انتظار معجزه از تیم رییسی نداریم/ بدون برجام، تورم کنترل شدنی است؟

مریم فکری: در حالی گمانه‌زنی‌ها درباره تیم اقتصادی احتمالی دولت سیزدهم ادامه دارد که تحلیلگران و کارشناسان اقتصادی معتقدند مهم‌ترین اولویت کنونی رییس دولت آینده، تشکیل تیمی هماهنگ است که اقتصاد را به سمت اصلاح ببرد؛ تا جایی که مجیدرضا حریری، رییس اتاق بازرگانی ایران و چین، از واژه ارکستر برای تیم اقتصادی دولت سیزدهم استفاده می‌کند که همه با یکدیگر باید هم‌نوا عمل کنند. به باور او، درست است که هر کدام از سازها نت خاص خودشان را دارند، ولی مجموعه ارکستر باید یک هارمونی داشته باشد که صداهای مختلف به یک آهنگ گوش‌نواز تبدیل شود. وی تاکید می‌کند؛ اگر هر کدام از بخش‌ها فالش بزنند، گوش اقتصاد ما را می‌خراشاند. آنچه در ادامه می‌خوانید، مشروح گفت‌وگوی خبرگزاری خبرآنلاین با مجیدرضا حریری، رییس اتاق بازرگانی ایران و چین است.

* در آستانه تشکیل دولت سیزدهم، گمانه‌زنی‌های متعددی درباره آرایش اعضای کابینه مطرح است که در این میان، چیدمان تیم اقتصادی دولت می‌تواند در تعیین رویکرد کلی دولت در ۴ سال آینده بسیار تعیین‌کننده باشد. شما فکر می‌کنید چه طیف‌های فکری‌ای در تیم آقای رییسی حضور خواهند داشت؟

ببینید، این‌که رییس دولت آینده چه طیف‌های فکری‌ای به عنوان اقتصاددان به دور خود جمع می‌کند، یک بحث است، اما این‌که بخواهد با یک طیف کار کند یا نظریات همه مهم باشد، بحث دیگری است. تیم اجرایی قاعدتا باید تیمی باشد که مورد اعتماد رییس‌جمهور است.

ما بعد از تجربه اخیر با دولت روحانی، یک شرط دیگر هم داریم و این‌که تیم اقتصادی دولت باید با یکدیگر هماهنگ باشند. قاعدتا اتفاقاتی که طی چند سال گذشته رخ داد و منازعاتی که در نقطه‌نظرات اقتصاددانان حاضر در دولت وجود داشت، باعث شد که یک خواسته به خواسته ما اضافه شود و آن، یک‌دست بودن تیم اقتصادی است و به این ترتیب نتیجه بهتری می‌شود گرفت.

حالا این‌که دولت آینده چه برنامه‌های اقتصادی‌ای دارند، یک مقدار باید صبر کنیم. آنچه که معمولا در حوزه تبلیغات ریاست‌جمهوری می‌گویند، با واقعیات متفاوت است. مهم این است که ابتدا تشخیص دهند اولویت‌ها چیست و فکر می‌کنم تقریبا همه به این اجماع رسیده‌اند که هر تیم اقتصادی‌ای که می‌خواهد کشور را اداره کند، باید برنامه مشخص با زمان‌بندی معین و قابل اندازه‌گیری در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت داشته باشد تا به کاهش تورم برسیم. مهم‌ترین نقطه‌ای که الان باید به سمت آن برویم، این است که کاهش تورم ایجاد شود. حالا این موضوع روش‌ها و ابزارهای مختلفی نیاز دارد و باید دید تیم آقای رییسی، چه برنامه‌ای را ارائه می‌دهند.

آنچه که امروز درباره سازمان برنامه و بودجه، وزارت اقتصاد و وزارت صمت شنیده می‌شود، اشخاص موجهی هستند. در این حوزه‌ها نیاز داریم که افراد اقتصادخوانده بیایند و این افراد، کار تجربی کرده باشند. در وزارت صنعت باید فردی بیاید که در بنگاه‌های اقتصادی کار کرده باشد و ظاهرا فردی که این روزها مطرح است، یکی از بنگاه‌های صنعتی و اقتصادی را اداره می‌کند. همین‌طور در حوزه نظریه و در سازمان برنامه و بودجه، فردی مطرح است که می‌شود فکر کرد براساس سابقه کاری‌اش، چه اتفاقاتی در این سازمان رخ خواهد داشت.

