چرا آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرس مهم است؟

با آغاز فصل گرما رویشگاه‌های زاگرس بار دیگر دچار آتش‌سوزی شده‌اند اما همچنان آمادگی و امکانات کافی جهت اطفای حریق در این رویشگاه مهم و با ارزش کشور - که منزلگاه درختان بلوط است - وجود ندارد.

به گزارش ایسنا، جنگل‌های زاگرس یک منطقه استراتژیک برای کشور است و معیشت حدود ۱.۵ میلیون نفر از مردم ساکن در این مناطق وابسته به جنگل‌های زاگرس است. جنگل‌های زاگرس یکی از مهم‌ترین رویشگاه‌های جنگلی کشور هستند و بیش از ۸۰ درصد عشایر کشور و بیش از ۵۰ درصد دام کشور در این منطقه حضور دارند و ۴۰ درصد آب کشور از آن منطقه تامین می‌شود.

جنگل‌های زاگرس ۱۱ استان کشور را در برگرفته است و از استان آذربایجان غربی آغاز می‌شود و تا ‌فیروزآباد فارس امتداد دارد. ‌ جنگل‌های زاگرس ۶ میلیون هکتار وسعت دارد که این میزان جنگل در حدود ۳۰ میلیون ‌هکتار از مساحت کشور پراکنده است. ‌

منطقه زاگرس حدود ۳۰ میلیون هکتار وسعت دارد که در این ۳۰ میلیون هکتار، شش میلیون هکتار جنگل است و تیپ جنگل‌ها نیز بلوط است؛ گونه مقاوم و خشکی پسندی که قدمتی بیش از ۵۵۰۰ سال دارند همچنین ۱۸۰ گونه درختی و درختچه دراین جنگل‌ها وجود دارد. مطالعات انجام شده در زاگرس نشان داد که ۶۰ درصد جنگل‌های زاگرس دارای تاج پوشش درختی و درختچه‌ای کمتر از ۲۵ درصد هستند که این امر علاوه بر تاثیر عوامل طبیعی نظیر خشکسالی و سیل و اثرات تغییر اقلیم و ... متاثر از عوامل انسانی نظیر فشار دام، زراعت زیراشکوب، قطع درختان به منظور مصارف سوختی و تغییر کاربری، آتش سوزی و ... بوده است.

در کشوری که تنها ۷ درصد از مساحت کل آن را پوشش جنگلی تشکیل داده‌ است و ۹۳ درصد مابقی آن خشک و نیمه خشک و پوشش گیاهی آن بسیار کم است، ‌ هر یک درخت باید برای ما اهمیت زیادی داشته باشد.  هر یک درختی که در زاگرس از دست می‌دهیم، کشور را به سمت بیابانی شدن سوق می‌دهد.  شدت و حدت و وسعت آتش‌سوزی‌ها طی سال‌های اخیر در جنگل‌ها و مراتع زاگرس نسبت به گذشته افزایش ‌پیدا کرده و ترمیم آتش‌سوزی‌هایی با این شدت در جنگل‌هایی مانند زاگرس که خود به دلایل مختلف مانند کشاورزی، دامداری بیش از حد ظرفیت، عوامل انسانی دیگر و بیماری‌ها و آفاتی که در سطوح بسیار وسیع طغیان می‌کند، توانایی زادآوری خود را از دست داده است، بسیار دشوار است.

اکنون در کف جنگل‌های زاگرس مقداری نهال ایجاد و مستقر شده اما به وسیله آتش‌سوزی‌ها در حال از بین رفتن است و از طرفی نیز هر بذر بلوط هفت تا هشت سال زمان می‌برد تا حدود ۷۰ سانتی‌متر رشد کند.  تنوع زیستی و خاک جنگل‌های زاگرس زیر فشار حضور بیش از ظرفیت دام در منطقه، از بین خواهد رفت و منابع تجدید شونده را به منابع تجدید ناپذیر تبدیل می‌کند. با تداوم چنین شرایطی نمی‌توان جنگل‌های زاگرس را احیا کرد اما  اگر واقعا اراده‌ای باشد می‌توان با ارائه برنامه‌ها و استراتژی‌های بلند مدت، مسیر احیای زاگرس را به آرامی طی کنیم.

