غارهای باستانی مدفون زیر آب سد گتوند/ درمانگری لانه خفاش از شایعه تا واقعیت!

به گزارش خبرنگار حوزه محیط زیست گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، غارها به علت فضای تاریک، متفاوت و رمز آلود خود ازگذشته موضوع داستان سرایی و خیال پردازی انسان ها بوده اند. امروزه مطالعات و دانش بشر بسیاری از این معماها را حل کرده و دید درستی نسبت به این بخش از طبیعت در اختیارانسان ها قرار داده است.

بیشتر غارهای ایران به وسیله انحلال توسط آبهای اسیدی بوجود آمده اند، اسید کربنیک نوعی اسید ضعیف است که از ترکیب دی اکسید کربن و آب به وجود می آیند.

هرچه میزان دی اکسید کربن زیادتر باشد آب اسیدی تر شده روند انحلال سریعتر شکل می گیرد.

تحقیقات انجام شده نشان می دهد غارها اکوسیستمی بسیارحساس دارند، با این وجود نهاد و ارگانی آنطور که باید مسئولیت حفاظت ازغار ها را بر عهده نمی گیرد و به همین سبب شاهد تخریب و آسیب جدی برخی از غار های موجود در کشور هستیم.

با برهم خوردن اکوسیستم غارها و اخلال در زندگی موجودات غارزی بخش های دیگری از محیط زیست نیزدستخوش تغییرات و تخریب می شود چرا که اکوسیستم زنجیره ای است به هم پیوسته و آسیب هر حلقه کل این زنجیره را برهم می ریزد.

 

هلاله ناطقه فعال محیط زیست و پژوهشگر حوزه محیط زیست و غارشناس در گفت و گو با خبرنگار حوزه زیست گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان در باره وضعیت غارها اظهار کرد: غارها اکوسیستمی حساس و شکننده هستند که آسیب پذیری بیشتری نسبت به سایر اکوسیستم ها دارند، محیط غارها به شدت یکنواخت و پایداربوده و کوچکترین تغییری این پایداری را از بین می برد.

این پژوهشگر حوزه محیط زیست و غارشناس بیان کرد: حساسیت غارها به حدی است که حتی رد کفش غارنوردان و گردشگران می تواند میکروارگانیسم های داخل خاک غار را تهدید کند.

ناطقه با اشاره به این که ممکن است در بیشتر غار های ایران آب جاری وجود نداشته باشد گفت: بخش مهمی از خودپالایی اکوسیستم ها بر عهده اکسیژن موجود در آب و بخش دیگر بر دوش گیاهان و ریشه و ساقه آن ها است.

وی ادامه داد: آب های ورودی غار، اکسیژن کمی داشته و تا حدی حالت اسیدی دارند. همچنین به علت فقدان نور، گیاهان زیادی در این محیط رشد نمی کنند.

البته گیاهانی مانند جلبک، خزنه، گزنه و پرسیاوشان در بخش نوردار غار دیده شده‌اند و گلسنگ‌ها نیز بخشی از جانداران درون غار هستند.

این پژوهشگر حوزه محیط زیست و غارشناس توضیح داد: با این اوصاف تنها بخش خود پالایی غارها توسط قارچ ها، جلبکها و باکتری ها انجام میشود که با توجه به شرایط غار مقدار و میزان این گونه‌های جانداران نیز زیاد نیست. بنابراین ممکن است پالایش کوچک ترین آلودگی درغار تا صدها سال به طول انجامد.

ناطقه با بیان اینکه با وجود تاریکی، کمبود مواد غذایی، رطوبت و دمای کم، شاهد تنوع زیستی بالایی در غار ها هستیم گفت: حیوانات بر اساس توجه به عللی مانند شکل، جنس غار، میزان آب داخل آن و شرایط محیطی بیرونی، مدت زمان متفاوتی را درغار سپری می کنند و برهمین اساس به سه دسته غارزی، غاردوست و مهمان غار تقسیم می شوند.

وی بیان کرد: پرندگان، ماهی ها، پستانداران، خزندگان و انواع بندپایان مانند عنکبوت، جیرجیرک، هزارپا، صدپا، خرخاکی و خرچنگ ها از گونه هایی هستند که در غارها دیده شده و درآن زندگی می کنند.

 

این پژوهشگر حوزه محیط زیست و غارشناس تصریح کرد: خفاش ها به عنوان مهم ترین گونه مهمان غار، بخش مهمی از اکوسیستم این محیط به شمار می روند که متاسفانه در سال های اخیر به علت شایعه لانه خفاش در معرض تهدید قرارگرفته اند.

شایعه خاصیت درمانی لانه خفاش چندسال پیش راه خود را از استان های غربی آغاز کرده و پس از انتشار در سراسر کشور، به کشورهای همسایه نیز راه یافت.

گوی های تخم مرغی شکل گلی که ادعا می شود درون آن ها جیوه ای با خاصیت دارویی قرار دارد سوغات دست ساز کلاهبردانی است که اقدام به خرید و فروش این لانه های تقلبی می کنند.

با وجود اظهارات کارشناسان بیوسیستماتیک جانوری، خفاش شناس ها و هشدار آن ها به مردم مبنی بر بی اساس بودن ادعای خاصیت درمانی لانه خفاش پس از گذشت چندین سال همچنان این لانه ها در بازار با قیمت های گزافی خرید و فروش می شوند.

 

این پژوهشگر حوزه محیط زیست و غارشناس با بیان اینکه خفاش ها پستانداران کوچکی هستند که در رفتار شناسی آن ها لانه سازی دیده نمی شود، اظهار کرد: این پستانداران در ماه هایی از بهار مکانی را به عنوان زایشگاه نشانه گذاری می کنند و پس از زایمان نوزادان خود را در یک کلونی کنار هم یا بین بال ها و روی بدن خود نگه می دارند.