ما سعی می‌کنیم امیدوار باشیم و امیدواریم هر کسی که روی کار می‌آید، با تشخیص و درک اوضاع فعلی که چقدر خراب است، به سمتی برود که یک مقدار اوضاع را تغییر دهد و سیاست‌گذاری‌ها به شکلی باشد که از عوام‌فریبی، ریخت‌وپاش مالی و پول‌پاشی پرهیز شود.

الان که مردم، کشور و اقتصاد، تمام ضررهای اتفاقات گذشته را کشیده‌اند، حداقل این نقطه را می‌توانیم به عنوان پایه‌ای در نظر بگیریم که زمینه خیلی از اصلاحات فراهم شود.

* شما ویژگی یک تیم کارآمد را چه می‌دانید؟

من خیلی معتقد نیستم که می‌شود شق‌القمر در این اوضاع کرد. ما نباید دنبال معجزه‌های اقتصادی بگردیم. ما باید دنبال کسی بگردیم که موقعیت را بشناسد و برمبنای موقعیتی که الان هستیم، بتواند شرایط را تغییر دهد. باید بگویم خیلی از اصلاحاتی که شاید در زمان معمولی هر سیاست‌گذاری از تبعات اجتماعی آن بترسد، الان مردم آن تبعات اجتماعی را تحمل کرده‌اند، بنابراین موقعیت خوبی است که بتوانیم با عیب‌های مزمن اقتصاد کشور برخورد جدی داشته باشیم و بتوانیم برای آینده برنامه‌ریزی کنیم.

در رابطه با این‌که در این تیم چه کسانی باید حضور داشته باشند، باید بگویم اولا باید سابقه روشن اقتصادی داشته باشند. دوم این‌که باید هم‌وزن، هم‌اندازه و هم‌جهت باشند. از بین مدیران ما که قرار نیست نابغه بروز کند؛ مدیران ما کسانی هستند که سال‌ها در بخش‌های مختلف کار کرده‌اند و کارنامه و سوابقی دارند. به طور قطع انتظار معجزه یا شق‌القمر را نخواهیم داشت.

* با این حال، فکر می‌کنید طیف فکری تیم آقای رییسی، به سمت اقتصاد آزاد باشد یا دولتی؟

ما آب از سرمان گذشته که به این فکر کنیم به سمت اقتصاد آزاد می‌رویم یا دولتی. در دولت آقای روحانی همه فکر می‌کردند سیاست‌ها به سمت اقتصاد بازار می‌رود، اما در عمل مداخله دولت کمتر از دولت‌هایی نبود که به نهادگرایی اعتقاد داشتند. پس با این عینک نباید نگاه کنیم. مهم نیست که مشرب اقتصادی‌شان بازار است یا نهاد، مهم این است که رفتارشان منجر به کاهش تورم و ایجاد رفاه برای مردم شود.

اهمیت ندارد چه کسی و با چه طرز فکری تصمیم می‌گیرد. هر طرز فکری که روی کار می‌آید، از نظر سیاسی ناچار است که هر کاری می‌کند، نتیجه‌اش کاهش تورم باشد.

* شما به عیب‌های مزمن اقتصاد ایران اشاره کردید. مهم‌ترین معلولیت اقتصادی ایران را در کجا می‌بینید؟

مهم‌ترین موضوع، تورم است؛ تورم لجام‌گسیخته‌ای که همه فهمیده‌اند علت به‌وجود آمدن آن، نقدینگی است. همه جناح‌های فکری اقتصادی و همه سلیقه‌ها به یک تفاهم رسیده‌اند که خلق نقدینگی یعنی تورم. پول‌پاشی در جامعه به طور قطع اثرات تورمی خواهد داشت و تورم، بدترین نوع مالیات‌ستانی از فقرا است. هر کسی که در شرایط تورمی دارایی دارد، کمتر زیان می‌بیند. افرادی که دارایی کمتر داشته باشند یا دارایی نداشته باشند، بیشترین زیان را از تورم می‌بینند.

