معمای پیچیده‌ هورالعظیم/ از مرگ گاومیش‌ها تا خاموشی نیروگاه‌ها

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها - قاسم منصور آل کثیر: ماجرای هورالعظیم تبدیل به کلاف سردرگم شده است؛ مثلثی پیچیده‌ای با سه ضلع که ضلع اول آن فعالان محیط زیستی هستند که معتقدند هرچه زودتر باید حقابه هورالعظیم توسط سازمان آب و برق داده شود و کشاورزان نیز برنج‌کاری نداشته باشند.

ضلع دوم کشاورزان هستند که می‌گویند باید برنج بکاریم و دام‌هایمان نیز به آب نیاز دارند اما ضلع سوم این مثلثِ پیچیده را مسئولانِ سد کرخه تشکیل می‌دهند که تأکید می‌کنند تأمین «آب شرب» و تأمین «برق» از اولویت‌هایی هستند که باید برای «مردم» انجام شوند و مدیریت منابع آبی در سد کرخه با این اولویت‌ها در حال انجام است.

آبی که از سد کرخه رهاسازی می‌شود در پایین‌دست علاوه بر مصرف آب شرب انسان‌ها، در بخش‌های کشاورزی و تأمین آب شرب دام‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی از طرفی دامداران در روزهای اخیر خبر از مرگ گاومیش‌ها دادند.

در این میان هر طیف سخنی می‌گوید و هیچکدام حاضر به عقب‌نشینی نیستند تا جایی که سفر اخیر روزنامه‌نگاران و سازمان‌های مردم‌نهادِ محیط زیستی به سد کرخه باعث بحث‌وجدل و در نهایت ترک جلسه توسط روزنامه‌نگاران شد.

ناظر سلامت تالاب‌ها کیست؟

فعالان محیط زیست نیز هرکدام نظری دارند؛ شبنم قنواتی، عضو انجمن دیده‌بان جلگه سبز خوزستان در نشست با نماینده مردم اهواز، حمیدیه، باوی و کارون درباره وضعیت زیست محیطی و تنش آبی پیش آمده گفت: به نظرم مقصران اصلی، سازمان آب و برق و محیط زیست هستند چون سازمان آب و برق برای تأمین نکردن حق آبه هور و محیط زیست به این علت که به طور جدی ناظر بر سلامت تالاب‌ها نبود.

وی افزود: سوال ما این است که چرا بعد از فشارهای رسانه‌ای و تجمع فعالان محیط زیستی است که آنها تصمیم به واکنش می‌گیرند و خبر از رهاسازی آب می‌دهند؟

قنواتی یادآور شد: به چه علت وقتی شرایط هور به نقطه اوجِ بحران برسد، اعلام می‌کنند که چند صد مترمکعب آب رهاسازی کردند؟ بنابراین ما پیرو این مطالبه، مقابل متولیِ تالاب یعنی سازمان آب برق تجمع کردیم.

عضو انجمن دیده‌بان جلگه سبز خوزستان با اشاره به تبعات سیل ۹۸ توضیح داد: در سیل ۹۸ حجم بسیاری از آبرفت‌ها حل شدند و همین حجم از رسوبات در ورودیِ تالاب تلنبار و ورودِ آب به تالاب با مشکل آب‌گیری مواجه شده که سازمان آب و برق باید ورودی هور را لایروبی می‌کرد اما این سازمان به تعهداتش در این زمینه نیز عمل نکرد.

نمایندگان حساس شوند

عبدالکاظم نیسی، رئیس دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز که از دوستداران محیط زیست است دراین‌باره گفت: اصل تصمیم‌گیری در حوزه محیط زیست باید توسط مدیران دولتی، متخصصان و مردم صورت گیرد؛ مدیران که تکلیفشان مشخص است و متخصصان نیز که دانشگاهیان و افراد علمی هستند و ضلع سوم نیز مردم هستند که می‌تواند شامل نمایندگان مردم در شورای شهر و روستا و نمایندگان مجلس باشد که این اضلاع سه‌گانه در کنار یکدیگر باید بتوانند تصمیماتی علمی با ضریب خطای پایینی بگیرند.

وی افزود: بیشتر طرح‌ها بدون مجوز و مطالعاتِ اثراتِ توسعه هستند؛ همچنین داکتِ مرزی در هور که مانع عبور آب میان بخشِ عراقی و ایرانیِ هور است، هیچکدام از این طرح‌ها، قانونِ اثراتِ توسعه بر محیط زیست را در پیوست خود ندارند.

این مقام دانشگاهی گفت: تمام سدها در سرشاخه‌ها به طور غیرقانونی و بدون مجوز و ارزیابی زیست محیطی ساخته شدند و نماینده مردم در مجلس باید نسبت به اجرای این قانون ناظر و حساس باشد.

تصمیماتِ موقتی

سید کریم حسینی، نماینده مردم شهرستان اهواز، حمیدیه، کارون و باوی در این خصوص توضیح داد: فعالان محیط زیست، جمعی از نخبگان به حساب می‌آیند که زبان مؤثری دارند و در حوزه‌های مختلف، ید طولانی دارند؛ بنابراین ما باید در مطالبه‌گری هم‌صدا باشیم و نباید با تک‌صدایی به سمتِ مطالبه برویم. چه شما در کسوتِ فعالان محیط زیست و چه من به عنوان نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی.

