این ترتیب امکان چند دسته شدن طالبان پاکستانی وجود دارد.

قدرتمندترین شاخه طالبان پاکستانی، جمعیت‌ الاحرار به رهبری عمر خراسانی است.

به گفته احسان‌الله احسان روزانه ده‌ها سرباز پاکستانی مورد حمله طالبان پاکستانی قرار می‌گیرند، اما به دلیل محدودیت‌های رسانه‌ای در پاکستان، این حوادث به‌موقع نشر نمی‌شوند، از دید مردم پنهان می‌ماند.

برخی خبرنگاران آزاد در اسلام آباد می‌گویند درباره گفتگوهای دولت با طالبان گزارشهایی شنیده‌اند.

هنگامی که من از فواد چودری، وزیر اطلاعات پاکستان در این مورد سوال کردم، او به طور خلاصه پاسخ داد که در این باره تحقیق خواهد کرد، اما بار دیگر نظر عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان، مبنی بر اینکه نمی‌خواهد به طالبان امتیاز بدهد را نیز تکرار کرد.

شیخ رشید احمد، وزیر داخله‌کشور پاکستان از طالبان افغان خواسته که "آغوش" خود را برروی طالبان پاکستانی باز نکنند.

ایده برپایی ''نظام شریعت'' در پاکستان

برخی از گروه‌های مذهبی معتقدند اگر پاکستان خواهان یک کشور اسلامی در کشمیر و افغانستان هستند، باید نظام شریعت را برای پاکستان نیز بخواهد.

از نظر این گروه‌ها با وجود اینکه پاکستان کانون فعالیت‌های جهادی است اما قوانین زیادی را از دوران امپراطوری بریتانیا در این منطقه به ارث برده است.

مولانا صوفی محمد گروهی را در سال ۱۹۹۲ به نام "نفاذ شریعت محمدی" تشکیل داد. آنها در تلاش بودند تا یک نظام شرعی در مناطق قبایلی باجور سوات و در دیر ایجاد کنند. در حمایت از گسترش آنها یک شورش مسلحانه به وجود آمد که آن را "جنگ سیاه" می‌نامیدند.

ارتش پاکستان به سرعت وارد عمل شد، و پرویز مشرف، رئیس جمهور وقت پاکستان فعالیت این گروه را در سال ۲۰۰۲ ممنوع اعلام کرد.

تحریک طالبان پاکستان چگونه تشکیل شد؟

در دهه ۱۹۹۰ حافظ محمد سعید به کمک عبدالله عزام، از معلمان اسامه بن لادن‌، لشکر طیبه را تأسیس کرد. پس از پیروزی مجاهدین افغان، این گروه‌ها فرصت ایجاد پایگاه‌های آموزشی در داخل افغانستان را به دست آوردند.

لشکر طیبه همچنین زیر نظر ارتش و استخبارات پاکستان پایگاه خود را در منطقه مریدک نزدیک لاهور ایجاد کرده بود.

بسیاری از گروه‌های کوچکتر دیگر هم قبلا تشکیل شده بودند، مانند گروه جیش محمد که توسط مولانا مسعود ازهر که اوایل سال ۲۰۰۰ در کراچی تشکیل شد بود اما در سال ۲۰۰۲ به دلیل فشارهای بین المللی دولت پاکستان این گروه را غیرقانونی اعلام کرد.

این گروه‌های جهادی متحد القاعده پیش از حمله آمریکا به افغانستان به طالبان در افغانستان نیز کمک می‌کردند.

در دسامبر سال ۲۰۰۷ سیزده گروه همفکر متحد شدند و "تحریک طالبان پاکستان" را اعلام کردند.

بیت‌الله محسود به عنوان اولین رهبر تحریک طالبان پاکستان انتخاب شد.

بیت‌الله محسود در سال ۲۰۰۹ در یک حمله هوایی ارتش پاکستان کشته شد.

حکیم الله محسود، که پس از بیت‌الله به قدرت رسید، نیز در جریان حمله هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی به وزیرستان شمالی در نوامبر ۲۰۱۳ کشته شد.

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

حکیم الله محسود پس از کشته شدن بیت الله محسود، به عنوان دومین رهبر تحریک طالبان پاکستان شد که او نیز در حمله پهبادهای آمریکایی در نوامبر ۲۰۱۳ کشته شد.

