اعتراضات در کوبا؛ ناکارآمدی دولت کمونیستی یا دخالت‌های آمریکا؟

گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو - امیر قشقایی، کوبا از معدود کشور‌های کمونیستی جهان، چند روزیست که به صحنه اعتراضات مردم این کشور تبدیل شده است. گویا شرایط اقتصادی نه چندان جالب این کشور، کمبود غذا و دارو، افزایش قیمت‌ها و نحوه مدیریت همه‌گیری کرونا از مهم‌ترین دلایل اعتراضات ضد دولتی مردم کوباست.

معترضان کوبایی در راه پیمایی گسترده علیه دولت کمونیست کوبا درحالی در شعار‌هایی خواستار آزادی و اتحاد شدند که در هاوانا، پایتخت این کشور پلیس در مقابله با تظاهر کنندگان برخی از آن‌ها را دستگیر کرد و یک نفر از معترضان نیز در جریانات اعتراضات کشته شد.

مروری بر پیشینه کوبا و انقلاب کاسترو

در سال ۱۹۵۹، فولخنسیو باتیستا، دیکتاتوری که از ۱۹۵۲ با کودتا روی کار آمده بود، در نتیجه انقلابی به رهبری فیدل کاسترو سرنگون شد و کاسترو حکومت جمهوری سوسیالیستی در کوبا را تأسیس کرد.

در سال ۱۹۶۱، دولت ضد کمونیست آمریکا روابط دیپلماتیک خود را با هاوانا قطع کرد. چند ماه بعد، نیرو‌های کاسترو حمله هزار و ۴۰۰ شورشی مورد حمایت آمریکا را در خلیج خوک‌ها خنثی کرده و آن‌ها را شکست دادند.

کشف موشک‌های اتحاد جماهیر شوروی توسط آمریکا در کوبا در سال ۱۹۶۲ باعث ایجاد جدی‌ترین بحران در جریان جنگ سرد شد و کار به آستانه تهدید و درگیری هسته‌ای کشید. در همان سال، آمریکا تحریم اقتصادی و مالی شدیدی را علیه کوبا به اجرا گذاشت.

هنگامی که اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ فروپاشید، کوبا که مورد حمایت جدی این کشور بود، دچار نابسامانی اقتصادی شد و تنها با قانونی کردن استفاده از دلار آمریکا، گشایش در صنعت گردشگری و صادرات توتون و تنباکو توانست از ورشکستگی نجات یابد.

در سال ۲۰۰۶، فیدل کاسترو که بیمار شده بود قدرت را به طور موقت به برادرش رائول منتقل کرد. رائول کاسترو که تا پیش از آن وزیر دفاع بود، بعد از دو سال بعد به عنوان رئیس جمهور منصوب شد و فیدل همچنین رهبری حزب قدرتمند کمونیست را در سال ۲۰۱۱ به او واگذار کرد. در نهایت فیدل کاسترو در سال ۲۰۱۶ در سن ۹۰ سالگی درگذشت.

بحران اقتصادی کوبا

تا پیش از شیوع بیماری کرونا، منبع اصلی درآمد ارزی دولت کوبا از طریق هزاران پزشکی بود که با امضای قرارداد‌های دولتی در کشور‌های آفریقا و آمریکای لاتین استخدام و مشغول به کار می‌شدند.

پولی که افراد کوبایی مقیم خارج از کشور برای خانواده‌هاشان می‌فرستند، دومین منبع درآمد در کوبا است. این جزیره با ۱۱.۲ میلیون نفر جمعیت همچنین از صادرات نیکل، تنباکو از جمله هاوانا، سیگار برگ مشهور کوبایی و دارو درآمد کسب می‌کند.

سال ۲۰۱۷، در پی بروز بحران شدید اقتصادی در ونزوئلا، چین، به جای این کشور بزرگ‌ترین شریک تجاری کوبا شد. رشد اقتصادی کوبا در سال ۲۰۲۰ به میزان ۱۱ درصد کاهش یافت که دلیل آن کمبود گردشگر به دلیل کرونا و افزایش تحریم‌های آمریکا در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ بود. این کمترین میزان رشد اقتصادی کوبا در بازه زمانی نزدیک به سه دهه بود. این درحالیست که در زمان ریاست‌جمهوری باراک اوباما روابط کوبا و امریکا قدری بهبود یافته بود.

در کوبا به علت ساختار سوسیالیستی حتی ریزترین مشاغل نیز در دست دولت است. به همین دلیل تقریبا تمام اقتصاد این کشور به دست دولت کنترل می‌شود، اما رائول کاسترو در سال ۲۰۱۱ از اصلاحاتی برای تقویت بخش خصوصی رونمایی کرد. از جمله ورود اینترنت نسل سوم شبکه تلفن همراه در سال ۲۰۱۸ که درحال حاضر راه را برای اعتراضات بزرگ اجتماعی در کوبا باز کرد.

کوبا در ابتدای سال جاری، به هدف نوسازی هر چه بیشتر اقتصاد و کارآمدتر کردن پول برای سرمایه گذاران خارجی، دو ارز محلی خود را ادغام کرد. دولت همچنین تصمیم گرفته است که بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی را به بخش خصوصی واگذار کند، اگرچه در موارد راهبردی مانند رسانه‌ها، بهداشت و آموزش برای خصوصی‌سازی استثنا قائل می‌شود.

