چه سرنوشتی در انتظار شامپانزه‌های باغ وحش ارم است؟

انتقادات به شرایط و محل نگهداری ‌شامپانزه‌های باغ وحش ارم ‌پس از تولد «باران» - بچه شامپانزه معروف باغ وحش ارم - در اردیبهشت سال ۹۶ تشدید و ‌پررنگ‌تر شد. «باران» که ‌ساعاتی ‌پس از تولد از خطر مرگ توسط مادرش «شمسی»  نجات یافت توسط ایمان معماریان - دام‌پزشک وقت باغ وحش ارم - به‌صورت خانگی نگهداری شد و برخی کارشناسان از جمله معماریان به نامناسب بودن جایگاه‌ و شرایط نگهداری شامپانزه‌های ارم و استاندارد نبودن شرایط هیچ یک از مراکز نگهداری حیات وحش کشور انتقاد کردند.

کارشناسان حیات وحش بر این باور بودند که شرایط نامناسب نگهداری ‌شامپانزه‌های ارم باعث بروز اختلالات روحی و ‌پرخاشگر شدن آن‌ها شده است و آسیبی که «شمسی» - مادر باران - در بدو تولد به آن وارد کرده بود را ناشی از همین اختلالات روحی می‌دانستند. بسیاری از دامپزشکان و مجامع جهانی مرتبط با حیات وحش، بر این باور بودند که باران نباید به خانواده خشن خود بازگردد و باید به یتیم‌خانه شامپانزه‌های همسن ‌و سال خود منتقل شود. این ماجرا با واکنش‌های زیادی از سوی افکار عمومی، فعالان حیوانات و رسانه‌ها روبه‌رو شد اما سرانجام ۴ تیرماه سال ۹۹ با صدور حکم قضایی باران که به‌صورت خانگی در حال نگهداری بود به مجموعه باغ وحش ارم منتقل و در نهایت ۱۳ تیر ماه امسال به یک مرکز بین‌المللی نگهداری از شامپانزه‌ها در کشور کنیا منتقل شد تا در کنار گروه هم سن خود زندگی کند.

در پی مطرح شدن انتقاداتی درباره محل نگهداری شامپانزه‌های باغ وحش ارم،  آبان ماه سال گذشته  «شمسی» - ماده شامپانزه ۱۸ ساله باغ وحش ارم - به دلیل آنچه نزاع بین حیوانات اعلام شد، جان خود را از دست داد. ‌پس از این نگرانی‌ها درباره وضعیت شامپانزه‌های ارم به‌ویژه «باران» بیش از ‌پیش افزایش یافت. انتقال «باران» به یک مرکز بین‌المللی نگهداری از شامپانزه‌ها گرچه خیال‌ها را از بابت سرنوشت این بچه شامپانزه چهار ساله راحت کرد اما همچنان بابت وضعیت سایر ‌شامپانزه‌های ارم نگرانی‌هایی وجود دارد.

‌پیمان محمدزاده - دامپزشک باغ وحش ارم - درباره نظر برخی کارشناسان مبنی بر اینکه شرایط نامناسب نگهداری ‌شامپانزه‌های ارم باعث بروز اختلالات روحی و ‌پرخاشگر شدن آن‌ها شده است، به ایسنا می‌گوید: محیط نگهداری به‌تنهایی نمی‌تواند باعث ایجاد مشکلات روحی در حیوانات شود چراکه در زندگی طبیعی یک حیوان شرایط بسیار زیادی دست به دست هم دهد که منجر به این می‌شود که حیوان از یک زندگی سالم و طبیعی برخوردار باشد یا دچار یکسری اختلالات روحی شود.  نباید انتظار داشته باشیم حیوانی که تمام طول عمر خود در محیط اسارت بوده مانند حیوانی که در حیات وحش است زندگی کند دو شرایط روحی نرمالی داشته باشد. چه زندگی در محیط طبیعی و چه در اسارت هرکدام می‌تواند مزایا و معایبی داشته باشد و سرنوشت هر حیوان به نحوه و محیط زندگی آن بستگی دارد.

وی ادامه می دهد: جایگاه فعلی شامپانزه‌های ارم نیاز به بازسازی و بهسازی دارد و حتی در نیاز به تغییر ترکیب جمعیتی حاضر ‌شامپانزه‌های این مجموعه شکی نیست. تمام دغدغه این است که جایگاه اصلاح شده‌ای طراحی و ساخته شود و جمعیت حاضر را دچار تغییر یا به‌اصطلاح ژن تازه به این ترکیب جمعیتی اضافه کنیم تا بتوانیم به‌تدریج در یک ‌فرایند چند ساله جمعیت شامپانزه‌های ارم را اصلاح کنیم و یک گله سالم و شاداب داشته باشیم.

دام‍‍پزشک باغ وحش ارم ضمن بیان اینکه با توجه به محدودیت‌های شدیدی که در زمینه بهسازی جایگاه و تغییر ترکیب جمعیتی شامپانزه‌های این مجموعه وجود دارد، اظهار می‌کند: بهسازی و ساخت جایگاه جدید برای شامپانزه‌ها فرایندی است که در کوتاه مدت امکان ‌پذیر نیست چراکه این اقدامات به اخذ مجوزهای بین‌المللی نیاز دارد و یک فرایند چند فازه است که برنامه عملیاتی و مطالعات آن آغاز و فازهای آن طراحی شده است.

