دیدگاه | به یاد سیمین بهبهانی، به مناسبت روز تولدش

رویا حکاکیان - در روزهای منتهی به فاجعه سال ۱۳۵۷ ایران، تب انقلاب فراگیر و ملی، و شعارهای شورشیان در کوچه ها و خیابان ها، تأثیری بر سیمین بهبهانی نگذاشت و شعر او همچنان ساده و روشن و قابل دریافت باقی ماند. در آن زمان رنج کشیدگی معیار حقانیت شده بود. برای نسلی که یا در زندان و شکنجه بودند، یا دیدگاه های رویایی از زندان و شکنجه داشتند، رنج کشیدگی نشان افتخار بود و حق عبور از موانع محبوبیت محسوب می شد.

مثلاً رنج یکی از مایه های اصلی شعرهای شاملو در اواخر دهه ۱۹۷۰ بود. دوره ای که فروغ دست هایش را در باغچه می کاشت، و بسیاری از شاعران نوپا در تقلید از او، اعضای مختلف بدن خود را در باغچه هایشان می کاشتند! ولی چون رنج کشیدگی در شعر سیمین بهبهانی بازتابی نداشت شعرهایش از مُد افتاد.

او، در عصری که جوانان خشمگین اورکت های گشاد و خاکی رنگ انقلابی نما می پوشیدند و پوتین های سیاه در پا داشتند، لباس مرتب در بر می کرد؛ با آرایشی که نشان از زنانگی او داشت. و در حالی که نسل پدر و مادر من اشعار او را می خواندند و نقل می کردند، جوانان انقلابی آن را منطبق با خواست هاشان نمی یافتند و بر نمی تافتند.

اگر انقلاب ۱۳۵۷ واقعاً به یک دموکراسی منجر می شد، اشعار کسانی که جرقه انقلاب را زدند بر ذهن و زبان مردمان حک و تبدیل به سرودی جاودانه می شد. محل انجمن گوته که در پائیز ۱۳۵۶ ده شب شعر در آن برگزار شد، تبدیل به موزه می شد. اما با افزایش نقش دین در اجتماع و تشکیل حکومت دینی، زبان شعری موجد انقلاب شکست خورد و سقوط کرد. در ذهن و زبان مردم، مرتبه شاعران انقلابی کاهش یافت و شعر آنان به عنوان ابزار خیانت به ملت محکوم شد. ملت بعد از هزار سال شکوفایی شعر به هنرهای دیگر رو کردند: سینما، هنرهای تجسمی، مجسمه سازی، نقاشی و موسیقی. و از آن به بعد کشور حافظ، مولوی، فردوسی، نیما، شاملو، فروغ و بسیاری از نام های خانگی، هنوز نتوانسته نام دیگری بجز سیمین بهبهانی را به داخل خانواده ها ببرد.

اگر انقلاب ۱۳۵۷ توفیق یافته بود هیچ کس به یاد شاعری نمی افتاد که خود را با انقلاب تطبیق نداده بود. شکست بزرگ انقلاب به همراه خود دستگیری، شکنجه، اعدام، بمب گذاری، جنگ، آوارگی، تبعید، فقر و ناتوانی، و بی عدالتی های بزرگ و کوچک با خود به همراه داشت. از جمله انتخابات ۱۳۸۸ که رای مردم را دزدیدند و صدای مردم را که خواهان بهبود وضع و اصلاحات بودند خاموش کردند. در چنین زمانهایی است که شعرهای ساده و روشن، مردم ناکام شده را متحد می کند، و برازندگی شاعر و آرایش به همراه فخر به زنانگی اش سیمین را از همه شاعران دیگر متمایز و نمایان می کند. به علاوه در جامعه ای که زنان به طور تاریخی مورد حمله و هجوم قرار دارند، او بر موضع خود به عنوان یک زن محکم ایستاد.

• رویا حکاکیان ، شاعر و نویسنده ایرانی تبار مقیم نیوهیون در کانکتیکت است. تا کنون از وی کتابهایی به زبان های فارسی وانگلیسی منتشر شده است. تازه ترین کتاب او با عنوان  راهنمای مبتدیان در آمریکا: برای مهاجران و کنجکاوان بهار گذشته منتشر شده است.

* این مقاله تنها به منظور آگاهی رسانی منتشر شده و نظرات بیان شده در آن الزاماً بازتاب دیدگاه صدای آمریکا نیست.