بحران اتوبوس استاندارد در ایران

فرسوده بودن و قدیمی بودن ناوگان اتوبوس ایران، سال‌هاست یکی از مشکلات حمل و نقل در ایران است. این مشکل بزرگ گرچه حالا به دلیل حادثه برای اتوبوس خبرنگاران و سربازان پر رنگ شده، ولی بحران نبود اتوبوس مدرن و استاندارد سال‌هاست که بسیاری را به کام مرگ می‌برد.

تولید اتوبوس در ایران در دهه هشتاد و بین سال‌های ۸۰ تا ۸۶ رشد شتابانی گرفته بود و اتوبوس‌های مدرن در حال ورود به ناوگان ایران بود در آن سال‌ها اتوبوس‌های مرسدس بنز در ایران خودرو دیزل، ولوو در رانیران و اسکانیا در عقاب افشان تولید می‌شد.

با افزایش تحریم‌های ایران، به آرامی تولید اتوبوس‌های مدرن کم‌رنگ شد و با ورود اتوبوس‌های چینی به آرامی شرایط تغییر کرد.

رانیران در نهایت تولیدش را قطع کرد. ایران خودرو دیزل هم تولید بسیاری از محصولات را کنار گذاشت، به گونه‌ای که هم‌اکنون تنها اتوبوس درون‌شهری می‌سازد. عقاب‌افشان هم به تولید اتوبوس‌های اسکانیا با تکنولوژی ۱۵ سال قبل می‌پردازد.

این در حالی است که در اروپا اتوبوس‌ها در حال هوشمند شدن هستند و در هنگام خواب یا حواس پرتی راننده در زمان خطر، خود سیستم‌های ایمنی را فعال می‌کنند.

یکی از مشکلات اتوبوس‌های جدید اروپایی قیمت بالای آن برای رانندگان ایرانی است.

بیشتر در این باره:

اسکانیا در ایران سرمایه گذاری می‌کند 

سعید لیلاز، مدیر فروش ایران خودرو دیزل، به ایسنا گفته است: «آنچه ما در ایران به عنوان اتوبوس بنز تولید می‌کنیم، ارزان‌ترین محصول در بازار ایران است که فقط از موتور بنز استفاده می‌کند و بقیه قطعات از چرخشگر تبریز و دیگر قطعه‌سازان داخلی تأمین می‌شود. بدنه این اتوبوس‌ها نیز طراحی داخلی دارد و اصولاً بنز نیست. اتوبوس‌های اصل بنز بسیار گران است و فکر نمی‌کنم تولید اتوبوس درون شهری مرسدس بنز امکان‌پذیر باشد. البته برای تولید اتوبوس بین‌شهری باید بررسی‌هایی را انجام دهیم.»

با وجود چنین سخنانی در بسیاری از دوره‌ها دولت با دادن تسهیلات به شرکت‌های حمل و نقل مشکل قیمت بالا را حل می‌کرد.

غلامرضا خادمی‌زاده، رئیس هیئت مدیره کانون سراسری انجمن‌های صنفی رانندگان بخش مسافری ایران، گفته است: «چند دهه قبل، ایران خودرو یا ایران ناسیونال سابق، اتوبوس‌هایی برای جاده‌ها و شرایط مختلف آب و هوایی مختلف تولید می‌کرد و که همه آن‌ها از ایمنی و کیفیت لازم برخوردار بودند و با کمترین حادثه مواجه می‌شدیم چرا که در آن زمان تولیدکنندگان و متولیان احساس مسئولیت می‌کردند و این صنایع هم دولتی نبود. بنابراین صاحبان این صنایع دوست داشتند برندشان را برای مردم و مشتریان به اثبات برسانند و خدمات خوبی هم ارائه بدهند و اما طی سال‌ها و دهه‌های اخیر اهمیت این مسئله کم‌رنگ و کمرنگ‌تر شده و تولیدکنندگان امروز اتوبوس فروش محصول را پایان مسئولیت‌شان می‌دانند و تولیدشان هم از استانداردهای لازم برخوردار نیست.»

او با بیان اینکه اتوبوس‌های نویی هم که امروز تولید می‌شود بدون هیچ تکنولوژی و به صورت کپی‌برداری وارد شده و کف استانداردها را دارد که کافی نیست، افزوده است: «در این میان دستگاه‌های متولی و ناظری مانند وزارت صمت، سازمان استاندارد و سازمان حمایت، نظارت درستی بر این فرآیند ندارند و خودروهای بی‌کیفیت در ایران حاصل عدم نظارت کافی تولید می‌شود که اسکانیا نمونه و مثال بارز آن بوده که سال‌ها حادثه آفرینی کرده است.»

هم‌اکنون شرکت عقاب‌افشان به تولید دو مدل اتوبوس بین شهری می‌پردازد که اتفاقاً اتوبوس حادثه‌دیده حامل خبرنگاران هم از محصولات این شرکت است. این دو محصول که درسا و مارال نام دارند از محصولات قدیمی اسکانیا هستند که پس خروج اسکانیا از ایران با نشان این شرکت تولید می‌شود. هر دو این محصولات از موتور DC13 اسکانیا با قدرت ۴۱۰ اسب بخار استفاده می‌کنند.

هر دو این اتوبوس‌ها هم فاقد امکانات روز ایمنی و پیشگیری از تصادف هستند. این در حالی است که این دو محصول بهترین اتوبوس‌های بین‌شهری در ایران هستند و اوضاع باقی محصولات که برخی چینی هستند نامناسب‌تر است.

بر اساس اعلام دولت ایران ۳۲ درصد از ناوگان باری معادل ۱۱۴ هزار دستگاه کامیون، ۳۰ درصد از اتوبوس‌ها یعنی معادل ۴ هزار ۲۰۰ دستگاه، ۶۸ درصد مینی‌بوس‌ها و ۶۶ درصد سواری‌های کشور فرسوده است.

رئیس اسبق پلیس راه ناجا، درباره حوادث اتوبوس‌ها و آسیب‌های آنها به رویداد ۲۴ گفته است: «در حوادث اتوبوس‌ها اگر از هم جداشدگی اتاق اتوبوس یا متلاشی‌شدن آن مشاهده شود قطعاً علت این امر استفاده از پروفیل‌های معمولی و ساختمانی در ساخت بدنه اتوبوس به جای پروفیل‌های صنعتی است که این امر هم به دلیل اختلاف قیمت زیاد این دو پروفیل است.»

یکی دیگر از دلایل ناامنی در اتوبوس‌های بین شهری در ایران استفاده از قطعات یدکی غیر استاندارد است.

غلامرضا خادمی‌زاده، رئیس هیئت مدیره کانون سراسری انجمن‌های صنفی رانندگان بخش مسافری ایران، در این باره گفته است: «کارخانه‌های تولیدکننده هیچ مسئولیتی در قبال گارانتی ندارند و لوازم بی‌کیفیتی مانند لنت ترمز در ایران بدون کیفیت و با مقوا و کارتن تولید می‌شود.»