ویراست جدید کتاب «فرهنگ‌های برنامه درسی» منتشر شد

به گزارش خبرگزاری مهر، ویراست جدید کتاب «فرهنگ‌های برنامه درسی» تالیف پاملا بلوتین ژوزف و دیگران توسط محمود مهر محمدی و دیگران ترجمه و از سوی سازمان سمت در ۳۸۱ صفحه و با شمارگان ۳۰۰ نسخه و قیمت ۵۵ هزار تومان منتشر شد.

مولف در مقدمه کتاب نوشته است: «ما ابتدا کتاب فرهنگ‌های برنامه درسی را نوشتیم تا برنامه درسی را با درنظر گرفتن سابقه‌ها، هنجارها، باورها، ارزش‌ها، نقش‌ها، الگوهای رفتاری، و محیط‌های آموزشی به‌صورت فرهنگ مفهوم‌سازی کنیم؛ بدین ترتیب پیشنهاد ماکسین گرین (۱۹۷۳) که برنامه درسی را به صورت فرهنگ مطالعه می‌کرد، تصدیق می‌کنیم. او این امکان را برای محققان فراهم آورد تا با مرور برنامه درسی از نظر تاریخی به کلیت تجربه آموزشی بیندیشند و درباره موارد معمول تحقیق کنند. به علاوه، مشتاقیم که جهت‌گیری‌های برنامه درسی را به تصویر بکشیم که برخلاف برنامه درسی معمول، تمرین‌های متمرکز بر فلسفه معمولی را نشان می‌دهد؛ این نمونه‌های مثالی همراه با مثال‌های تمرینی مدل‌هایی را برای محققانی که می‌خواهند برنامه درسی را در کلاس‌ها و مدارس عمیقاً تغییر بدهند فراهم می‌کنند. ما هر یک از فرهنگ‌های برنامه درسی را با ابتکارات مدام تشریح می‌کنیم: بینش‌ها، پیش‌فرض‌ها درباره یادگیرندگان، آموزگاران، محتوا، محیط، برنامه‌ریزی، سنجش، ارزیابی برنامه درسی، دشواری‌های تمرین و نقد جهت‌گیری و اهدافش.»

وی در ادامه هدفشان را از ویراست دوم چنین بیان می‌کند: «هدف ما در ویراست دوم نیز گسترش آگاهی درباره رویکردها به برنامه درسی و تمرین است. ما «فرهنگ‌های برنامه درسی» را پایه‌ای برای تحقیق قرار می‌دهیم و خوانندگان را تشویق می‌کنیم تا درنظر بگیرند که آیا کار برنامه درسی آنها بازتابی از ترکیب روش‌های یکپارچه و در نظر گرفتن مقاصد است یا خیر؛ تقلایی برای حفظ بینشی منسجم در میان فشارهای بالای رقابتی، یا هدفی کلیدی که روزانه انجام و درون مجموعه تمرین‌های متجانس مجسم می‌شود.

همچنین چارچوبی برای پرس‌وجو ایجاد کردیم که این اهداف خاص را دنبال می‌کند:

- آشنایی خوانندگان با الگوهای تفکر برنامه درسی که بر توسعه مفهوم فرهنگ‌های برنامه درسی تأثیر می‌گذارد.

- شفاف‌سازی مفهوم برنامه درسی به مثابه فرهنگ؛ نظام آشکار کردن باورها، ارزش‌ها، رفتارها و رسوم ضمنی و عیان در کلاس‌ها و مدارسی که عمداً درون جوامع و سایر فضاهای عمومی قرار گرفته‌اند.

- فراهم کردن بینش تاریخی درباره جابه‌جایی اولویت‌های آموزشی و اجتماعی که بر مسیر برنامه درسی آموزش ایالات متحده تأثیر گذاشته است.

- یکپارچه‌سازی گفتمان اخلاقی و سیاسی درباره شناخت و بحث درباره برنامه درسی.

- تشویق تفکر استعاری که به راه‌های جدید برای درک پیش‌فرض‌های متداول و نظام باورهای مجسم‌شده امکان بروز می‌دهد.

- بالابردن آگاهی از دشواری تمرین‌هایی که همراه کار برنامه درسی‌اند.

- پیش کشیدن هرگونه فرهنگ برنامه درسی برای پرس‌وجوی نقادانه پیش‌فرض‌ها، مقاصد و ادعاهایش.»

در جایی دیگر از این مقدمه آمده است: «در نهایت، معلوم شد که ما باید فرهنگ‌های برنامه درسی را در چشم‌انداز پیشرفت‌های عرصه آموزشی در ایالات متحده به‌روزرسانی کنیم و گسترش دهیم؛ یعنی با توجه به امتحان‌های فراگیر پراسترس و محیط برنامه درسی استانداردشده تحت‌تأثیر قانون «هیچ کودکی عقب نمی‌ماند.» صرف‌نظر از دغدغه‌های مهم ما درباره جهت‌گیری برنامه درسی براساس اهداف ۲۰۰۰ و تأثیر کسب‌وکار آموزش که در ویراست اول بیان شد، ما باید به حالت برنامه درسی در سال‌های آتی توجه می‌کردیم؛ زمانه‌ای که ویلیام پاینار (۲۰۰۴) مشخصه‌اش را «کابوس سوء تربیت» بیان کرده است (ص ۵). آموزش کودکان برای موفقیت در امتحان هرچه بیشتر به هدف غالب مدارس عمومی بدل می‌شود و فاصله زیادی با این آرزو دارد که دانش‌آموزان در تمام عمرشان یادگیرندگان خلاق یا شهروندان تحصیل‌کرده‌ای باشند که بتوانند در دموکراسی نقش ایفا کنند. بنابراین، در این شرایطِ آزمون‌زده، حتی برای آموزگاران هم سخت‌تر شده است. آن‌ها مجبورند برنامه‌ای آموزشی ایجاد کنند که دانش‌آموزان را به پرسیدن و کار کردن در مقابل هنجارهای اجتماعی رقابت، جنگ و تخریب زیست‌محیطی تشویق کند.