همچنین در جنگل‌ها جمعیت زیادی از حیات وحش مانند سنجاب وجود دارد که به ایجاد اکوسیستم‌های مناسب کمک می‌کند اما حیات وحش نیز بر اثر آتش‌سوزی‌های جنگلی از بین می‌روند و عملا زمانی‌که این سطح از آشفتگی در اکوسیستم‌های جنگلی ایجاد می‌شود، اکوسیستم توانایی ترمیم خود را از دست می‌دهد و این باعث می‌شود جنگل‌های کشور رو به زوال بروند.

در کنار تمام این عوامل حدود ۱۹ میلیون واحد دامی و ۴۰۰ هزار خانوار در اکوسیستم‌های زاگرس وجود دارند همچنین حضور چندین میلیون گردشگر در جنگل‌های زاگرس و شمال کشور فشار مضاعفی را بر جنگل‌های کشور وارد می‌کند.

احیای جنگل‌ها امکان‌پذیر است اما بسیاری از تخریب‌هایی که در جنگل‌ها ایجاد شده زمان زیادی برای ترمیم نیاز دارد چراکه این مشکلات در کوتاه مدت ایجاد نشده که در کوتاه مدت نیز از بین برود. نمی‌توان به راحتی گفت احیای جنگل‌های زاگرس چقدر زمان می‌برد چراکه از بین رفتن درختی ۲۰۰ یا ۳۰۰ ساله نیاز به همان میزان زمان برای احیا دارد.

براساس اعلام سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری بیش از ۹۰ درصد آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌ها و مراتع کشور ناشی از عوامل انسانی است. کارشناسان معتقدند که این عوامل چه سهوی و چه عمدی باید ریشه‌یابی شوند تا با اتخاذ برنامه‌ای جامع بتوان از وقوع این آتش‌سوزی‌ها ‌پیشگیری کرد.

همچنین مهار آتش در ساعات اولیه آغاز آتش‌سوزی بسیار مهم است و اگر در همان لحظات اولیه آتش کنترل شود و وسعت پیدا نکند می‌توان حریق را مهار کرد اما متاسفانه در آتش‌سوزی جنگل‌ها طی سال‌های اخیر شاهد تاخیر در اطفای به‌موقع حریق به دلایل متعددی بوده‌ایم که از جمله آن‌ها می‌توان به کمبود امکانات و تجهیزات اطفای حریق، نیروهای اطفای حریق و تاخیر در اعزام بالگرد به مناطق صعب‌العبور اشاره کرد.

گرچه طی ماه‌های گذشته سازمان‌های متولی از ارسال تجهیزات اطفای حریق به مناطق زاگرس‌نشین و آمادگی اعزام بالگرد به این مناطق در صورت وقوع آتش‌سوزی خبر داده‌اند اما طی یک ماه گذشته شاهد کمبود امکانات لازم و بالگرد به حد کافی برای اطفای حریق و نبود هماهنگی کافی بین دستگاه‌های مختلف بوده‌ایم.

۲۱ فروردین امسال بود که نخستین مورد آتش‌سوزی در مراتع و جنگل‌های استان کهگیلویه و بویراحمد گزارش شد و طی این مدت آتش‌سوزی‌ در نقاط مختلف شهرستان‌های گچساران، دنا، کهگیلویه، باشت، بویراحمد، چرام و بهمئی رخ داده است که برخی در یک مرحله مهار و برخی دیگر به‌دلیل "وزش باد" یا "سقوط کُنده‌های باقی مانده از آتش" دوباره شعله‌ور و طی چند مرحله اطفا شدند. در آخرین مورد نیز جنگل‌ها و مراتع ارتفاعات منطقه «نارک» ‌از ۱۷ تیر ماه و منطقه حفاظت شده «کوه خامی» شهرستان گچساران نیز از ۱۹ تیر دچار حریق شدند.

به گفته انجمن زیست محیطی و مردم‌نهاد سبزگامان گچساران، براساس برآوردهای اولیه،  از روز  ۱۷ تیر ماه تاکنون بیش از ۴۰۰۰ هکتار از جنگل‌ها و مراتع منطقه "نارک" و "خامی"، " گناوه لری"، "فتح" و "مارین" در آتش سوخته است.

بر اساس این گزارش سال گذشته ۲۱ هزار هکتار از جنگل‌های کشور درگیر حریق شدند که از میزان آسیب زیادی متوجه رویشگاه‌های زاگرس بود.

انتهای پیام