ریشه اعتراضات مردمان کوبا

همان‌طور که گفته شد شرایط اقتصادی کوبا که نتیجه تحرکات داخلی این کشور و در راس آن دولت کمونیستی است مهم‌ترین علت اعتراضات است. البته نقش تحریم‌ها نیز در کوبا بسیار حائز اهمیت است. تا جایی که مسئولان کوبایی تحریم‌ها را علت نابسمانی اقتصاد کشور خود دانسته‌اند. همزمان با اعتراضات مردم کوبا، جو بایدن رئیس‌جمهور ایالات متحده با مردم کوبا ابراز همدردی کرد و دولت کوبا را شکست خورده دانست. میگل دیاز‌-کانل، رئیس جمهور کوبا در واکنش به سخنان جو بایدن که کوبا را کشوری شکست خورده توصیف کرده بود که به شهروندان خود ظلم می‌کند، اعلام کرد: ایالات متحده در تلاش خود برای نابودی کوبا ناکام مانده است.

رئیس جمهور کمونیست کوبا، پنج روز پس از برگزاری یک تظاهرات تاریخی در کوبا علیه دولتش، این پیام توییتری را منتشر و اعلام کرد: شکست ایالات متحده در کوبا در حالی روی داده که این کشور میلیارد‌ها دلار برای این کار هزینه کرده است.

میگل دیاز‌-کانل در ادامه این پیام توییتری نوشت: یک کشور شکست خورده، کشوری است که برای خوشایند یک اقلیت مرتجع و برای سیاه‌نمایی، می‌تواند به ۱۱ میلیون انسان آسیب بزند و خواست اکثریت مردم کوبا، آمریکایی‌ها و جامعه بین‌الملل را نادیده بگیرد. رئیس جمهوری کوبا در این پیام، اشاره به تحریم‌هایی دارد که از سال ۱۹۶۲ میلادی علیه این کشور اعمال و در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ تشدید شده است.

در ادامه روند اعتراضات مردم کوبا، دسترسی به اینترنت در این کشور قطع شده است. امریکا نیز که حالا خود را حامی مردمان کوبا می‌داند، نسبت به اعمال محدودیت‌ها در کوبا واکنش نشان داده است. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: آمریکا از آزادی بیان و اجتماعات در کوبا حمایت می‌کند و هرگونه اقدام خشونت آمیز یا هدف قرار دادن معترضان صلح طلب را که از حقوق خود استفاده می‌کنند، به شدت محکوم می‌کند.

دلایل داخلی و خارجی در اعتراضات کوبا

هادی اعلمی فریمان، کارشناس مسائل آمریکای لاتین در گفتگو با خبرنگار بین‌الملل خبرگزاری دانشجو درباره اعتراضات مردمی کوبا و ریشه این اعتراضات گفت: منشا اصلی در اعتراضات کوبا بحث‌های اقتصادی است. پاندمی کرونا و شرایط اقتصادی کشور منجر به منزوی شدن اقتصاد کوبا شده است و از آنجا که سیستم دولت کوبا سوسیالیستی است بنابراین از نظر اقتصادی در تنگنای شدیدی قرار گرفته است و در حقیقت شرایط اقتصادی در کوبا پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به تنکنا کشیده شد. تا زمانی که شوروی برپا بود، کمک‌های بسیاری خوبی به کوبا می‌کرد، اما بعد از سال ۱۹۹۱ به بعد دیگر شاهد این کمک‌ها نبودیم.

اعلمی با اشاره به سردی روابط بین امریکا و کوبا تصریح کرد: در زمان اوباما برای مدت کوتاهی روابط بین کوبا و امریکا بسیار خوب شد و بحث حواله‌های دلار در کوبا رایج شد. اما بعد از روی‌کار آمدن ترامپ به دلیل ضدیتی که با نظام‌های کمونیستی و از جمله کوبا داشت، تحریم‌های شدیدی را روانه این کشور کرد و وضعیت اقتصادی کوبا به وخامت رفت. در نهایت باید گفت ریشه اصلی اعتراضات کوبا وضعیت اقتصادی بحرانی کوبا و درکنار آن گروه‌هاییست که بحث‌های آزادی و دموکراسی را مطرح می‌کنند.

کارشناس مسائل آمریکای لاتین درباره نقش امریکا در اعتراضات مردم این کشور گفت: نقش اصلی امریکا در بحران کوبا، اعمال تحریم‌هاست. آن‌ها حدود ۶۰ سال است که برای براندازی کاسترو‌ها تلاش می‌کنند. یکی از مهم‌ترین درامد‌های کوبا توتون، تنباکو و توریست است که درحال حاضر به علت تحریم‌های ترامپ رو به وخامت رفته است. درحقیقت بحران کوبا دو جنبه دارد. یکی بحث تحریم‌ها و دیگری نظام سوسیالیستی شکست خورده این کشور است.

خواسته مردمان کوبا چیست؟

به نظر می‌آید اصلی‌ترین خواسته مردم آزادسازی سیستم اقتصادی کوباست. برای مردم خیلی ازادی کشور و حاکمانشان مطرح نیست و آن‌ها در ابتدا آزادی خودشان را می‌خواهند تا حاکمانشان را. خواسته بعدی مردم کوبا اجرای دموکراسی و آزادی در کشورشان است. مردم کوبا سالیان سال است که به دو دسته تقسیم شده‌اند. دسته‌ای از مردم همان کاسترو‌ها هستند که هم نظر با دولت‌اند، اما دولت اینان را هم نمی‌تواند سرویس‌دهی کند. دسته‌ای دیگر از مردم کوبا مخالف دولت هستند که برخی از آن‌ها نیز از کوبا مهاجرت کردند و به امریکا پناهده شدند. دسته‌ای دیگر که در کشور ماندند درنهایت دیگر به صدا درآمدند و خواستار تغییر وضع موجود شده‌اند. درنهایت به نظر می‌آید این مردم کوبا هستند که موفق خواهند شد و دولت کمونیستی را مجبور به عقب نشینی و تغییرات بنیادی خواهند کرد.

انتهای پیام/