در مورد سلاح‌های کشتار جمعی تقیه جایز نیست

به گزارش خبرگزاری مهر، قسمت سوم برنامه تلویزیونی سوره با موضوع سلاح‌های کشتار جمعی و نگاه‌های فقهی به آن با حضور سید سجاد ایزدهی، پژوهشگر فقه سیاسی و مدیر گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از شبکه چهار سیما پخش شد. ایزدهی در سال ۱۳۹۲ در مقاله‌ای با عنوان «ممنوعیت استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی» به مسئله ممنوعیت سلاح‌های کشتار جمعی پرداخته است. او را می‌توان از مخالفان ساخت و استفاده از سلاح هسته‌ای دانست.

مسعود دیانی در آغاز گفتگو از حجت الاسلام ایزدهی خواست برای بینندگان روشن کند مسئله سلاح‌های هسته‌ای ذیل چه شاخه‌ای از فقه می‌گنجد و آیا فقه شایستگی رسیدگی به چنین مسئله‌ای را دارد؟

ایزدهی در پاسخ به کارکرد دین و اینکه برای تمام شئون زندگی است اشاره کرد و گفت طبعا فقه مسائل نوپدید زمانه را نیز بررسی می‌کند و ادامه داد: مسائل مستحدثه (مسائلی که در فقه اسلامی، حکم شرعی برای آنان وجود نداشته و یا مسائلی که حکم شرعی داشته‌اند؛ اما به خاطر تغییر شرایط جامعه، حکم شرعی جدید انتظار می‌رود) روش‌شناسی خودش را می‌طلبد. فقیه در این موارد یا باید نشانه‌هایی از تراثی از او را در گذشته بیابد یا ادله خاصه‌ای را درباره موضوع در نظر بگیرد یا اینکه عمومات یا اطلاقاتی باشد که به آن استناد کند تا در نهایت بتواند یک مسئله را که امروز هست و در گذشته نبوده پاسخ بدهد. ایزدهی سلاح غیرمتعارف را سلاحی دانست که منطقه مشخصی را در برنمی‌گیرد و دامنه اثر گستره‌ای دارد و افراد را به غیرنظامی و نظامی تقسیم نمی‌کند و به همه مردم آسیب می‌زند و در زمان محدود نمی‌شود و نسل‌ها و موجودات آینده را نیز به نابودی می‌کشاند. ایزدهی این پرسش را طرح کرد که آیا حق داریم به حیوانات، محیط زیست، نسل‌های آینده و .. آسیب بزنیم؟

مسعود دیانی این پرسش را طرح کرد که با تعریفی که از سوی آقای ایزدهی در مورد سلاح کشتارجمعی ارائه شد آیا نهایتا ایشان استفاده از آن را مجاز می‌داند یا خیر؟

حجت‌الاسلام ایزدهی، مجری برنامه و بینندگان را به تصور فاجعۀ هیروشیما فراخواند و گفت: اگر کسی چنین فاجعه‌ای را تصور کند قهرا خواهد پذیرفت که استفاده از چنین سلاحی غلط است. آیا کسی می‌تواند متصور شود که انسان ابتدا به ساکن بیاید و چنین جنایتی را مرتکب شود؟ در حوزه بین‌الملل هم افراد به عنوان حکم اولی فرضشان این است که در صورت عدم تهدید حتما استفاده از این سلاح مجاز نیست. تبعات این سلاح‌ها به گونه‌ای است که امکان استفاده از آن را از بین می‌برد.ما چرا باید هزینه‌ای گزاف برای ساخت چیزی صرف کنیم که اولا ادله عقلی داریم بر نداشتنش و ثانیا حکم شرعی حرمتش را داریم؟

سجاد ایزدهی در بیان ادله فقهی این مسئله اینطور بحثش را ادامه داد : اگر یک ابزاری مقدمه منحصره حرام باشد یعنی به واسطه این ابزار فقط میتوان عمل حرام انجام داد، استفاده از آن مجاز نیست.