ناطقه گفت: شایعه خاصیت درمانی لانه خفاش به احتمال زیاد از چین و جنوب شرقی آسیا و از ماجرای سوپ لانه ی پرنده ای (نوعی بادخورک) که در بخشهای ورودی غار زندگی میکنند نشات گرفته شده است.

وی ادامه داد: مردم چین و جنوب آسیا اعتقاد دارند که لانه این بادخورک ها خاصیت درمانی داشته و سوپ لانه پرنده در این مناطق با قیمت نسبتا بالایی به فروش می رسد.

این غارشناس و پژوهشگرمحیط زیست گفت: احتمال می رود مردم به اشتباه تصور کرده باشند این لانه ها متعلق به خفاش است و شایعه از همین جا شروع شده و پر و بال گرفته است.

ناطقه با اشاره به اینکه شایعه پراکنی های انجام شده باعث ایجاد مشکلاتی برای غارها و خفاش ها شده است تصریح کرد: بر اثرشایعات ایجاد شده مردم، گروهی از کوهنوردان و غارنوردان به غار ها هجوم برده و زیستگاه این جانداران را نا امن کرده اند.

وی بیان کرد: مشاهده شده که گروهی از مردم با سوزاندن گونی و پارچه و سایر اقدامات در غارها اقدام به فراری دادن خفاش ها کرده اند تا بتوانند بعد از خروج آن ها لانه هایشان را جمع آوری کنند یا اقدام به زنده گیری خفاش ها کرده تا آن ها را وادار به لانه سازی کنند.

این غارشناس ضمن ابراز نگرانی از مداخله انسان در زیستگاه خفاشها اظهار کرد: متاسفانه در ایران پایش خفاش و مانیتورینگ تعداد آن ها و وضعیت زندگیشان به صورت جدی انجام نشده و آمار دقیقی از وضعیت این موجودات دردسترس نیست.

ناطقه گفت: متاسفانه بخش مطالعاتی وضعیت حفاظتی خفاش ها به عنوان مهم ترین گونه مهمان غار به ندرت مورد توجه قرار می گیرد. باتوجه به پایش هایی که شخصا انجام دادم متوجه کاهش تعداد خفاش ها یا مهاجرت آن ها به زیستگاه های دیگری شدم.

وی تصریح کرد: خفاش ها جاندارانی شکارچی هستند. از 51 گونه خفاش های موجود در ایران، 50 گونه آن ها حشره خوار هستند و تنها یک گونه داریم که از میوه و گل ها تغذیه می کند.

این غارشناس و پژوهشگرمحیط زیست گفت: کاهش جمعیت خفاش ها باعث افزایش تعداد حشرات شده و آسیب های زیادی به اکوسیستم وارد می کند. برای مثال شمشاد خزری درختچه همیشه سبز، گونه منحصر به فرد جنگل های هیرکانی ایران است که درمعرض خطرجدی قرار گرفته است.

 

ناطقه ضمن بیان اینکه هجوم آفت به شمشاد خزری مشکل آفرین شده است بیان کرد: یکی از علل هجوم آفات به شمشاد خزری، کاهش جمعیت خفاش ها به عنوان شکارچی اصلی آفت ها است. وضعیت شمشاد خزری به قدری نگران کننده است که برخی فعالان محیط زیست برای در امان نگه داشتن شمشاد ، آن ها را در قرنطینه نگهداری می کنند.

وی با شاره به اینکه حذف خفاش ازغار منجر به اختلال در اکوسیستم می شود تصریح کرد: خفاش ها معمولا همزیستی خوبی با سایرجانداران دارند و در هرمکانی که زندگی کنند به علت انگل های موجود در سطح بدنشان، فضله های آن، میکروارگانیست ها و حشراتی که به سمت فضله شان جذب می شوند باعث تنوع شبکه زیستی می شوند.

این غارشناس و پژوهشگرمحیط زیست ادامه داد: به طور کل فعالیت های انسانی در هرجا می تواند بر روی غارها و حتی غارهای دور از اکوسیستم شهری تاثیر گذار باشد. سدسازی، شهرک سازی، کشاورزی، دامداری و گردشگری بدون ارزیابی صحیح منجر به ایجاد مشکلات جدی برای غارها می شوند.

ناطقه اظهار کرد: از نگاه توسعه پایدار مخالفتی برای توسعه ، ساخت و ساز و گردشگری برای افزایش توان اقتصادی و رفاه جامعه وجود ندارد اما آنچه مهم است پایداری توسعه است. یعنی نگاه به محیط زیست و حفاظت از آن باید در کنار نگاه اقتصادی رشد کند .

وی با اشاره به اینکه حضور گردشگران در غارهای رودخانه ای مثل غاردانیال آب های پایین دست آن را آلوده کرده و میتواند سبب شیوع بسیاری از بیماری ها شود گفت: غار نباتی یزد و غار چال نخجیر در اراک از جمله غار هایی هستند که به علت فعالیت های گردشگری آسیب جدی دیده اند.

این غارشناس و پژوهشگرمحیط زیست تصریح کرد: غارجهنم در خراسان رضوی غاری بود که به علت فعالیت های معدنی انجام شده از بین رفت، غار نمکدان قشم که با احداث مزرعه پرورش میگو در حریم غاردر معرض تخریب قرارگرفته و غارها باستانی که با آبگیری سد گتوند به زیر آب رفت نمونه ای دیگری از نتایج بی تدبیری مسئولان است.

بیشتر بخوانید

• غارهای ایران از جاذبه‌های جهان هستند

انتهای پیام/