«سواد بدنی» موضوعی مهم در مسیر حفظ سلامت فردی و اجتماعی

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- مریم ساحلی: حفظ و ارتقا سلامت جسمی و روحی وظیفه‌ای است که هر یک از ما در قبال جسم و جان خویش داریم و البته دولت‌ها نیز نسبت به حفظ سلامت تک تک افراد جامعه باید متعهد باشند.

بشر از دیرباز برای دست یافتن به دانش و آگاهی لازم در راستای حفظ سلامت خویش کوشیده است و این مسیر همچنان ادامه دارد. «سواد بدنی» یکی از مفاهیم نوینی است که در عرصه سلامت انسان می‌توان گفت به تازگی مطرح شده است.

افزایش اعتماد به نفس در افراد با ارتقای شایستگی‌های جسمانی

«سعید ولدی» مدرس دانشگاه و دانشجوی دکتری تربیت بدنی با گرایش رفتار حرکتی درباره مفهوم واژه «سواد بدنی» در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: سواد بدنی همانند کودکی نوپا است که تصمیم گرفته روی یک تخته فنری قرار گرفته و به سمت تربیت‌بدنی، جهشی بلند داشته باشد و البته می‌توان گفت تا به امروز در این راه موفق نیز بوده است.

وی با اشاره به تعاریف مختلف ارائه شده از سواد بدنی، افزود: به گفته «مارگارت وایتهد»، سواد بدنی موهبتی متناسب با هر فرد تعریف شده که به عنوان انگیزه، اعتماد به نفس، شایستگی جسمانی، دانش و درک برای ارزش نهادن و مسئولیت‌پذیری در قبال شرکت در فعالیت‌های بدنی برای زندگی سالم است.

ولدی با بیان اینکه سواد بدنی پایه و اساس آشنایی با مهارت‌های رفتاری و حرکتی، آمادگی جسمانی، آگاهی، دانش و درک سالم زیستن و تقویت فرصت تفریحات جسمانی بشمار می‌رود، تصریح کرد: فردی دارای سواد بدنی است که روحیه و انگیزه لازم برای فعالیت‌های جسمانی داشته باشد فردی دارای سواد بدنی است که روحیه و انگیزه لازم برای فعالیت‌های جسمانی داشته باشد و وقتی‌که وارد فعالیت‌های جسمانی می‌شود، به‌طور خودکار آن فعالیت باعث افزایش مهارت‌های جسمانی و حرکتی یعنی شایستگی جسمانی فرد می‌شود.

وی ادامه داد: باید توجه داشت که این ارتقای شایستگی جسمانی باعث افزایش اعتماد به نفس و همچنین افزایش انگیزه برای ادامه آن فعالیت جسمانی شده و نهایتاً افراد به سبب احساس شور و شوقی که از درون بواسطه این سه پارامتر درک می‌کنند به صورت ارادی به دنبال کسب اطلاعات و آگاهی‌های بیشتر در مورد مؤلفه‌های سلامتی مرتبط با ورزش و فعالیت جسمانی خواهند رفت.

این پژوهشگر با بیان اینکه همین آگاهی می‌تواند مجدداً انگیزه و اعتمادبه‌نفس و شرکت فعال در این نوع از فعالیت‌ها را بیشتر کند و در نهایت این روند به عنوان یک سبک زندگی تا پایان عمر ادامه خواهد داشت، افزود: سواد بدنی یک ترکیب به هم مرتبط از پارامترهای مختلف احساسی، فیزیکی و شناختی است و نباید آن را فقط مدیریت مؤثر بر جسم یا مهارت‌های حرکتی بنیادی ببینیم. در نظر داشته باشید که اگر همه افراد جامعه‌ای از سواد بدنی خوبی برخوردار باشند بر تعاملاتشان، هم با دیگران و هم در خانه و خانواده‌هایشان تأثیر مثبتی می‌گذارد.

پیشینه کاربرد واژه سواد بدنی

ولدی با اشاره به پیشینه این سواد بدنی در جهان و شناسایی آن در بازه زمانی سال‌ها ۱۹۲۷ تا ۱۹۷۹، اظهار کرد: ابتدا تنها از این اصطلاح در حد یک مفهوم استفاده شد که یک. از نکاتی قابل توجه این بود در همان سال حدود هشت مرجع بر تناسب اندام و سلامت متمرکز بودند و پنج مرجع بر مهارت‌های جسمی و همچنین پنج مرجع هم انواع مزیت‌ها در خصوص توسعه ارتباط از طریق حرکت و ایجاد فرصت برای بازی یا افزایش رشد شخصی را پیش‌بینی کردند.

وی ادامه داد: در قرن بیست و یک، به دلیل هشدار مبنی بر کاهش فعالیت‌های جسمانی در سراسر جهان و افزایش متوالی بیماری‌های روانی و جسمانی، این مفهوم با ارائه یک تعریف جامع، دقیق و کاربردی، ارزش فعالیت بدنی و سبک زندگی فعال را برای همگان از بدو تولد تا زمان مرگ به منظور داشتن یک زندگی سالم، مورد توجه قرار داد.

مدرس دانشگاه با اشاره به ورود این مفهوم به ایران در سال ۹۳-۹۴ از طرف وزارت آموزش و پرورش و با عنوان اشتباه «سواد حرکتی»، افزود: دو ترجمه با عنوان «سواد جسمانی» وجود داشت که نه دقیق بود و نه توضیحات و ترجمه خوبی در ارائه شده بود.

