فرهنگ عربی به روایت ژاپنی‌ها/ وقتی عربستانی‌ها پا در عرصه انیمه می‌گذارند

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو- مریم سواری؛ عربستانی‌ها پا در صنعتی نهادند که تا کنون خاورمیانه‌ای‌ها در آن پا نگذاشته بودند. عرصه انیمه سازی! عربستان سعودی در تلاش است تاخیرش در صنعت انیمیشن را با همکاری ژاپن جبران کند و این می‌تواند نشانه ورودی پر‌قدرت به این عرصه تلقی شود؛ جدید‌ترین دست‌آورد این همکاری انیمه‌ایست که سفر نام دارد.

از جمله تلاش‌هایی که در یک سال اخیر سر‌و‌صدا به پا کرده، انیمه سینمایی حاصل از همکاری میان عربستان سعودی و ژاپن است که تبلیغات زیادی در فضای مجازی برای آن صورت گرفته. انیمه سفر "the journey" که نخستین محصول سینمایی این دو کشور است، از ۲۵ ژوئن ۲۰۲۱ به صورت عمومی اکران شده و هم اکنون در سینما‌های عربستان سعودی، بحرین، عمان، عراق، امارات، کویت، قطر، مصر، لبنان و ژاپن در حال اکران است. این همکاری به واسطه شرکت عربستانی manga productions و شرکت ژاپنی Toei Animation شکل گرفته و در ادامه به بررسی روند این همکاری و معرفی انیمه سفر خواهیم پرداخت.

سابقه همکاری عربستان سعودی و ژاپن

با نگاهی به آثار سابق شرکت عربستانی manga productions، متوجه می‌شویم که " The Journey" اولین محصول مشترک ژاپن و عربستان سعودی نیست و پیش از این، اثر تک قسمتی "کنز الحطاب" (گنج هیزم شکن) و اثر سریالی "اساطیر فی قادم الزمان" (داستان‌های آینده) تولید شده بودند. کنز الحطاب که یک انیمیشن تک قسمته و ۲۲ دقیقه‌ای است، سال ۲۰۱۸ در تلویزیون توکیو و عربستان سعودی پخش شد. این انیمه که از داستان‌های فولکلوریک عربستان سعودی برگرفته شده، ذر این داستان ما همراه مردی به نام عبدالرحمن می‌شویم که همراه همسرش زندگی می‌کند و در خواب، مرد اسرار‌آمیزی را می‌بیند که به وی دستور می‌دهد برای یافتن گنجی به سوی بغداد برود...

مدیر اجرایی manga productions، عصام بخاری در اینباره گفته: شرکت ما تلاش دارد که فرهنگ عربستانی را به شکل خلاقانه به گونه‌ای که برای نسل‌های آینده جذاب باشد تقدیم مخاطب کند و پخش کنز الحطاب در شبکه‌ای مانند شبکه توکیو، قدم مهمی در راستای صادر کردن فرهنگ عربستان به کشوری مانند ژاپن که مهد انیمه است، می‌باشد.

این پروژه منجر به همکاری دیگری نیز شد، یعنی "اساطیر فی قادم الزمان"؛ اساطیر فی قادم الزمان که یک انیمه ۱۳ قسمته تولیدی عربستان و ژاپن است، آینده نه چندان دور عربستان را به تصویر می‌کشد و در آن مادربزرگی، داستان‌های گذشته را با چاشنی امثال و حکم برای نوه‌هایش تعریف می‌کند؛ البته ناگفته نماند که این کار در نتفلیکس نیز به نمایش درآمده.

"سفر" از کجا شروع شد؟

جهت آغاز کار این پروژه ۳۰۰ نفر جوان سعودی برای آموزش دیدن راهی ژاپن شدند و همکاری بین manga productions و Toei Animation در راستای این انیمیشن اینگونه آغاز شد. این موضوع نشان دهنده آغاز کادرسازی عربستان در ژاپن است؛ البته این قضیه به نوبه خود نکات ضعف و قوت نیز دارد. کادر اجرایی رسمی این انیمه را ژاپنی‌ها تشکیل می‌دهند که این خود، در عین حال که باعث اعتبار و کیفیت یک اثر می‌شود انیمیشن ساخته‌شده را به یک کار غیر بومی تبدیل می‌کند که با تکیه بر توانمندی ژاپنی‌ها ساخته شده.

