موافقان و مخالفان مذاکره ایران با طالبان چه می‌گویند؟

آفتاب‌‌نیوز :

ایران بیش از ۹۳۰ کیلومتر مرز مشترک با افغانستان دارد. ایران قصد رویارویی با طالبان را ندارد و بهترین سناریو برای ایران صلح آمیزترین توافق ممکن میان طرفین افغان – افغان یعنی میان دولت افغانستان و طالبان است.

به گزارش آفتاب‌نیوز؛ روزنامه "الاخبار" نزدیک به حزب الله لبنان در گزارشی درباره چالش پیش‌روی ایران برای چگونگی موضع‌گیری در قبال طالبان، می‌نویسد: "علیرغم تلاش مقام‌های ایرانی برای کسب اطمینان از این موضوع که بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان مشکلی مرزی برای ایران ایجاد نخواهد کرد، اختلاف‌نظر زیادی در مورد نوع و نحوه رویکرد ایران در قبال طالبان در داخل آن کشور وجود دارد که نشان دهنده نگرانی جدی در ایران نسبت به قدرت‌گیری دوباره طالبان است.

برای رفع این نگرانی دولت ایران در تلاش است تا طالبان و دولت افغانستان را در کابل به یکدیگر نزدیک سازد و توافقنامه‌ای برای تقسیم قدرت میان آنان حاصل شود که از بازگشت افغانستان به جنگ‌های داخلی مشابه وضعیت دو دهه پیش جلوگیری شود. پیشرفت طالبان در افغانستان واقعیت‌های تازه را بر ایران تحمیل کرده است. این تحولی است که پیامد‌های امنیتی حساسی را با خود به همراه خواهد داشت. ایران دو گزینه در برابر وضعیت تازه ایجاد شده پیش‌روی خود دارد: یا طالبان را به عنوان یک نیروی واقعی سیاسی بپذیرد و یا وارد تقابل با آن شود. به نظر می‌رسد ایران با میزبانی گفتگو میان طالبان و دولت افغانستان گزینه نخست را انتخاب کرده است و رویکردی مبتنی بر همکاری میان طرفین را در دستور کار قرار داده است.

یکی از تناقض‌ها آن است که سقوط طالبان در جریان حمله نظامی امریکا در سال ۲۰۰۱ میلادی، باعث آرامش و آسایش تهران شد. ایران در آن زمان باور داشت که شکست طالبان به نفع امنیت آن کشور است. در این زمینه، ایران طی دو دهه گذشته ضمن مخالفت با حضور نیرو‌های امریکایی در افغانستان از دولت مرکزی آن کشور حمایت کرده است.

با این وجود، به نظر می‌رسد با افزایش نفوذ طالبان که توانسته بیش از نیمی از افغانستان را تصرف کند در سالیان اخیر، اکنون ایران ناچار شده با آن گروه ارتباط برقرار کند. "محمد جواد ظریف" وزیرخارجه ایران اعلام کرد که اگرچه ایران طالبان را گروهی تروریستی می‌داند اما با آن گروه گفتگو می‌کند.

در همین حال، طی ماه‌های اخیر، هیئت‌هایی از گروه طالبان برای مذاکره با مقام‌های ایرانی به ایران سفر کرده‌اند. با این وجود، درباره نتیجه بخش‌بودن گفتگو با طالبان در ایران تردید‌های زیادی وجود دارد. به نظر می‌رسد در ایران دو رویکرد در قبال طالبان وجود دارد: برخی خواستار پذیرش و همکاری ایران با طالبان هستند و برخی دیگر با هرگونه همکاری با طالبان مخالف هستند.

واقعیت، اما آن است که طالبان در حال تبدیل شدن به نیروی برتر در افغانستان با بیش‌ترین نفوذ در خاک آن کشور است و بازیگران مختلف در حال برقراری ارتباط با آن گروه هستند و تهران برای محافظت از منافع و امنیت ملی خود باید گفتگو با آن گروه را بپذیرد.

با این وجود، گروه دوم معتقدند که گفتگوی ایران با طالبان به معنای نادیده گرفتن رنجی است که افغان‌ها از سوی طالبان متحمل شده‌اند و این که اقدامات طالبان هزینه‌های سیاسی و امنیتی زیادی را برای ایران به همراه داشته است.

از دید مخالفان گفتگوی ایران با طالبان، انجام این گفتگو دولت افغانستان را تضعیف کرده، اعتماد به نفس طالبان را افزایش داده و اعتبار بین‌المللی ایران را نزد جامعه جهانی تضعیف می‌کند.  علیرغم آنکه سیاست رسمی دولت ایران حمایت از دولت مرکزی افغانستان است گفتگو میان ایران و طالبان منجر به تضعیف موضع رسمی اعلام شده از سوی ایران می‌شود.

از سوی دیگر، وابستگی متقابل میان گروه‌های افراطی در افغانستان یکی از بزرگترین چالش‌ها برای ایران و منطقه است. با توجه به کاهش شدت بحران در سوریه و عراق این بار افغانستان می‌تواند بار دیگر تبدیل به مامنی امن برای گروه‌های تروریستی شود.

پیر محمد ملازهی کارشناس مسائل غرب آسیا معتقد است که طالبان یک گروه فرقه‌گرا، قوم‌گرا و تمامیت‌خواه است که هدف نهایی آن تصاحب کامل قدرت است و تنها برخی تغییرات را در سطح تاکتیکی اتخاذ می‌کند.

ملازهی به "الاخبار" می‌گوید: اقدامات طالبان باید در چارچوب توافق امضا شده بین آن گروه و واشنگتن ارزیابی شود. این اقدامات همراه با عقب‌نشینی نیرو‌های امریکایی و با چراغ سبز امریکا انجام می‌شود به طوری که اگر طالبان به قدرت برسد این موضوع می‌تواند باعث اعمال فشار بر رقبای امریکا یعنی روسیه، چین و ایران شود.

از دید "ملازهی" تلاش طالبان اعمال فشار بیش‌تر بر دولت مرکزی افغانستان است تا مقام‌های دولتی آن کشور وادار به پذیرش دولتی موقت شوند که در آن طالبان اکثریت را در اختیار داشته باشند تا پس از آن انتخابات برگزار شود. با توجه به وجود اختلافات میان "اشرف غنی" رئیس جمهوری افغانستان و "عبدالله عبدالله" رئیس شورای عالی مصالحه ملی، احتمال پیروزی طالبان در انتخابات بیش‌تر خواهد بود.

هدف نهایی طالبان از دید "ملازهی" ایجاد امارت اسلامی است. در نتیجه، از دید این کارشناس مسائل سیاسی منافع ایران ایجاب می‌کند که دولتی در کابل در قدرت قرار گیرد که در آن توازن قومیتی برقرار باشد و نوعی از توزیع نقش به صورت متوازن صورت گیرد.