آیا نامه ظریف برای احیای برجام در دولت‌سیزدهم ناامیدکننده بود؟

مهسا مژدهی: مذاکرات مستقیم بین ایران و ایالات متحده در وین متوقف شده و هنوز تاریخ دقیقی از بازگشت به آن روشن نشده است.مذاکرات در وین فعلا به تعویق افتاده است و مشخص نیست که این ترمزی که کشیده شده تا چه زمانی به همین شکل پیش برود. از سوی دیگر روز چهارشنبه مشخص شد که امریکا بخش های دیگری از تحریم ها را برداشته است و به نظر می اید به دنبال جلب حسن نیت مذاکره کنندگان ایرانی باشد. نامه جواد ظریف به مجلس شورای اسلامی پرده از روی جزییات این مذاکرات و تحریم های برداشته شده و موانع موجود برداشته است. هر چند که گفته می شود 90 درصد مسیر طی شده اما مسیر هنوز دشواری های خودش را دارد.

در خبرآنلاین با امیرعلی ابوالفتح به گفتگو نشسته ایم:

گفتگوهای وین الان متوقف شده . اما اوضاع در چه حال است و پیشبینی شما از اینکه این وقفه طولانی تر می شود یا به زودی گفتگوها دوباره شکل می گیرند چیست؟

من اطلاعات خاصی از زمان شروع گفتگوها و اطلاعات پشت پرده ندارم. اما گزارشی به تازگی وزارت خارجه منتشر کرده که در مورد برجام است و اخرین اتفاقات مربوط به مذاکرات وین را هم در آن آورده است. من البته متن کامل آن را نخوانده ام اما خلاصه و گزیده اش را که دیده ام اینکه به نظر می رسد بر سر بعضی از موضوعات ایران و امریکا به شکل غیر مستقیم به توافق رسیده اند. اینکه چه تحریم هایی برداشته شود و ایران هم به تعهدات عمل کند. اما اینکه ما شاهد بازگشت رسمی و اعلام رسمی بازگشت امریکا به برجام باشیم و تحریم ها برداشته شوند، اتفاق نیافتاده است. ابراز امیدواری شده که بازگشت در دولت رییسی اتفاق بیفتد. به نظر می رسد که در دولت دوازدهم به نتیجه نمی رسد و گزارش آقای ظریف خیلی امیدوارکننده نیست نسبت به اینکه این اتفاق قبل از دوازده مرداد رخ دهد. اما بعد از آن که اقای رییسی دولت را تحویل گرفت و سیاست خارجی اش مشخص شد، اتفاق بیفتد یا نه من مقداری تردید دارم. چون فاصله بین خواسته ها و مطالبات ایران و امریکا زیاد است و نمیدانم که طرفین در نهایت می توانند به یک حد وسط برسند یا نه.

اولیانوف به تازگی گفته که نود درصد مسیر بازگشت به برجام طی شده و به نظر می آید که در این گزارش هم اشاره ای به طی شدن بخش عمده ای از مسیر شده است. اما این ده درصد باقیمانده به چه مسائلی مرتبط است؟

درست است که ده درصد از نظر عددی کم است اما احتمالا ساده ترین بخش های ماجرا بوده. در گزارش آمده که امریکایی ها تمام تحریم های دستگاه رهبری را بر میدارند و سپاه را از فهرست تروریست ها خارج می کنند. این بخشی از خواسته ایران است. ایران گفته است که تمامی تحریم هایی که بعد از خروج از برجام اعمال شده، مانند حقوق بشر یا موشکی و.. آنها هم باید برداشته شوند که امریکایی ها آن را نمی پذیرند. نکته بعدی در مورد تضمینی است که امریکایی ها بدهند تا دیگر برجام را لغو نکنند. ایران خواهان تضمین است اما به نظر من این چیزی نیست که بشود در موردش تضمین داد. چون ابزاری برای اینکار وجود ندارد. یک موضوع دیگر هم وجود دارد و آن اینکه اگر توافق به هر شکلی حاصل شد ایا قرار است مذاکرات دیگری هم به عنوان برجام پلاس در مورد خود برجام یا مسائل منطقه ای هم می خواهد صورت  بگیرد؟ چون امریکایی ها انتظار دارند که بعد از بازگشت به برجام در مورد آن و مسائل منطقه ای دوباره دور میز مذاکره با ایران بنشینند. اما ایران به صراحت اعلام کرده یک کلمه از برجام کم و زیاد نمی شود و در مورد مسایل دیگر هم اماده مذاکره نیست. به نظر من در مورد چگونگی بازگشت به برجام و تحریم های اساسی به نتیجه رسیده اند اما اینکه فردای آن روز قرار است چه اتفاقی بیفتد و مناسبات ایران و امریکا فقط در چارچوب برجام قرار است بماند یا نه؟ موضوعاتی است که روند مذاکرات را کند کرده است.

