سرنوشت مبهم واکسن‌های داخلی کرونا: مسئولان همچنان زمان می‌خرند

موج پنجم شیوع کرونا در ایران در ۲۴ ساعت گذشته دست‌کم ۲۲ و هزار و ۷۵۰ نفر دیگر را مبتلا کرد. براساس گزارش وزارت بهداشت حداقل ۱۶۶ بیمار کووید-۱۹ نیز در شبانه‌روز گذشته جان خود را از دست داده‌اند. ارقامی که حداقل یک سوم ارقام واقعی را منعکس می‌کنند و با وجود افزایش روزانه، تغییری در برنامه واکسیناسیون شهروندان که از ماه‌ها پیش وعده داده شده بود، ایجاد نکرده‌اند.

بروز وضعیت بحرانی در ۱۴۳ شهر قرمز به‌ویژه در استان محروم سیستان و بلوچستان لزوم واکسیناسیون را حیاتی‌تر از پیش کرده است. اما سرنوشت واکسن‌های داخلی هنوز مبهم است و واکسن‌های مشترک نیز همچنان تا مرحله تولید فاصله دارند.

جلیل نجاتی، رئیس مرکز بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زاهدان سه‌شنبه ۲۲ تیر گفت در چهار روز گذشته نزدیک به ۱۰ هزار نفر از افراد بالای ۵۰ سال در زاهدان دوز اول واکسن کووایران برکت (ستاد اجرایی فرمان امام) را دریافت کرده‌اند. ستاد اجرایی فرمان امام که پیشتر اعلام کرده بود به خاطر «جدید بودن خط تولید» و از بین رفتن یک میلیون و ۲۰۰ هزار دوز واکسن هنگام پر کردن ویال نتوانسته ۴ میلیون واکسنی که وعده داده شده بود را تولید کند، مدعی شد به این رقم نزدیک شده است. محمد مخبر، رئیس ستاد اجرایی فرمان امام روز سه‌شنبه بدون ارائه جزئيات دقیق اعلام کرد گروه دارویی برکت تاکنون نزدیک به ۳ میلیون واکسن کرونا تولید کرده است.

آنچه مشخص است این است که این میزان واکسن‌ در عمل هنوز به دست مردم نرسیده است.

ابهام و تردید درباره به‌ثمر نشستن واکسن‌های داخلی

واکسن کووایران تنها واکسن داخلی‌ست که با وجود این‌که پروسه استاندارد انتشار اطلاعات علمی مرتبط با مراحل تحقیقات، تولید و آزمایش را نگذرانده، مجوز استفاده اضطراری را از وزارت ارشاد دریافت کرده است. سرنوشت دیگر واکسن‌های داخلی یعنی واکسن‌های نورا، فخرا و کووپارس هنوز مشخص نیست. حتی خبرنگاران داخلی نیز می‌گویند به هیچ‌یک از آن‌ها اجازه بازدید از مراحل تولید واکسن‌های داخلی داده نشده است.

از سه واکسن خارجی  پاستوکووک (تولید مشترک ایران – کوبا)، اسپایکوژن (استرالیایی – ایرانی) و اسپوتنیک‌وی نیز که گفته می‌شود در حال تولید هستند، تنها به واکسن پاستوکووک مجوز مصرف اضطراری داده شده است اما در مورد ساخت این واکسن در ایران نیز تردیدهایی وجود دارد.

یک بررسی اجمالی نشان می‌دهد هیچ یک از ارقامی که مسئولان وزارت بهداشت و شرکت‌های داروساز در ماه‌های اخیر وعده داده بودند، محقق نشده است. به عنوان مثال سعید نمکی، وزیر بهداشت پیشتر گفته بود که از شنبه هفته جاری روزانه ۴۰۰ هزار دوز واکسن تزریق خواهد شد. گزارش روز سه‌شنبه ۲۲ تیر روزنامه همشهری اما نشان می‌دهد بالاترین میزان واکسیناسیون در روز یکشنبه و تنها نزدیک به ۲۲۰ هزار دوز بوده است. کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو با گفتن این‌که منظور وزیر بهداشت «ظرفیت» بوده و نه تعداد دوز، این خلف وعده را توجیه کرد.

