جنگ اقتصادی تمام عیار ریاض و ابوظبی/ امارات تلافی می کند؟

خبرگزاری مهر - گروه بین الملل: عربستان و امارات در چارچوب‌های سیاسی و اقتصادی و همچنین موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی با یکدیگر در حال رقابت هستند. اما در سال ۲۰۲۱ تنش‌ها و اختلافات میان این دو کشور شدت گرفته است به گونه‌ای که عربستان تلاش خود را برای تحکیم موقعیتی که می‌خواهد در خاورمیانه در اوایل سال جاری به دست آورد، آغاز و در فوریه سال جاری اعلام کرد که تا سال ۲۰۲۴ تجارت خود را با شرکت‌های بین‌المللی که دفتر مرکزی آنها در این کشور نیست، متوقف خواهد کرد.

همچنین عربستان کلیه پروازهای خود را به امارات به بهانه کرونا، متوقف کرد و این در حالی است که سلطان عمان به عربستان رفت. اخیراً نیز این دو کشور بر سر تمدید توافق‌نامه تولید نفت در اوپک پلاس دچار اختلافات شدند.

برای اولین بار امارات در مقابل تصمیم برادر بزرگ‌تر خود یعنی عربستان سعودی ایستاد و از پذیرش توافق اوپک برای حفظ سطح تولید امتناع کرد، طرحی که عربستان سعودی پشتیبان آن بود و اصرار داشت که باید اجرایی شود. امارات متحده عربی همسایه بزرگ‌تر خود را به چالش کشیده است برای اولین بار امارات در مقابل تصمیم برادر بزرگ‌تر خود یعنی عربستان سعودی ایستاد. امارات متحده عربی همسایه بزرگ‌تر خود را به چالش کشیده است.

در جلسه‌ای که میان اعضای اوپک و دیگران کشورهای تولیدکننده نفت برگزار شد، ابوظبی با پیشنهاد عربستان و روسیه برای پایین نگه داشتن سطح تولید تا آخر سال ۲۰۲۲ مخالفت کرد و گفت که چنین اقدامی بی‌انصافی در حق امارات است.

در قلب این اختلاف، مسئله مبنای سطح تولید در میان است. کاهش یا افزایش تولید هر کشوری بر اساس سطح مبنای تولید سنجیده می‌شود. هر چه این سطح مبنا بالاتر باشد، این کشور اجازه دارد نفت بیشتری تولید کند. امارات متحده عربی می‌گوید سطح تولید فعلی این کشور که حدود ۳.۲ میلیون بشکه در روز در آوریل سال ۲۰۲۰ تعیین شد بسیار اندک است و باید ۳.۸ میلیون بشکه در روز تعیین شود.

عربستان سعودی و روسیه به دلیل واهمه از این که سایر تولیدکنندگان گروه خواستار افزایش سهمیه تولیدشان شوند، با درخواست امارات متحده عربی مخالفت کرده اند. مقامات سعودی اظهار کرده اند که ابوظبی با درخواست اخیرش بدعت بدی را پایه گذاری می‌کند.

ابوظبی در آوریل سال ۲۰۲۰ سطح مبنای تولید فعلی را پذیرفت اما نمی‌خواهد به مدت طولانی‌تری در این توافق بماند. ابوظبی هزینه سنگینی برای توسعه ظرفیت تولید داشته و شرکتهای خارجی نظیر غول فرانسوی توتال را جذب کرده است.

اتخاذ چنین مواضع علنی متضادی اتفاقی نادر است و بعد از آن رخ داد که عربستان اعلام کرد قصد دارد شرکت هواپیمایی جدیدی را به منظور رقابت با هواپیمایی امارات راه‌اندازی کند و در عین حال شهروندان خود را نیز از سفر به این کشور منع کرد.

بروز اختلاف بین این دو متحد نزدیک منطقه‌ای با تلاش‌های آن‌ها برای مرمت روابط با قطر همزمان شده است، روابطی که به خاطر نپذیرفتن خط مشی عربستان توسط این کشور تیره شده بود.

عربستان شروع کننده سلسله اقدامات

اما تنش‌های مشهود در جلسه تولیدکنندگان نفت نخستین نشانه‌های وجود مشکل میان این دو متحد قدیمی نبود. تنها یک روز پیش از آن، عربستان سفر مستقیم شهروندانش را به امارات، و بعضی کشورهای دیگر، ممنوع کرده بود. امارات تنها عضو این فهرست از خلیج فارس بود.

عربستان در عین حال قصد دارد که یک شرکت هواپیمایی جدید هم راه‌اندازی کند و در نهایت به قطب حمل‌ونقل تبدیل شود، بعضی‌ها گفته‌اند که هواپیمایی امارات - یکی از محبوبترین شرکت‌های هواپیمایی برای سفرهای دوردست بین‌المللی - هدف اصلی این شرکت است و عربستان با این کار به دنبال تسخیر جایگاه دبی به عنوان قطب اصلی حمل‌ونقل منطقه‌ای است عربستان در عین حال قصد دارد که یک شرکت هواپیمایی جدید هم راه‌اندازی کند و در نهایت به قطب حمل‌ونقل تبدیل شود، تصمیمی که بخشی از تلاش‌های این کشور برای کاهش وابستگی به نفت است. بعضی‌ها گفته‌اند که هواپیمایی امارات - یکی از محبوبترین شرکت‌های هواپیمایی برای سفرهای دوردست بین‌المللی - هدف اصلی این شرکت است و عربستان با این کار به دنبال تسخیر جایگاه دبی به عنوان قطب اصلی حمل‌ونقل منطقه‌ای است.