مجری برنامه به تصوری که ایزدهی بینندگان را دعوت به آن کرد گریزی زد و گفت: استفاده از سلاح هسته‌ای را احتمالا همگی محکوم می‌کنیم. اما فردا روزی اگر درگیر جنگی شدیم و آن‌ها یکی از شهرهای ما را اینچنین زدند ما همچنان می‌نشینیم و می‌گوییم حرام است؟ او خطاب به مهمان برنامه گفت آیا این نگاه زیادی خوش بینانه نیست؟

ایزدهی پاسخ داد: در مورد سلاح هسته‌ای نباید مرتکب ظلم شد باید جوری عمل کرد که استفاده از این سلاح علیه کشور اساسا از کارکرد بیافتد و دشمن امکان استفاده نداشته باشد. به نظر من اساسا استفاده از سلاح هسته‌ای منسوخ است و الان سلاح هایی هست که می‌توان دفتر فرماندهی دشمن را با دقت زیاد با آن زد.

دیانی گفتگو با سجاد ایزدهی را اینگونه ادامه داد که، اگر متخصصین نظامی نظر شما را نفی کنند و بگویند در مقابل استفاده از سلاح هسته‌ای این تکنولوژِ‌های موشکی و نظامی پاسخگو نیست و دوم امکان استفاده از آن علیه کشور توسط دشمن ملغی نیست، آیا همچنان حرمت فتوا باقی می‌ماند یا خیر؟

ایزدهی در پاسخ به موضع خود اصرار کرد و گفت: فرض کنید دشمن زن و فرزند شما را کشت آیا شما نیز با او چنین می‌کنید؟ اگر دشمن ما مرتکب عمل قبیح شد ما مجاز نیستیم مقابله به مثل کنیم. این کار را در طول تاریخ هم نکردیم. مبانی ما اجازه نمی‌دهد. منطقی در جهان داریم که هدف وسیله را توجیه می‌کند. آیا واقعا چنین است؟

بعد از پخش آیتم معرکه آرا مرتضی احمدی به عنوان کارشناس روابط بین‌الملل روی خط تلفنی سوره آمد و در مورد بازدارندگی و ساخت سلاح هسته‌ای نکاتی را در نقد مهمان برنامه سوره اظهار کرد.

وی گفت: اساسا در ادبیات روابط بین الملل پرسش اصلی این است که چگونه می‌توان به صلح نائل شد؟ واقع‌گرایان بمب اتم را برای دست‌یابی به صلح ضروری می‌دانند.

احمدی در ادامه نگاه‌های دیگر در حوزه روابط بین‌الملل را شرح و توضیح داد: این نگاه‌ها مسئله را همچون واقع‌گرایان خیلی هم تک‌ساحتی نمی‌بینند. طبق نظر واقع گرایان شوروی باید قدرتمند می‌ماند اما فروپاشید. مساله دیگر جنس قدرت است. امریکا بمب اتم دارد اما بعد از جنگ دوم‌ جهانی در اغلب جنگ‌ها شکست خورده ‌است. این ردی بر نظریه واقع گرایانه است.

بحث ضربه اول و دوم‌ نیز از نکات مورد اشاره احمدی بود. پیامدهای ضربه اول ضربه دومی است که معلوم‌ نیست چه ابعادی دارد فلذا در این نگاه امکان انجام ضربه دوم در پاسخ ضربه اول، مانع ضربه اول می‌شود.

ایزدهی در ادامۀ بحث از عدم امکان تقیه و جایز نبودن آن در مورد سلاح‌های کشتار جمعی گفت و تصریح کرد: تقیه بر «انکار» تکیه دارد اما ایران بارها صراحتا گفته‌ و بازرسان هم آمده‌اند و چیزی پیدا نکرده‌اند. بنابراین تقیه در خونریزی و کشتار جایز نیست.

در بخش‌ پایانی گفتگو عسگرخانی وارد بحث شد و نقدهای تندی به موضعی کرد که معتقد بود به اندازه کافی به مسئله بازدارندگی توجه ندارد.

وی گفت: در تعجبم که به ادبیات بازدارندگی و کنترل تسلیحات در این برنامه توجهی نمی‌شود. امروزه در دانشگاه‌ها هیچ واحد درسی درمورد سلاح‌های کشتار جمعی، بازدارندگی و کنترل تسلیحات نداریم.