سخنگوی سازمان غذا و دارو در ادامه مدعی شد واکسن کرونای ساخت مشترک ایران و کوبا در شرکت پاستور تا آبان ۱۴۰۰ وارد «سبد تزریق واکسن خواهد شد». جهانپور گفت:

«هم‌اکنون خط تولید نیمه‌صنعتی واکسن پاستور هم آغاز به‌کار کرده و نخستین محموله‌های آن پس از پایان تست‌های فنی با ۱۴۴ هزار دوز تحویل خواهد شد و به محض راه‌اندازی خط تولید صنعتی ظرفیت تولید ۳ تا ۴ میلیون دوز در ‌ماه هم خواهد داشت و در سبد تزریق واکسن قرار می‌گیرد.»

مینو محرز، عضو کمیته علمی ستاد ملی کرونا هفته گذشته گفت کوبا در پروژه مشترک خود با ایران تغییر موضع داده و پس از این‌که واکسن کوبایی به تعداد نامشخصی در ایران تزریق شده، سفیر این کشور اعلام کرده است که با ایران پروژه ساخت واکسن ندارد و اولویت با دیگر کشورهای آمریکای جنوبی‌ست. اظهارات محرز بعدا توسط جهانپور رد شد.

به ادعای جهانپور واکسن اسپایکوژن قرار است تا چند روز آینده در مرحله کارآزمایی بالینی فاز سوم به ۱۷ هزار داوطلب تزریق شود و از خط تولید اسپوتنیک‌وی روسی هم رونمایی شده و در انتظار گذراندن آزمایش‌های فنی و تأیید شرکت سازنده اصلی است.

سخنگوی سازمان غذا و دارو گفت روسیه از قرارداد ۶۲ میلیون دوزی با ایران تنها ۲ میلیون دوز واکسن اسپوتنیک‌وی را تحویل داده است.

«سهل‌انگاری مقام‌های مسئول، دلیل اصلی استمرار همه‌گیری کرونا»

ایران یکی از کُندترین برنامه‌های واکسیناسیون را پیش می‌برد و با وجود درگیری با موج‌های متعدد همه‌گیری، ماه‌هاست تسریع واکسیناسیون عمومی را تا تولید انبوه واکسن‌های داخلی به تأخیر انداخته است.

سیاستی که با دستور علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی مبنی بر ممنوعیت واردات واکسن‌های ساخت ایالات متحده آمریکا و بریتانیا شکل گرفت و به فشار طاقت‌فرسا بر نظام پزشکی ایران و از دست رفتن جان هزاران نفر از بیماران کووید-۱۹ منجر شده است.

در این میان تعدادی از ایرانیان از سراسر کشور برای تزریق واکسن کرونا به ارمنستان سفر کرده‌اند.

سرگردانی ایرانیان در ارمنستان: خسارت‌های اقتصادی و روانی تاخیر در واکسیناسیون

نتایج نظرسنجی یک مؤسسه وابسته به حکومت ایران هم نشان می‌دهد تمایل به دریافت واکسن خارجی در میان شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی بیشتر شده است. «گروه افکارسنجی دفتر طرح‌های ملی پژوهشکده فرهنگ، هنر و ارتباطات» اعلام کرده است که بر مبنای آخرین نظرسنجی انجام شده در اواخر اردیبهشت سال جاری تعداد «علاقه‌مندان» به واکسن خارجی از ۱۷ درصد در بهمن ۹۹ به ۲۴ درصد در اردیبهشت ۱۴۰۰ و علاقه به واکسن ایرانی از ۴۲ درصد به ۳۰ درصد کاهش پیدا کرده است.

تنها ۲۰ درصد از مردم بر مبنای اظهارات مسئولان معتقد بوده‌اند که بهره‌برداری از واکسن داخلی تا پایان خرداد سال جاری عملی می‌شود. در جواب پرسش «مهمترین عامل استمرار کرونا چیست؟» نیز «کم‌توجهی به دستورالعمل‌های بهداشتی» از ۴۶ به ۳۶ درصد کاهش پیدا کرده و «بی‌توجهی و آسان‌گیری مسئولان» از ۲۵ درصد به ۴۸ درصد رسیده است.