وی افزود: در حوزه محیط زیست، حق آبه و آب از روزهای اول در مجلس پیگیر این مسائل حیاتی بودیم که مکاتبات و پیگیری‌های ما موجود است؛ حق آبه کشاورزان ۲۴ میلیارد مترمکعب بود که قرار شد به نصف تقلیل یابد و احتمال تصویب شدنش وجود داشت که ما توانستیم آن را لغو کنیم؛ اگر فعالان، استاندار کنونی و باقی دلسوزان نبودند، این طرح مصوب می‌شد و کشاورزان آسیب جدی می‌دیدند.

نماینده مردم شهرستان اهواز، حمیدیه، کارون و باوی اظهار کرد: سوالی که باید پاسخ داده شود این است که چرا وقتی به این نقطه می‌رسیم باید رهاسازیِ آب انجام شود؟ این رفتار یعنی موقتی بودنِ کارها و این وضعیت نباید تکرار شود؛ برخی مسئولان فقط از بابِ توجیه می‌آیند و گاهی این توجیهات تنها نمک بر زخم است.

وی با بیان مطالبات فعالان محیط زیست توضیح داد: لایروبی ورودی هور، مسئله حوضچه‌ها و دیگر موارد مطرح شده را مطالبه و پیگیری می‌کنم و از نظرات فعالان محیط زیست استفاده می‌کنم؛ اکنون در مرحله انتقال دولت هستیم و این نکات باید به طور صریح و دقیق‌تر به مسئولان گفته شود و من همین مسائل زیست محیطی و فاضلاب شهری را شخصاً به آقای رئیسی گفتم.

حسینی تأکید کرد: در انتخاب وزیر نیرو، معاون رئیس‌جمهور در محیط زیست کمک کنید که به صورت هم‌صدا پیگیر این مطالبه باشیم.

محیط زیست علیه فعالان

خالد ربیعی، انجمن محیط زیست و منابع طبیعی خوزستان از دیگر فعالان محیط زیست گفت: اخیراً مدیرکل محیط زیست استان علیه ما سخن گفت؛ بنابراین نباید بیشتر توجهات بر مسئله کارون باشد بلکه کرخه نیز شرایط حادی دارد.

وی افزود: ما بزرگ‌ترین ضربه را از سد کرخه خوردیم که اگر پروژه‌هایی که در دست اقدام دارند، انجام شود بی‌شک دیگر آبی نمی‌ماند؛ بنابراین نیاز آبی استان باید داده شود و جلوی طرح‌ها گرفته شود چون شرایط رودخانه دز بسیار بحرانی است و بی‌شک با ساخت سد بختیاری ۲ که با ارتفاع ۳۲۵ متر و یکی از بزرگ‌ترین سدهای جهان به حساب می‌آید، کارمان ساخته است.

مدیریت ِکویرنشینان

کرامت حافظی، نماینده کمیته ثبت پرندگان ایران در خوزستان و فعال محیط زیست در زمینه آب با تأکید بر لزوم جریان مستمر برای آبگیری هور توضیح داد: ما برای هور یک جریان زیستی و حق آبه زیستی مستمر می‌خواهیم؛ در گزارش‌ها می‌گویند جایی را که زمین مرطوب است یا یک متر عمق داشته باشد، جزئی از قسمت‌های آبگیری شده تالاب به حساب می‌آورند و این در حالی است که هور باید عمق طبیعی داشته باشد.

وی افزود: اکنون آبی برای هور نیامده که بعضی جشن گرفتند؛ هور ۲۵۰ میلیون مترمکعب آب نیاز دارد که در بهترین حالت تنها ۴۰ تا ۵۰ درصد آب‌های رها شده به هور می‌رسد و باقی جذبِ آب‌های سفره‌های زیرزمینی، بخشی وارد نهرهای کشاورزان و بخش بیشتر در این دمای بالا تبخیر می‌شود؛ آب و برق خوزستان متولی تمام آب‌های سطحی و زیرزمینی است و متولیان مدیریت منابع آب همگی از استان‌های کویرنشین هستند.

فصل تنش آبی و انتقال دولت

سید کریم حسینی، نماینده مردم شهرستان اهواز، حمیدیه، کارون و باوی در ادامه اظهارات فعالان محیط زیست افزود: باید عدالت را در انتخابمان در نظر بگیریم زیرا وقتی مسئولی غیرمتخصص باشد، این عین بی‌عدالتی است و از وظایفِ نماینده، نظارت بر این انتخاب و انتصابات است که در یک سال گذشته هرگونه طرح انتقال آب اگر منتفی نشد اما متوقف شد؛ طرح‌هایی را که روی میز وزارت نیرو و سازمان محیط زیست بود، متوقف کردیم و هم اکنون فصل تنش آبی و انتقال دولت است.

در جست‌وجوی راه‌حل

به گزارش خبرنگار مهر، فعالان محیط زیستی اهواز و جامعه کشاورزان و دامداران و حتی بعضی نمایندگان مجلس خواستار رهاسازی هرچه سریع‌تر حق آبه هورالعظیم هستند اما مدیرعامل سد و نیروگاه کرخه با هشدار بروز بحران در این سد می‌گوید که «به دلیل وضعیتی که در سد کرخه و میزانِ کمِ آب موجود در مخزن آن وجود دارد، ممکن است نیروگاه‌های این سد را از دست بدهیم و تولید برق نداشته باشیم».

مسئولان سد و نیروگاه کرخه معتقدند که اولویت اول در سد کرخه، تأمین آب شرب مردم است نه احشام و تالاب و ازاین‌رو مشخص نیست چه کسی یا سازمان و نهادی می‌تواند کلاف و معمای پیچیده هوالعظیم را حل کند.