البته سارا محمد که از کارگردانان manga productions است می‌گوید: یکی از بزرگ‌ترین اهداف ما، انتقال تجربه کاری‌ای که در همکاری با Toei Animation به دست آوردیم به عرصه انیمیشن عربستان سعودی است؛ و از طرفی عصام بخاری، مدیر اجرایی شرکت manga productions در یکی از ویدیو‌های کانال یوتیوب شرکت، از هدفی دیگر که معرفی فرهنگ است، سخن می‌گوید: هدف اول ما بازگویی فرهنگمان برای مخاطب عربستانی است. هدف بعدی ما مخاطب جهان عرب و در آخر مخاطب جهانی می‌باشد. شروع این ماجرا با از سر گرفتن همکاری با شرکت ژاپنی Toei Animation و آمادگی آن‌ها برای همکاری با ما بود؛ در نظر داریم که محصولات بیشتری را تولید و کارآموزان بیشتری را راهی ژاپن کنیم.

داستان "سفر"

آخرین همکاری صورت گرفته میان manga productions و Toei Animation، انیمیشن سینمایی " The Journey" است. " The Journey" که نخستین انیمیشن سینمایی تولیدی ژاپن و عربستان است، تلاش جدی عربستان را برای ورود به عرصه انیمیشن را به تصویر می‌کشد؛ به روایت شرکت manga productions، "سفر" عبارت است از "یک داستان فانتزی، تاریخی و حماسی با ریشه عربستانی که قهرمان آن اوس (Aws) نام دارد؛ اوس که سفالگری ساده است سرگذشتی اسرارآمیز دارد و در زمانی که مهاجمی بی‌رحم، فرمان نابودی کعبه مکرمه را می‌دهد، همراه با دوستانش برای دفاع از شهر و خانواده‌اش، با دشمنان می‌جنگد.

اوس زمانی که با دوست قدیمی خود، زورارا (Zurara) که خود نیز جنگ جو بود رو در رو می‌شود، ناگزیر پرده از روی گذشته اسرار آمیزش برمی‌دارد. در این انیمه، ایمان اوس، ایستادگی‌اش در برابر دشمن و مقابله اش با حدس و گمان هایش به تصویر کشیده می‌شود. ارتش ابرهه در راه است و سرنوشت مردم مکه در دستان اوس و دوستانش است؛ آیا این حلقه دفاعی توانایی مقابله با سپاه بزرگ ابرهه را دارد؟ "

نحوه پرداخت به این انیمه متفاوت با سایر انیمه‌هاست؛ اما با این حال شکل و شمایل یا اصطلاحا Art style انیمه‌ای دارد. برای ساخت این انیمه از عوامل حرفه‌ای استفاده شده و کارگردانی این اثر توسط کوبون شیزونو (Kōbun Shizuno) صورت گرفته که پیش از این کارگردانی چند سینمایی از سری انیمه معروف کارآگاه کونان (Detective Conan) را به عهده داشته. فیلمنامه‌نویس این اثر نیز آتسوهیو تومیئوکا (Atssuhiro Tomioka) سابقه نوشتن فیلم نامه برای انیمه‌های معروفی همانند پوکیمون (Pokemon)، وان پیس (One Piece) و دراگون بال (Dragon Ball) را در کارنامه خود دارد.

نظام عرضه عربستان

با توجه به اینکه یکی از دلایل کمتر دیده شدن انیمیشن‌های خاورمیانه تبلیغات و عرضه کم است، همکاری استودیو Toei Animation به عنوان سازنده این اثر در دیده شدن بیشتر این انیمه موثر است و اثری متفاوت را رقم می‌زند. از طرفی عربستان نیز سیستم خیلی خوبی برای عرضه این‌گونه آثار دارد؛ امپراطوری MBC که علاوه بر تمام کانال‌های پر‌طرفدار خود کانالی برای عرضه انیمه و انیمیشن نیز دارد؛ (MBC۳) در کنار پتانسیل خوبی که برای عرضه انیمیشن بومی فراهم می‌کند، امکان ساپورت مالی ساخت این انیمه‌ها را نیز به وجود می‌آورد.