وی با بیان اینکه در سال ۹۷ نخستین کتاب توسط بنده ترجمه و چاپ و اولین پژوهش از این مفهوم نیز یک سال قبل تر در یک نشریه نیز به چاپ رسید تا توجه خاصی به موضوع سواد بدنی شود، اضافه کرد: در این راستا معاونت تربیت بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش نیز تلاش‌های خوبی برای گسترش و توسعه سواد بدنی در مدارس ایران انجام داده است.

شاخص‌های سواد بدنی

ولدی با بیان اینکه سواد بدنی مجموعه‌ای به هم مرتبط از انگیزه، اعتمادبه‌نفس، شایستگی جسمانی اعم از آمادگی جسمانی، مهارت‌های حرکتی بنیادی و دانش و درک از ارزش فعالیت بدنی برای سلامتی است، گفت: افرادی که این چهار معیار را با هم و در حد مطلوب داشته باشند، دارای سواد بدنی خوبی خواهند بود و اگر یکی از این معیارها ضعیف باشد یا به‌خوبی به آن رسیدگی نشود بر دیگر معیارها تأثیر می‌گذارد و بدین ترتیب ضعف در سواد بدنی را شاهد خواهیم بود.

وی با اشاره به کاربردها و تأثیرات آن در زندگی فردی و اجتماعی افراد، اظهار کرد: امروزه سالم زندگی کردن در بسیاری از کشورها به یک عرف تبدیل شده و پرورش نسل جدید یکی از مهم‌ترین اصولی بوده که پیشرفت کشورها به آن وابسته است. سرمایه‌گذاری برای داشتن تحرک و ورزش و به دنبال آن ارتقای ارزش‌ها و جایگاه فعالیت جسمانی بر بهبود زندگی افراد یک جامعه در واقع نشان از تمدن آن جامعه دارد؛ چرا که پیشرفت جنبه‌های گوناگون آن جامعه را تضمین می‌کند.

این پژوهشگر حوزه ورزش با بیان اینکه یکی از این سرمایه‌گذاری‌ها، تشویق و ترغیب مردم برای شرکت در فعالیت‌های جسمانی و داشتن سبک زندگی فعال یا همان سواد بدنی است یکی از این سرمایه‌گذاری‌ها، تشویق و ترغیب مردم برای شرکت در فعالیت‌های جسمانی و داشتن سبک زندگی فعال یا همان سواد بدنی است، ادامه داد: سواد بدنی، مفهومی فراتر از تربیت‌بدنی در مدارس است و به نوعی این دو مفهوم، مجزا و جدا از هم هستند که هیچ رقابتی بین آن‌ها وجود ندارد.

وی تأکید کرد: سواد بدنی، موجب تقویت نگرش مثبت به مشارکت در انجام فعالیت بدنی در کل زندگی می‌شود و به افراد امکان دستیابی به اهداف، توسعه دانش، ظرفیت‌ها و مشارکت کامل در اجتماع، جامعه و تعاملات احسن با دیگران را ارائه می‌دهد.

جایگاه «سواد بدنی» در ایران و گیلان

این پژوهشگر به جایگاه «سواد بدنی» در ایران و به ویژه گیلان اشاره کرد و گفت: سواد بدنی هنوز در ایران همانند کودکی نوپاست که می کوشد تا جایگاه واقعی خود را در جامعه و بین مردم پیدا کند.

وی با اشاره به اینکه جا افتادن اهمیت این مفهوم تقریباً در جامعه آکادمیک، اضافه کرد: نخستین کارهایی هم که در ایران روی سواد بدنی انجام‌شده است بر کودکان سنین مدرسه متمرکز بود و شواهدی که به دست آمد، نشان داد که سطح سواد بدنی در این قشر از جامعه تعریفی ندارد یا به نوعی ضعیف است.

ولدی ادامه داد: متأسفانه این کودکان از سبک زندگی فعال و سالم عملاً فاصله دارند و در صورت جدی نگرفتن این مسئله ممکن است سلامتی آنها را بیشتر با خطرات متفاوت جسمی، روانی و حرکتی در آینده روبه‌رو سازد.

وی همچنین یادآور شد: گیلان استانی است که اهالی آن علاقمند به فعالیت‌های ورزشی هستند از سوی دیگر با توجه شرایط محیطی این استان، با در نظر گرفتن برنامه‌ای جامع و هدفمند در راستای اهداف سواد بدنی، می‌توان به مدیریت این علاقه‌مندی و فعالیت‌ها در این مسیر پرداخت. بدین ترتیب گیلان می‌تواند به عنوان یکی از استان‌های الگوی کشور در عرصه سواد بدن شناخته شود.

این مدرس دانشگاه با اشاره به اهمیت تبیین مفهوم سواد بدن و نقش آن در حفظ سلامت جامعه و کاهش مشکلات این عرصه در نسل‌های آتی، تصریح کرد: البته این موضوع محقق نمی‌شود مگر آنکه متخصصان امر ابتدا خودشان معنای دقیق سواد بدنی را درک کنند و بعد به معنای واقعی، دلسوز سلامت جامعه باشند و به انجام اقدامات لازم بپردازند، نه آنکه فقط به این موضوعات در کلاس‌های مربیگری بدون هیچ برنامه مدون و درک درستی از آن بپردازند و هزینه‌های آن‌چنانی از علاقمندان اخذ کنند.