به نظر می رسد دره عمیقی از اختلافات هنوز باقی است و کار به جای سخت ماجرا رسیده با این وجود ایا احتمال پیدا کردن یک راه حل در مدت کوتاه امکان پذیر است؟

پاسخ به سوال بسیار سخت است. طرفین تلاش می کنند که به آن نقطه برسند اما تاکنون نرسیده اند و ممکن است هم نرسند. وقتی دولت در امریکا تغییر کرد یک خوشبینی در ایران ایجاد شد که بایدن در طول چند روز به برجام برمیگردد. این اتفاق نشد و می تواند در ظرف هفته های پیش رو اتفاق بیفتد یا نه. من ارزیابی ندارم و خیلی خوشبین نیستم. چون مواضع امریکایی ها در برخی از موارد بسیار سخت گیرانه و نفوذ ناپذیر است. با این وضعیت رسیدن به یک تفاهم که همه خواسته های طرفین در آن اجرا شود خیلی دشوار شده است. من امیدوارم این اتفاق بیفتد.

در گزارشی که اقای ظریف داده خواسته تا اجازه داده شود تا توافق شکل گیرد. ایا چنین رویکردی در دولت بعد هم تکرار می شود یا دولت سیزدهم سیاست متفاوتی را شکل می دهد؟

احساس من این است که مشکل بیش از آن که تهران باشد در واشنگتن است. یعنی ما چه منتقدین برجام و چه حامیانش به اینکه خیلی در مورد موضوعات در تهران بحث می کنیم اما گره مشکلات آنجاست. توافقی که آمریکایی ها می خواهند با خیلی از خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران در تضاد است. آنها فقط برجام را نمی خواهند. اظهارنظر رسمی بلینکن هم این است. ترامپی ها با رویکرد بی ادبانه و تحقیر آمیز و ابزار زور می خواستند این را پیش ببرند و الان دولت بایدن مودبانه و محترمانه پیش می برند. اما خواست همین خواست است که مشکلات برجام باید برطرف شود و همچنین موضوع موشکی ایران هم باید حل شود. این چیزهایی نیست که ایران حاضر به پذیرشش باشد. پنجاه درصد قضیه دست ایران است. جمهوری اسلامی در برجام گذشت های زیادی انجام داد. مشکل در امریکاست.آنها خیلی قائل به برد برد نیستند و امتیازات بزرگ تری را طلب می کنند.

ماجرای تاخیری که افتاده چیست؟‌به نظر شما با توجه به برداشته شدن بخش دیگری از تحریم ها این تاخیر در شروع دوباره مذاکرات وین دوباره تمدید می شود یا ادامه پیدا خواهد کرد؟

من دور از انتظار می دانم که تا پیش از دوازده مرداد که مراسم تحلیف است ما شاهد این خبر باشیم که امریکایی ها اعلام کنند که ما به برجام برگشته ایم. حتی خوشبین نیستم که در دولت سیزدهم هم اتفاق بیفتد که البته امیدوارم پیشبینی ام غلط از آب در بیاید. این تاخیر هم ممکن است حداقل تا زمان استقرار دولت اقای رییسی طول بکشد.

>>> این مطالب را هم بخوانید:
آخرین گزارش به مردم ؛ ظریف اتمام حجت کرد
ظریف چه اسنادی را برای اولین بار در معرض عموم گذاشت؟10سند مهم درباره دروغ‌های برجامی
ظریف:پایان گفتار ما این است/تکمیل شود در دولت رئیسی

310312/23