بحران در خاستگاه بهار عربی؛ چهار دلیل ناآرامی‌های تونس

بحران در خاستگاه بهار عربی؛ چهار دلیل ناآرامی‌های تونس۷ ساعت پیش

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

تظاهرات در شهرهای مختلف تونس باعث برکناری نخست‌وزیر شد

در سال ۲۰۱۱، تونس خاستگاه شورش‌های موسوم به بهار عربی شد. این ناآرامی‌ها مانند یک حریق زود گستر به سرعت بخش اعظم جهان عرب را فرا گرفت و در ظرف چند ماه چندین حکومت این منطقه را سرنگون کرد.

ولی اکنون پس از ده سال ملتی که تنها جنبش موفق بهار عربی تصور می شد، دچار بحران شده است.

پس از این که قیس سعید، رئیس جمهور تونس در تاریخ ۲۵ژوئیه در یک اقدام بحث انگیز هشام المشیشی، نخست وزیر را برکنار و پارلمان را به حال تعلیق درآورد، یک بار دیگر تنش ها شروع شد. از نظر مخالفانِ سیاسی قیس سعید، به خصوص اسلامگراها اقدام او، "یک کودتای خطرناک" محسوب می شد.

قیس سعید، با برشمردن اختیاراتی که قانون اساسی به او داده، گفت تصمیمش بخشی از رشته تدابیری بوده که پس از موج تظاهرات جمعی، برای کنترل کشور اتخاذ کرده است.

• برکناری نخست‌وزیر تونس در پی اعتراض‌های گسترده به مدیریت ‌همه‌گیری کووید-۱۹
• اعتراضات گسترده در تونس به دخالت ارتش انجامید
• ۱۰ سالگی بهار عربی؛ عصبانیت تونسی‌ها در سالگرد مرگ دستفروشی که خود را آتش زد

ریکاردو فابیانی، کارشناس شمال آفریقا در مرکز پژوهشی گروه بین المللی بحران، در ارزیابی وضعیت نوشت: "این اقدامات موجب شدیدترین بحران سیاسی در تونس از زمان انقلاب ۲۰۱۱ شده است.

"مسیر تحولات روشن نیست و اقدام رئیس جمهور مانند پریدن به داخل یک مکان ناشناخته است."

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

قیام تونس الهام‌بخش سایر کشورها شد و جنبشی به نام بهار عربی را راه انداخت که دامنه آن به چندین کشور عربی رسید

این، یکی از موارد متعددی است که در تونس مناقشه به خشونت منجر شده، کشور در یک بحران بی سابقه فرورفته و بی ثباتی سیاسی، ناآرامی های اجتماعی و سرخوردگی عمومی موجب تشدید این بحران شده.- ولی دلایل بروز بحران چیست؟ در پاسخ می توان به چهار عامل توجه کرد:

وعده های برآورده نشده

اکرم بلکید، نویسنده و روزنامه نگار و کارشناس امور خاورمیانه و آفریقا، به بی بی سی گفت : "گرچه تونس یک بازیگر عمده منطقه نیست، این کشور مظهر امید و راهنما برای دموکراسی در جهان عرب است.

"تونس تنها کشور عربی است که تا اندازه ای از دموکراسی بهره مند است. تونس دارای انتخابات آزاد است و مردم بدون ترس از به زندان افتادن مخالفت خود را ابراز می‌کنند.

"این کشور را با سایر کشورهای منطقه که درگیر جنگ داخلی یا دیکتاتوری هستند مقایسه کنید."

به عقیده اکرم بلکید، بعضی از این مشکلات ممکن است نتیجه عملی نشدن یک رشته وعده هایی باشد که در دوره پس از بهار عربی داده شده بود.

"تونس تنها مورد موفقیت بهار عربی است ولی هنوز کارهای زیادی باید صورت گیرد.