محمدزاده خاطرنشان می‌کند: فرایند بهسازی و ساخت جایگاه استاندارد جدید برای شامپانزه‌های ارم مطابق با قوانین اتحادیه باغ وحش‌های اروپا - که باغ وحش ارم کاندیدای عضویت در آن است و در آینده‌ای نزدیک به عضویت کامل آن در می‌آید - یک فرایند سه ساله است. اولین اقدامی که باید در این زمینه صورت گیرد بهسازی جایگاه فعلی در یک دوره سه ساله است تا جایگاه برای گله حاضر قابل تحمل شود و همزمان و به موازات این اقدام احداث یک جایگاه جدید و استاندارد نیز آغاز می‌شود.  

سال گذشته همزمان با انتشار اخباری مبنی بر موافقت سازمان حفاظت محیط زیست با انتقال «باران» به خارج از کشور و مکاتبات باغ وحش ارم با یک مرکز بین‌المللی و استاندارد نگهداری از شامپانزه‌ها در کشور کنیا، مدیر باغ وحش ارم اظهار کرده بود که در فاز اول فقط «باران» به این مرکز منتقل خواهد شد اما این انتقال می‌تواند مقدمه‌ای برای انتقال سایر شامپانزه‌های باغ وحش ارم تهران به مرکز نگهداری از شامپانزه‌ها در کنیا باشد.

محمدزاده می‌گوید: امکان انتقال تمام شامپانزه‌های ارم به خارج از کشور و وارد کردن گله جدید وجود ندارد چراکه برخی از شامپانزه‌های این مجموعه مسن هستند و چنین شامپانزه‌های ‌پرریسکی را هیچ مرکزی در دنیا نمی‌پذیرد بنابراین تنها می‌توانیم کیفیت زندگی شامپانزه‌های مسن را در باغ وحش افزایش دهیم اما امکان انتقال، تغییر و جایگزین کردن سایر ‌شامپانزه‌هایی که سن کمتری دارند، وجود دارد همچنین براساس بررسی‌های تخصصی صورت گرفته، اورانگوتان‌ها می‌توانند جایگزین‌های خوبی برای شامپانزه‌ها باشند چراکه نگهداری شامپانزه‌ها در باغ‌ وحش با توجه به خصوصیات فیزیولوژیکی که دارند صحیح نیست، از این رو می‌توان اورانگوتان‌ها را جایگزین کرد یا جمعیت فعلی شامپانزه‌ها را به‌صورت حساب شده و با دریافت مجوزهای بین‌المللی طی یک فرایند سه ساله تغییر داد.

‌پرویز قندالی - مدیر باغ وحش ارم درباره انتقادات وارد شده به جایگاه نگهداری شامپانزه‌های ارم و برنامه‌های این مجموعه برای آن‌ها می‌گوید: در جلسات کارگروه تخصصی درباره شامپانزه‌های باغ وحش ارم که طی ماه‌های گذشته تشکیل شده است، تصمیم بر آن شد که ساخت جایگاه جدید برای شامپانزه‌های این مجموعه اتفاق افتد اما این فرایند زمان‌بر خواهد بود چراکه نمی‌خواهیم به‌ دلیل فشارهای ناشی از انتقادات جایگاه نامناسبی ساخته شود که در آینده مجدد باعث ایجاد مشکلات شود.

او ادامه می‌دهد: ساخت جایگاه جدید برای ‌شامپانزه‌ها هزینه‌ زیادی دارد و لازم است جایگاه جدید جانمایی و شرایط استاندارد آن بررسی شود.

قندالی با بیان اینکه به‌طور قطع جایگاه جدید و استانداردی برای شامپانزه‌های ارم ساخته خواهد شد، اظهار کرد: تمام مدیران بنیاد مستضعفان و مجموعه ارم معتقدند که باید جایگاه جدیدی برای شامپانزه‌های ارم ساخته شود و تمام تلاش مدیران در این راستا است اما با توجه به شیوع کرونا و وضعیت مالی این مجموعه شاید ساخت جایگاه جدید کمی زمان‌بر باشد. در حال حاضر شورای راهبردی باغ‌ وحش تشکیل و اقدامات اولیه برای جانمایی، طراحی و ساخت جایگاه جدید انجام شده است.

به گزارش ایسنا، طبق آخرین اعلام اداره نظارت بر امور حیات وحش استان تهران "براساس نظر مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران فعلا مجوزی برای واردات گونه‌های جدید برای هیچ یک از مراکز نگهداری حیات وحش و باغ‌ وحش‌های استان تهران صادر نخواهد شد" همچنین سعید محمودی -مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران- در خصوص وضعیت شامپانزه‌های باغ وحش ارم گفته است که دیگر در هیچ جای دنیا شامپانزه‌ها را در قفس نگهداری نمی‌کنند و در فضاهای باز نگهداری می‌شوند و انتظار داریم مجموعه ارم در آینده‌ای نزدیک وضعیت این شامپانزه‌ها را تعیین تکلیف کند.

47237