بر این اساس، اولویت واحدی که می‌توانم از آن نام ببرم و این‌که هر فکری که می‌خواهیم برای اقتصاد کشور کنیم، جهت اصلی‌اش باید کاهش تورم باشد. برای مثال، ما اگر راجع به نرخ ارز صحبت می‌کنیم، سیاست‌گذاری‌هایمان باید در جهتی باشد که کاهش تورم را به دنبال داشته باشد. اگر راجع به بازار بورس صحبت می‌کنیم، باید جهت اصلی سیاست‌گذاری‌ها، کاهش تورم باشد. اگر راجع به سیستم بانکی و تولید و تجارت صحبت می‌کنیم، جهت‌گیری باید کاهش تورم باشد. این جاده ما را از کنترل تورم دور می‌کند و نباید سیاست‌های متناقض و تورم‌زا داشته باشیم. ترازویی که باید دست ما باشد، این است که این اقدام در داخل مجموعه اقدامات دیگر اقتصادی چه معنایی دارد و برآیند کلی آن، آیا کاهش تورم است؟

* در حال حاضر سناریوهای اقتصادی باید براساس وجود یا عدم وجود برجام شکل بگیرد. به نظر شما بدون برجام، تورم کاهش یافتنی است؟

من وقتی می‌گویم هر کاری می‌کنیم، باید نتیجه‌اش کاهش تورم باشد، یکی از آنها سیاست خارجی است. یعنی سیاست خارجی باید در خدمت رفاه مردم قرار گیرد. کار من سیاست خارجی نیست، ولی من نگاه می‌کنم که سال آینده تورم نسبت به متوسط یک دهه گذشته، روند کاهشی دارد یا افزایشی. آن زمان می‌گویند سیاست خارجی درست عمل کرده یا خیر. یعنی نتیجه حکمرانی هر نظامی باید بهبود معیشت مردم باشد.

* با این شرایط، هماهنگی کدام‌یک از دستگاه‌ها اولویت دارد؟

ببینید، هیات دولت از بخش‌های مختلف تشکیل شده است که باید به مانند یک ارکستر هماهنگ عمل کنند. درست است که هر کدام از سازها می‌توانند نت خاص خودشان را داشته باشند، ولی مجموعه ارکستر باید یک هارمونی داشته باشد که صداهای مختلف به یک آهنگ گوش‌نواز تبدیل شود. اگر هر کدام از بخش‌ها فالش بزنند، گوش اقتصاد ما را می‌خراشاند. در نتیجه تمام دستگاه‌های دولت، اعم از وزارتخانه‌ها و سازمان‌هایی که به‌طور مستقیم کار اقتصادی انجام می‌دهند، باید هماهنگ و هم‌نوا باشد.

در دولت روحانی شاهد بودیم که طرح تحول سلامت چه اثرات تورم‌زایی داشت. وزارت بهداشت، وزارت اقتصادی نیست، اما یک رفتار در وزارت بهداشت، بار تورمی به اقتصاد کشور تحمیل کرد. یا این‌که وزارت راه و شهرسازی به ظاهر وزارتخانه اقتصادی محسوب نمی‌شود، اما دیدیم که در دولت نهم و دهم موضوع مسکن‌مهر بار تورمی برای اقتصاد کشور داشت. مهم این نیست که کدام وزارتخانه‌ها اقتصادی هستند، مهم این است که همه در خط و مسیر اقتصاد قدم بردارند.

* در حال حاضر هماهنگی تیم اقتصادی خیلی مهم است، ولی این نگرانی وجود دارد که این هماهنگی، تبدیل به رفتار جناحی، سیاسی و یا رفاقتی نشود. به اعتقاد تحلیلگران، رسیدن به این نقطه، خطرناک خواهد بود.

دو نکته وجود دارد. در کشور ما متاسفانه همه موضوعات و مفاهیم در خدمت سیاست هستند که عیب بزرگی است. اصولا افراد حرفه‌ای و متخصص در دولت‌ها نمی‌بینید، افرادی را می‌بینید که به دلیل بارز سیاسی بودنشان انتخاب می‌شوند. نکته دوم هم این است که به طور معمول در فرآیندهای انتخاباتی در کشور ما ائتلاف‌هایی تشکیل می‌شوند که در نهایت برنده انتخابات هستند. بعد از آن، این فرآیند تبدیل به یک شرکت سهامی می‌شود که هر کسی می‌خواهد سهم خود را از این برد ببرد. در نتیجه پست‌ها به دلایل سیاسی تقسیم می‌شود. ما امیدواریم در دولت آینده این اتفاق نیفتد. آنچه که امروز می‌شنویم، این است که یک همگونی در بین افراد هیات دولت بعدی وجود خواهد داشت. شاید در ایام انتخابات خیلی‌ها با دفتر آقای رئیسی در ارتباط بودند، ولی به نظر می‌رسد یک هسته اصلی وجود دارد که این هسته هم‌فکر هستند.

۲۲۳۲۲۵