در سوی دیگر، مکاتب آموزشی تحت فشار دولت و دستورالعمل‌های ملی هستند تا منحصراً بر دستیابی به استانداردها تمرکز داشته باشند و از دوره‌های آموزشی برنامه درسی غفلت نکنند. هم آموزگاران تازه‌کار و هم باتجربه با دستورالعمل‌های افزایش دستاوردهای دانش‌آموزان آشنا می‌شوند، اما کمتر احتمال دارد به بازخورد منتقدانه درباره اهداف سیاسی و اخلاقی آموزش تشویق شوند، به صورت فرهنگی طبق برنامه‌های درسی متناسبی که به شدت با هم متفاوت‌اند عمل کنند، یا به فعالانی بر ضد دغدغه شیوه‌ها و نظام‌های نخ‌نما بدل شوند. بنابراین، در واکنش به همه‌جا حاضر بودن «الگوی مدیریت استانداردشده» (Henderson & Gornik, ۲۰۰۶) با چشم‌انداز محدود و از بالا به پایین برنامه درسی، حتی برای دست‌اندرکاران برنامه درسی نیز ضروری‌تر است که درباره جایگزین‌هایی که با چشم‌انداز جهانی غالب و برنامه درسی سنتی مقابله می‌کنند، بیشتر بدانند.»

در پشت جلد این کتاب نیز آمده است: «فرهنگ‌های برنامه درسی را می‌توان چارچوب‌های تئوریزه شده و مدرن دانست که ریشه در باورهای عام تربیتی یا فلسفه‌های خاص تعلیم و تربیت دارد. فرهنگ‌های برنامه درسی، محصول و میوه باورها و تصوراات خاص (فرهنگ‌های خاص) تعلیم و تربیت هستند. به دیگر سخن، فرهنگ های برنامه درسی پاسخ‌های مدرن به این پرسش است که کدام باور یا مفروضات (فرهنگ) درباره محتوا، تدریس، معلم، دانش‌آموز، محیط یادگیری، ارزشیابی و جز این‌ها پذیرفته شده است؟

ویراست دوم فرهنگ‌های برنامه درسی علاوه بر ترتیب در فصل‌ها، حاوی قسمت‌های جدید و بازبینی‌شده است. این ویراست شامل مثال‌ها و داستان‌های فراوانی از آموزگارانی می‌شود که تجربه‌هایشان را از طریق گزارش‌های استاندارد شده و نیز برنامه درسی خلاقانه و دگرگون شده‌ای که تجربه و اجرا کرده‌اند با نویسندگان به اشتراک گذاشته‌اند.»

کتاب با دو فصل؛ «مفهوم‌پردازی برنامه درسی» و «درک برنامه درسی به‌مثابه فرهنگ» آغاز می‌شود که مفاهیم و الگوهای قدرتمندی را کندوکاو کمک می‌کند تا برنامه درسی را به صورت فرایندی پویا تصور و درک کرد.

فصل دیگری هم به نام «محدود کردن برنامه درسی» اضافه شده که به بررسی چگونگی شکل گرفتن و استانداردسازی برنامه درسی از طریق آزمون‌های پراسترس می‌پردازد و با نشان دادن تأثیرات کسب‌وکار روی کسب دانش معلوم می‌کند که چرا برنامه درسی باید دوباره فرهنگ‌سازی شود. همچنین فصل «بازآرایی فرهنگی برنامه درسی» طوری گسترش داده شده که برنامه درسی دگرگون‌شونده و رهبری برنامه درسی را بیشتر دربر بگیرد.

در بخش دوم، فرهنگ‌های برنامه درسی، هشت جهت‌گیری برنامه درسی را ارائه می‌کند. با این حال، در ویراست دوم، همه این فصل‌های فرهنگ‌های برنامه درسی اکنون فقط فلسفه‌هایی را دربر می‌گیرند که جایگزین برنامه درسی جریان اصلی هستند.

فصلی با عنوان «حفظ سنت‌های بومی»، نوشته تاراجین یازی مینتز، برنامه درسی پاسخگو از لحاظ فرهنگی را با به تصویر کشیدن آموزش بومی به صورت برنامه درسی جامع یکپارچه شامل زبان، فرهنگ، تاریخ، علوم و هنرها مجسم می‌کند.

در فصل پایانی کتاب، فرهنگ برنامه درسی، «رؤیای صلح»، پاملا ژوزف درباره برنامه درسی مطالعات صلح، آموزش حقوق بشر، آموزش جهانی، آموزش محیط‌زیست و آموزش حل اختلاف می‌نویسد.

کتاب حاضر برای دانشجویان رشته علوم تربیتی در مقطع کارشناسی ارشد به عنوان منبع اصلی درس «نظریه‌های برنامه درسی» به ارزش ۲ واحد ترجمه شده است. امید است علاوه بر جامعه دانشگاهی، سایر علاقه‌مندان نیز از آن بهره‌مند شوند.