این تحولات روز ۵ ژوئیه نیز با اعلام قوانین وارداتی جدید از طرف عربستان ادامه پیدا کرد. طبق این قوانین جدید، محصولاتی که در مناطق آزاد تولید شده باشند، یا در چرخه تولیدشان از محصولات و خدمات اسرائیلی استفاده شده باشد، دیگر شامل امتیازهای تعرفه‌ای مصوب شورای همکاری خلیج فارس نخواهند شد.

پیش از این نیز به نظر می‌رسید که ریاض خواهان پیشی گرفتن از دوبی به عنوان قطب تجاری است و در ماه فوریه اعلام کرد که دیگر با شرکت‌هایی که مقر منطقه‌ای خود را به عربستان منتقل نکنند همکاری نخواهد کرد.

از سوی دیگر به نظر می‌رسد که هرچه از جنگ یمن می‌گذرد و ناکامی در تحقق اهداف این جنگ سبب شده است که اختلافات میان این دو بیشتر و بیشتر شود.

اخیراً میان نیروهای شورای انتقالی وابسته به امارات و نیروهای وابسته به عربستان درگیری‌ها در مناطق جنوبی تحت کنترل ائتلاف سعودی، بیشتر شده است و این نیروها رو در روی یکدیگر قرار گرفته اند.

اوج اختلافات این دو در اوت ۲۰۱۹ رخ داد و چندی بعد امارات به طور رسمی نیروهای خود را از جنگ بیرون کشید اما حضور این کشور همچنان در یمن ادامه دارد و در جنوب یمن و جزیره سقطری نفوذ و حضور دارد.

چرا عربستان از دست امارات خشمگین است؟

اما اینکه چرا عربستان از دست امارات خشمگین است به این علت است که ابوظبی از حیث جاه طلبی بر همسایه بزرگ‌تر خود پیشی گرفته است. این کشور توانسته است که خود را به قطب مالی و گردشگری و تدارکاتی تبدیل کند که این به مذاق ریاض خوش نمی‌آید.

به گزارش اوپک، تنها ۳۰ درصد تولید ناخالص این کشور وابسته به نفت است، رقمی که برای عربستان ۵۰ درصد است. عربستان کشوری بسیار بزرگ‌تر است و تولید ناخالص ملی بیشتری نیز دارد، اما سرانه تولید ناخالص ملی امارات حدود دو برابر عربستان است.

اختلافات مرزی دو کشور

علاوه بر اینکه اختلافات مرزی هم میان عربستان و امارات وجود دارد. این اختلافات به دوران قبل از دهه هفتاد میلادی برمی گردد. زمانی که دولت انگلیس در سال ۱۹۷۱ میلادی از منطقه خلیج فارس عقب نشینی کرد و عربستان امتیاز اکتشاف نفت از سه منطقه صحرای البریمی شامل العقل، المجن و بینونه را در سال ۱۹۷۴ به شرکت نفتی آرامکو آمریکا واگذار کرد، درگیری بین عربستان و امارات نیز تشدید شد.

یکی از اختلافات عمیق و نسبتاً تاریخی میان عربستان و امارات حاکمیت بر میدان نفتی الشیبه می‌باشد که هم اکنون در اختیار عربستان است.

میدان نفتی الشیبه، هم اکنون از میادین نفتی عربستان سعودی است که در منطقه ربع‌الخالی، در جنوب شرقی این کشور قرار دارد. این میدان نفتی در عین حال در فاصله ۱۰ کیلومتری جنوب شهر ابوظبی، قرار دارد. میدان نفتی الشیبه در سال ۱۹۹۸ کشف شد و میزان ذخیره درجای نفت خام این میدان بالغ بر ۱۴ میلیارد بشکه برآورد می‌شود. امارات تاکید دارد که این میدان نفتی و حوزه‌های اطراف آن به ابوظبی تعلق دارد و عربستان آن را تصرف کرده است.

عربستان شاهرگ اقتصاد امارات را هدف قرار داده است

تصمیمات مقامات سعودی طی روزهای اخیر به طور مستقیم شاهرگ اقتصاد امارات را هدف قرار داده است و شریان حیاتی آنرا نشانه گرفته است که در رأس آن فعالیت‌های گردشگری، صادرات، سرمایه گذاری و دیگر موارد است.

ممنوعیت سفر شهروندان سعودی به امارات سبب محروم شدن امارات از بیش از یک میلیون گردشگر سعودی در سال می‌شود و دبی به تنهایی یک و نیم میلیون سعودی را از دست خواهد داد. این به مفهوم منع امارات از درآمدهای میلیارد دلاری است به ویژه که سعودی‌ها در عربستان اهل هزینه هستند. این تصمیم شرکت هواپیمایی امارات را هم از کار می‌اندازد به ویژه که تبعات کرونا به اندازه کافی بر این شرکت تأثیر گذاشته است.

نبرد طی روزهای آتی شدیدتر خواهد شد

به هر حال به نظر می‌رسد که اختلافات میان امارات و عربستان طی روزهای آتی شدیدتر از قبل خواهد شد. امارات و عربستان در حال حاضر در یک جنگ تمام عیار اقتصادی قرار دارند و نبرد زمانی شدیدتر خواهد شد که اقدامات تلافی جویانه امارات آغاز شود که این موضوع بر کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس سایه خود را خواهد افکند.

از سویی شورای همکاری خلیج فارس هم آنقدر بیمار و ضعیف است که توان حل مشکلات میان اعضای این شورا را ندارد و این در موضوع اختلاف قطر با چهار کشور عربی به خوبی خود را نشان داد.