طالبان پاکستانی در مناطق قبایلی سوات، وزیرستان و باجور پیشرفت‌های چشمگیری داشتند و دولت این کشور را به چالش کشیدند.

ارتش پاکستان عملیات‌های شدیدی را در مناطق باجور، دره خیبر و وزیرستان انجام داد و برخی از روستاها از جمله میرانشاه، مرکز وزیرستان شمالی را به طور کامل تخریب کرد.

با این کار، طالبان پاکستانی به مناطق قبیله‌ای و کوهستانی در امتداد خط دیورند نقل مکان کردند و حملات آنها نه تنها در ایالت خیبر پشتونخوا محدود نماند و به شهرهای مرکزی ایالات پنجاب و سند هم رسید.

این گروه همچنین مسئولیت ترور بینظیر بوتو، نخست وزیر پاکستان را بر عهده گرفت بود.

مناسبات طالبان افغان با تحریک طالبان پاکستان

تحریک طالبان پاکستان زمانی شکل گرفت که طالبان افغان با آمریکا در جنگ بود.

طالبان افغان حمایت از هر گروه مسلح دیگر را قبول داشتند، اما به شرطی که مطابق با ساختار امارت اسلامی طالبان عمل کنند و فعالیت مستقل نداشته باشد.

به طور کلی، رهبران طالبان افغان با تحریک طالبان پاکستان همسو نبوده‌اند اما برخی فرماندهان محلی طالبان از عملیات علیه پاکستان نیز حمایت می‌کردند.

منبع تصویر، ctc.usma.edu

توضیح تصویر،

تصویری از وب سایت تحریک طالبان پاکستان در ۱۸ آگوست ۲۰۲۰ نشر شده که چهار فرمانده ارشد جهادی پاکستانی با این گروه بیعت می‌کنند.

در سال ۲۰۰۹ پس از تسلط طالبان بر مناطقی از ولایت نورستان در شرق افغانستان شیخ دوست محمد والی نام‌نهاد طالبان افراد خود را برای پشتیبانی از طالبان پاکستان به گذرگاه مرزی چترال فرستاد.

در آن زمان ۹ پاسگاه امنیتی پاکستان از بین رفت.

حکیم‌الله محسود رهبر جنبش طالبان پاکستان در یک پیام ویدیویی از شیخ دوست محمد نورستانی به عنوان "رهبر و معلم" خود تشکر کرد.

حکیم الله محسود همچنین با سراج الدین حقانی، فرمانده شبکه حقانی و یکی از رهبران طالبان افغان روابط خوبی داشت.

اما در برخی مناطق افراد تحریک طالبان پاکستان هم برای طالبان افغان دردسرساز بوده‌اند و هم حملاتی را علیه نیروهای امنیتی افغانستان به راه انداخته‌اند.

بیشتر رهبران طالبان پاکستان در حملات هوایی آمریکا هدف قرار گرفته اند؛ گفته می‌شود ارتش پاکستان در مورد آنها به آمریکایی‌ها اطلاع می‌داده.

موقف سیاست رسمی طالبان افغان این بوده که آنها هرگز با طالبان پاکستان متحد نمی‌شوند اما قطع روابط دوستی و شخصی قبلی میان گروه‌های جهادی در دو طرف مرز دو کشور دشوار بوده است.

در حال حاضر اگر طالبان در افغانستان به قدرت برسند و بیشتر قدرتمند شوند، به نظر می‌رسد که در برخی موضوعات روابط با طالبان پاکستان دست نخورده باقی خواهد ماند.

با این حال، فعالیت‌های طالبان افغان علیه برخی از گروه‌های ضد دولت پاکستان ادامه خواهد داشت و در بعضی از مناطق حتی آنها را سرکوب خواهد کرد مانند قطعه سرخ جنگی طالبان که علیه افراد شاخه خراسان دولت اسلامی (داعش) جنگیدند.

حمایت از طالبان پاکستان اکنون به اندازه طالبان افغان نیز البته قوی شده است.

شبه نظامیان آسیای میانه و اویغور برای تقویت تحریک طالبان پاکستان و برخی دیگر از اعضای القاعده سابق متحد شده‌اند.