علاوه بر این‌ها این انیمه به شکل گسترده در سینما‌های کشور‌های عربی و ژاپن، به نمایش درآمده؛ البته باید صبر کرد و دید که فروش حاصل از گیشه‌ها و بازخورد مخاطب، به عربستان اجازه پیشروی در این پروژه را می‌دهد یا نه؟

عربستانی‌ها به هدفشان می‌رسند؟

آیا پول عربستانی‌ها می‌تواند تاخیرشان در صنعت انیمیشن را جبران کند؟ در هر صورت این آغاز یک راه است و نمی‌توان به روشنی آینده آن را پیش‌بینی کرد؛ ممکن است عربستان در این صنعت رشد و یا رکود کند و مانند بسیاری از پروژه‌هایی که در مقابل شرکت‌های بزرگ‌تر دوام نیاوردند متوقف شود.

نکته‌ای که در مصاحبه‌های عده زیادی از بنیان گذاران عرب manga productions جلب توجه می‌کند علاقه‌ای است که از کودکی در آن‌ها نسبت به انیمه‌های ژاپنی شکل گرفته و باعث شده که به ارائه فرهنگشان در شکل و شمایل ژاپنی بپردازند. ضمنا حتی نام شرکت نیز برگرفته از یک صنعت سرگرمی ژاپنی است (مانگا، که یک نوع کتابچه داستان مصور ژاپنی است)؛ حال آیا فرهنگ عربستان در انیمیشنی که ژاپنی‌ها تا حد زیادی در شکل‌گیری آن نقش داشته‌اند می‌تواند معرف خوبی برایشان باشد؟ یا اینکه بنا است به تدریج شاهد رد پای پررنگ‌تری از ژاپن و فرهنگش در آثار عربستانی باشیم؟

ما کجاییم؟

قضیه ورود عربستان به عرصه انیمیشن، آن هم با همکاری ژاپنی‌ها شاید تلنگر خوبی برای صنعت انیمیشن ایران باشد، چرا که ما ادبیات غنی و نیروی کار آموزش دیده برای درخشیدن در این عرصه را داریم و جوایز بسیاری که انیماتور‌های ایرانی در عرصه جهانی درو کرده‌اند خود گواه این ماجراست که از توانمندی بومی بهتری نسبت به عربستان برخوردار هستیم.

در گفتگو‌هایی که با انیماتور‌ها و کارگردانان انیمیشن داشتیم، همه بر عدم حمایت مسئولین از این حوزه اتفاق نظر داشتند و معتقد بودند که چنانچه از این صنعت حمایت شود، بودجه مناسبی برایش مقرر گردد و استودیو‌های مجهزی در اختیار انیماتور‌ها قرار بگیرد، با تکیه بر داستان‌های فولکلوریک، ادبیات غنی فارسی و البته پخش و تبلیغات مناسب، می‌توانیم شاهد درخشیدن ایران در عرصه بین‌المللی باشیم.

از موانع موجود بر سر راه صنعت انیمیشن ایران نبود ثبات است؛ هدی اثنی عشری، مدرس انیمیشن دانشگاه هنر، در گفت‌و‌گویی با خبرگزاری دانشجو عنوان کرده بود: اولین اقدام در مورد انیمیشن، رسیدن به فضای نسبتا ثابت و برنامه‌ریزی منسجم است. انیمیشن امری زود بازده نیست. این را باید برنامه‌ریزان کلان در سطوح بالای کشور بدانند. برای رسیدن به یک آینده روشن، ثبات لازم است. به محض وجود ثبات، می‌توان برنامه‌ریزی کرد و با برنامه‌ریزی می‌توان به نتیجه درست رسید. ایران کشور صنایع زود‌بازده است. همه دنبال صنعتی هستند که زود بازده باشد؛ انیمیشن چنین صنعتی نیست و این یکی از بزرگ‌ترین موانع است.