یادی از کودتای نافرجام نوژه به مناسبت چهل و یکمین سالگرد آن

تبلیغ بازرگانی

دربارۀ آن کودتا روایت‌ها کم نیستند. با این حال، برخی جنبه‌های آن هم‌چنان ناروشن مانده است. هدف اصلی کودتاگران سرنگونی نظام جمهوری اسلامی، بازگرداندن شاپور بختیار به ایران، روی کار آوردن یک دولت نظامی به مدت دو سال و سپس، برگزاری انتخابات و تعیین نوع حکومت بود.

برپایۀ گزارش‌ها و روایت‌های مسئولان بلندپایۀ جمهوری اسلامی ایران از جمله ری‌شهری سازمانی به نام «نجات قیام ایران بزرگ» با نام اختصاری «نقاب» در ستاد بختیار تشکیل شده بود که سه شاخه داشت:

نخست، شاخۀ سیاسی که بیشتر اعضای آن از هواداران بختیار و از اعضای حزب ایران بودند. آنان وظیفه داشتند برخی شخصیت‌های سیاسی و مذهبی را با خود همراه کنند. یکی از آن شخصیت‌ها آیت‌الله شریعتمداری بود. با توجه به ناسازگاری‌ او با جمهوری اسلامی کودتاگران گمان می کردند می‌توانند از حمایت او برخوردار شوند. ری‌شهری حدود یک ماه پس از کودتا اعلام کرد که شماری از روحانیان و بعضی از آقازاده‌ها نیز با کودتاگران همدل بودند.

دوم، شاخۀ تدارکات که وظیفۀ تهیه پول، اسلحه، خانه، اتومبیل و دیگر لوازم ضروری را به عهده داشت.

سوم، شاخۀ نظامی که برپایۀ اعترافات یکی از افسران دستگیر شده دربرگیرندۀ شصت خلبان و در حدود ۵۰۰ تن از افراد فنی و نظامی بود. این شاخه پرواز بیش از سی هواپیمای جنگنده را تضمین کرده بود.

قرار بود ضربۀ اصلی را در تهران بزنند. در مرحلۀ اول عملیات می بایست چند هواپیما با ورزیده ترین خلبانان نقاط حساس و کلیدی شهر از جمله محل سکونت خمینی را بمباران کنند. در آن زمان، خمینی هنوز بانفوذ بود و می‌توانست مردم را برضد کودتاگران بشوراند. از نقاط حساس دیگری که می‌بایست بمباران شوند می‌توان از فرودگاه مهرآباد، دفتر نخست‌وزیری، ستاد مرکزی سپاه پاسداران، کمیته انقلاب، مجلس شورای اسلامی، مدرسه فیضیه و بعضی از پادگان‌های مهم یاد کرد.

پس از بمباران نقاط حساس و کلیدی شهر مرحلۀ دوم عملیات آغاز می‌شد. عملیات این مرحله را نیروی زمینی به عهده داشت. می‌بایست چند نقطه حساس از جمله «صدا و سیما» به تصرف کودتاگران درآید و قرار بود این کار را گروهی تشکیل یافته از صد تا صد و پنجاه نفر انجام دهند. از نقاط دیگری که می بایست در این مرحله به تصرف کودتاگران درآید می‌توان از زندان اوین، ستاد ارتش، پادگان‌های حُر (باغشاه سابق)، قصر و جمشیدیه نام برد.

هم‌زمان با این عملیات، قرار بود سه گروه‌ شبه نظامی در سه نقطۀ تهران (پارک لاله، عباس‌آباد و منطقه‌ای در غرب تهران) آشوب به پا کنند. عملیات آنان می‌بایست تا ۲۴ ساعت از روی برنامۀ تعیین شده و سپس به ابتکار خودشان پیش برود. گفته می‌شود لشگر ۸۱ کرمانشاه و لشگر قزوین آمادۀ همراهی با کودتا بودند. اما کودتاگران بیش از همه به همراهی لشکر ۹۲ اهواز امید بسته بودند.

عملیات ضد کودتا از پارک لاله آغاز شد. قرار بود کودتاگران در آنجا جمع شوند و سپس رهسپار پایگاه هوایی شاهرخی همدان شوند. اما کودتا لو رفته بود و پاسداران به سوی پارک لاله راه افتاده بودند. البته پیش از آنکه به پارک برسند گروهی از کودتاگران با چند اتومبیل به سوی پایگاه شاهرخی حرکت کرده بودند. بنابراین، پاسداران تنها توانستند شماری از آنان را در پارک لاله دستگیر کنند و بقیه  را در یک کیلومتری پایگاه شاهرخی دستگیر کردند. اما پیش از دستگیری بر اثر درگیری میان دو طرف ۶ تن از کودتاگران کشته شدند.

دربارۀ لو رفتن کودتا روایت‌ها گوناگون‌اند. محمدعلی عمویی، از اعضای برجسته و سرشناس حزب توده، گفته است: طرح کودتای نوژه را حزب توده به اطلاع علی خامنه‌ای رساند. اما خامنه‌ای‌ از خلبانی سخن می‌گوید که مأمور بمباران خانۀ خمینی بوده و گویا شب پیش از آغاز عملیات دچار عذاب وجدان شده، به منزل او رفته و موضوع را به او اطلاع داده بود.

 ری‌شهری لو رفتن کودتا را نتیجۀ گفت و گوی دو نفر در تاکسی می‌داند. اما بنی‌صدر مدعی است که خبر سازماندهی کودتا را فرماندهان نیروی هوایی از مدت‌ها پیش اطلاع داده بودند. رفسنجانی نیز چهار روز پس از دستگیری کودتاگران در مصاحبه‌ای با رادیو گفت: شورای انقلاب از حدود یک ماه و نیم پیش از فعالیت‌های کودتاگران آگاه شده بود.

بی‌شک اگر آن کودتا لو نرفته بود، ایرانیان اکنون وضع دیگری داشتند. این جمله را کاربری در یکی از سایت‌های ایران زیر مقاله‌ای دربارۀ آن کودتا نوشته است.

دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید

آبونه شوید

اخبار جهان را با بارگیری اَپ ار.اف.ای دنبال کنید