درس مدیریت بحران از سیلاب در آلمان

در استان آذربایجان شرقی بر اثر سیل یک نفر جان باخت، در استان آذربایجان غربی ۲ شهر سلماس و خوی  و ۸ روستا از سیل خساراتی دیدند. در استان سیستان و بلوچستان، که یکی از خشک ترین سالهای آبی خود را در نیم قرن اخیر سپری میکند، و در جنوب استان، چابهار میزان بارش تا نیمه تیر1400 صفر گزارش شد !   ۴۳ روستا در شهرستان های سرباز، چابهار و قصر قند دچار سیل و آبگرفتگی شدند .  یکشنبه 27 تیر 1400 در برخی مناطق شمالی آذربایجان غربی، اردبیل، گیلان، مازندران، گلستان، قزوین، البرز،‌ارتفاعات تهران و سمنان   رشد ابر، بارش باران،‌وزش باد شدید موقتی و رعدوبرق پیش بینی می‌شود. از منظر زمین شناسی ، سیلاب نتیجه طبیعی جریان آب در یک محیط دائما در حال تغییر است. جریان ها بیشتر آب ورودی خود را از بارش دریافت می کنند و میزان بارندگی در هر حوضه زهکشی مشخص،  از روز به روز ، سال به سال و قرن به قرن دیگر متفاوت است.

کشور ما در توالی های مخرب خشکسالی و بارش های ناگهانی، کوتاه مدت و شدید ، که به سیلاب منجر می شود، خسارتهایی هرچه بیشتر می بیند. در دهه های اخیر تغییرات اقلیمی این توالی ها و شدت رخداد ها (خشکسالی ها و بارش های ناگهانی و کوتاه مدت) را شدید تر کرده است. در 23 و 24 تیرماه وقوع سیلاب در آلمان با تلفات بیش از 80 کشته خسارتهای مهمی در غرب این کشور و در کشورهای همسایه هلند، بلژیک و لوگزامبورک شد.   دولت فدرال در حال برنامه ریزی یک برنامه کمک برای آسیب دیدگان طوفان در راینلاند-فالتس و نوردراین-وستفالن است. احتمال جاری شدن سیل با توجه به الگوهای آب و هوایی شدید ناشی از تغییرات اقلیمی  افزایش یافته است. تغییرات در جغرافیای سرزمین نیز در افزایش سیل نقش دارد. با از بین رفتن برخی از پوشش های گیاهی، ساخت و ساز در حریم و بستر رودخانه ها و شهرسازی در دامنه کوهها، در هنگامه تغییر دما و الگوی هوای به سرعت متغیر ، بشر خود به دست خود بسیاری از موانع طبیعی پیشگیرانه در برابر سیلاب از بین برده و در کشوری مانند کشور ما به این کار ادامه می دهد.

اگرچه ممکن است سیلاب غیر قابل کنترل به نظر برسد ، اما با توزیع آب باران به روش پایدار ، امکان جلوگیری از بدتر شدن شرایط و کمتر شدن ایمنی شهرها در برابر سیلاب وجود دارد.

آزاد کردن حریم رودخانه ها و توسعه فضای سبز راهبردی برای جذب آب باران اضافی، خطر سیلاب را کاهش می دهد. در چین ، مفهوم "شهرهای اسفنجی" رایج شده است ، آبیاری نوین باغ ها و مزارع شهری به جذب آب اضافی کمک می کند.  با ترکیدن لوله ها به دلیل جاری شدن سیل ، مدیریت فاضلاب به یک مسئله بزرگ تبدیل میشود. در اروپا ، "بام های سبز" راه حل ابتکاری دیگری برای کاهش خطر طغیان است ، با جذب بهتر در بامهای سبز از رواناب سیلاب و در نتیجه از سرریز فاضلاب جلوگیری می شود.

عدم تخلیه آب سطحی مسیرهای بتن ریزی شده و آسفالت شده پیاده روها و جاده ها مشکل عمده همه شهر هاست، زیرا سیمان قادر به جذب آب نیست. یک راه حل هوشمندانه، نصب روسازی های نفوذ پذیر است که می تواند آب را جذب کند و به فضای سبز شهری منتقل کند.

بسیاری از کشور های نیمکره شمالی  گرمترین ماههای خرداد وتیر خود را در همین سال1400 تجربه کرده اند. در نتیجه این موج گرما ، تبخیر افزایش می یابد. با افزایش تبخیر ، افزایش بارندگی ، با مدت زمان طولانی تر و همچنین شدت و تکرار بیشتر تجربه خواهد شد. دما با سرعت بالاتری در بالای خط استوا افزایش می یابد ، به این معنی که کشورهای نیمکره شمالی تغییرات چشمگیرتری را تجربه خواهند.

کشورما در معرض یکی از شدیدترین خشکسالی های نیم قرن اخیر و هم زمان در معرض خطر سیلابهای ناگهانی در تابستان است. نگاه به مدیریت بحران و خسارتهای سیلاب در آلمان در تیر 1400 حتما برای ما درس آموز است.

* استاد زلزله شناسی مهندسی پژوهشگاه بین المللی زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم