پیامدهای توافق مسکو-آنکارا برای ایجاد منطقه عاری از سلاح در سوریه

به گزارش خبرگزاری مهر، ایندیپندنت در تحلیل خود می نویسد: سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه و مولود چاووش اوغلو، همتای ترکیه ای وی، روز چهارشنبه گذشته در آنتالیا دیدار کردند. هر چند فضای این دیدار، مثبت به نظر می‌رسید اما محتوای جلسه به اتاق‌های بسته بین دو بازیگر برجسته بین‌المللی در قلمرو سوریه محدود می‌شد.

آن‌چه در این میان مشخص و آشکار است، توافق دو کشور بر سر ایجاد منطقه عاری از سلاح در استان ادلب در شمال غرب سوریه است، بدون این‌که از نقشه، محدوده و سازوکار مدیریت آن اطلاعی در دست باشد، به ویژه این‌که اظهارات اعلام شده دو وزیر به روابط تجاری دو کشور و موضع‌گیری‌های سیاسی آن‌ها در شماری از پرونده‌ها، از جمله جلوگیری از جنگ و حفظ آرامش در حومه ادلب، محدود بود. این در حالی است که مسکو اصرار دارد که تمام کمک‌های بشردوستانه به سوریه باید از طریق گذرگاه‌های قانونی که در کنترل دولت دمشق است، انتقال یابد.

منطقه عاری از سلاح

در همین حال، توجه تمام طرف‌های ذی نفوذ در بحران سوریه، به نتایج جلسه آینده شورای امنیت سازمان ملل متحد که قرار است در دهم ماه ژوئیه جاری (شش روز دیگر) به منظور اجرای قطعنامه شماره ۲۲۵۴ مورخ ۱۸ دسامبر ۲۰۱۵، برگزار شود، معطوف شده است.

هدف از این نشست، برقراری آتش‌بس و تلاش برای دستیابی به یک راه حل سیاسی در سوریه است تا زمینه انتقال کمک‌های بشردوستانه از طریق گذرگاه مرزی باب‌الهوی به سوریه فراهم شود.

تردیدی نیست که عدم استفاده روسیه از حق «وتو» در برابر این تصمیم، نشان‌دهنده موفقیت و احتمال دستیابی به یک راه حل یا رسیدن به توافق آمریکایی – روسی بوده و نشانه‌ای از بازگشت جدی به روابط واشنگتن و مسکو خواهد بود. هرچند روابط روسیه و آمریکا در چند ماه گذشته شاهد تنش و سردی بود اما به نظر می‌رسد که نشست سران دو کشور در ژنو در ۱۶ ماه ژوئن گذشته منجر به کاهش تنش‌ها شده است.

از سوی دیگر، ناظران به ایجاد منطقه امن مورد نظر که احتمالاً همان منطقه کاهش تنش در سال ۲۰۱۹ خواهد بود، اطمینان چندانی ندارند زیرا از زمان آشکار شدن نشانه‌های حل و فصل، تحرکات نظامی و تهدید به آغاز جنگ، کاهش نیافته است.

این در حالی است که طرف‌های درگیر در جنگ سوریه علی‌رغم آرامش موقتی که در حال حاضر مناطق پرتنش شمال غربی سوریه را در برگرفته است، در مورد احتمال وقوع یک نبرد سرنوشت ساز دیگری صحبت می‌کنند. آن‌ها خاطرنشان می‌کنند که نشست لاوروف – چاووش، چیزی بیشتر از یک جلسه مشورتی با هدف آمادگی برای اجلاس آستانه که قرار است از ششم تا هشتم ماه ژوئیه جاری در شهر «نورسلطان»، پایتخت قزاقستان برگزار شود، نیست.

جاده بین شمال و غرب سوریه

در همین حال، انتظار می‌رود با توجه به توافق‌نامه مارس ۲۰۲۰ مسکو، منطقه خالی از حضور نظامی برای ایجاد یک «راهرو امن»، در امتداد جاده بین‌المللی «ام ۴» باشد که استان حلب در شمال سوریه را به استان لاذقیه در غرب آن کشور متصل می‌کند. طول این جاده که از منطقه اریحا در استان ادلب تا لاذقیه امتداد دارد، ۹۸ کیلومتر است و همه طرف‌های درگیر در بحران سوریه در تلاش برای دستیابی به این جاده هستند.

این جاده که به عنوان مسیر استراتژیک و اقتصادی برای سوریه محسوب می‌شود و به دلیل این‌که حلب، (بزرگترین شهر صنعتی سوریه) را به بندر لاذقیه وصل می‌کند و شماری از کشورهای منطقه مانند عراق را به مدیترانه پیوند می‌دهد، از اهمیت بسیاری در سطح محلی و بین‌المللی برخوردار است، بنابراین بعید به نظر می‌رسد که روس‌ها به راحتی دست از کنترل این جاده بردارند.

درگیری های پنهان و اختلافات

مسکو و آنکارا توافق کردند برای دستیابی به نفوذ بیشتر در شمال سوریه، حمایت خود را از گروه‌های وابسته به خود افزایش دهند تا زمینه رسیدگی به پرونده‌های درگیری در قسمت‌های شرقی و غربی شمال سوریه فراهم شود. به همین ترتیب، روسیه از ارتش سوریه در استان ادلب حمایت می‌کند، در حالی که ترکیه به حمایت سیاسی و نظامی مخالفان بشار اسد می‌پردازد.

از سوی دیگر، تهدید رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه به ایجاد پایگاه نظامی در آذربایجان، باعث پدید آمدن تنش میان مسکو و آنکارا شد و خشم کرملین را برانگیخت و روسیه با صدور بیانیه‌ای بر اهمیت امنیت منطقه‌ای خود تأکید کرد.

اما دو کشور در ارتباط با بخش شرقی شمال سوریه، هماهنگی بیشتری دارند، به ویژه این‌که مسکو سعی می‌کند از وقوع هرگونه تنش و درگیری بین کُردها و تُرک‌ها جلوگیری کند. به همین ترتیب و در چارچوب توافق‌نامه سوچی، روز پنجشنبه گذشته گشت مشترک روسیه و ترکیه در منطقه درباسیه در حومه استان حسکه اوضاع امنیتی را به طور مشترک مورد بررسی قرار داد.

در همین حال، منابع آگاه در سوریه اظهار داشتند که ارتش سوریه، پیش از نشست روسیه و ترکیه، نیروهای جنگی را به منطقه اعزام کرده است، در حالی‌که ترکیه نیز وسایل نقلیه و خودروهای زرهی بسیاری را از طریق گذرگاه کفر لوسین به نقاط تمرکزش در منطقه جبل الزاویه انتقال داده است.

از سوی دیگر، در این اواخر نیروهای ترکیه در امتداد جاده «لاذقیه – حلب» مستقر شده اند و این اقدام، روس‌ها را که در تلاش برای محدود کردن نقش ترکیه هستند، نگران کرده است. این در حالی است که فعالان دیده‌بان حقوق بشر سوریه گفتند که نیروهای ترکیه از ۲۷ ماه ژوئن گذشته پاکسازی مناطق واقع در امتداد جاده «نصیبین – و پل اریحا» را آغاز کرده اند.

بدین ترتیب، می‌توان گفت که مذاکرات برای حل بحران سوریه به دلیل تنش‌هایی که میان کشورها ادامه دارد، بعید است که به نتیجه و توافقی منتهی شود. به عبارت دیگر، از آن‌جا که تضاد منافع منطقه‌ای و بین‌المللی در قلمرو سوریه به پایان نرسیده است، بنابراین، دستیابی به یک راه حل سیاسی به منظور پایان دادن به بحران جنگ در سوریه، غیر ممکن خواهد بود.