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

قیس سعید هشدار داده است که با استفاده از ارتش با خشونت ها مقابله خواهد کرد

اکرم بلکید، معتقد است که امکان دارد تصمیم قیس سعید رئیس جمهور برای برکناری هشام المشیشی، نخست وزیر و تعلیق پارلمان دستاوردهای تونس را به خطر بیاندازد: "

"خم کردن بازوی دموکراسی هیچوقت کار خوبی نیست. اگر یک بار این کار را بکنید ممکن است وسوسه شوید که جلوتر بروید."

بی ثباتی سیاسی

برکناری هشام المشیشی، به دنبال تظاهرات گسترده در چند شهر تونس دراعتراض به افزایش بیماران مبتلا به ویروس کرونا در کشور بود.

تظاهرکنندگان تقاضای انحلال پارلمان و برکناری نخست وزیر را داشتند.

رعنا جواد، خبرنگار بی بی سی در شمال آفریقا می گوید: "پس از یک سال اداره پر هرج و مرج کشور، برای بسیاری این اتفاقات یک امید تازه بود. ولی برای عده دیگری، حرکتی بود که از نظر قانون اساسی مورد سئوال بود و می توانست بالقوه به بی ثباتی و پیامدهای مهم و پیش بینی نشده بیانجامد."

منبع تصویر، Reuters

توضیح تصویر،

با برکناری نخست‌وزیر معترضان به شادی پرداختند

بحران های سیاسی در تونس ریشه های عمیق تری دارد: از زمان تظاهرات بهار عربی در ژانویه ۲۰۱۱، و برکناری زین العابدین بن علی، که برای مدت مدیدی رئیس جمهور بود، در این کشور ۹ دولت بر سر کار آمده که برخی از آنها تنها چند ماه دوام آورده اند.

در سال ۲۰۱۹، قیس سعید، استاد حقوق اساسی بدون تجربه سیاسی قبلی به عنوان نامزد مستقل در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کرد و به پیروزی رسید.

سمیعه حسنی، و امیره فتحعلیا، کارشناسان خاورمیانه و شمال آفریقا در بخش مانیتورینگ بی بی سی، یادآور می شوند که رئیس جمهور تونس هنوز محبوبیت زیادی در بین مردم دارد:

"قیس سعید، با موج حمایت مردم به قدرت رسید. کسب ۷۲ درصد آرا نشان می‌داد که مردم از دستگاه سیاسی کشور ناراضی هستند. او در میان جوانان تونسی که از سیاست های حزبی سرخورده بودند طرفداران قابل توجهی دارد."

در ژوئیه ۲۰۲۰، پس از استعفای الیاس الفخفاف، که دوره نخست وزیری اش تنها پنج ماه بود، رئیس جمهور هشام المشیشی را جانشین او کرد. ولی رئیس جمهور و نخست وزیر جدید اغلب دچار اختلاف نظر بودند.

مسئله دیگر در صحنه سیاسی تونس این است که هم رئیس جمهور و هم پارلمان با رأی مردم انتخاب می شوند.

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

به دلیل همه‌گیری کرونا صنعت گردشگری تونس ضربه اساسی خورده است

در انتخابات سال ۲۰۱۹ و همچنین آخرین انتخابات پارلمانی هیچ یک از احزاب موفق به کسب اکثریت پارلمانی نشدند و در نتیجه یک دولت ائتلافی متشکل از احزاب سراسر طیف سیاسی- که برخی مواقع از نظر سیاسی عقایدشان ضد یکدیگر بود- بر سر کار آمد.

در طی چند روز اخیر قیس سعید با صدور یک فرمان ریاست جمهوری وزیران کلیدی از جمله وزرای دفاع، کشور و دادگستری را رسما برکنار کرده و رئیس امنیت ریاست جمهوری را مسئول اداره وزارت کشور کرده است. اداره این وزارتخانه قبلا با هشام المشیشی بود.

رئیس جمهوری تونس همچنین هشدار داده که به هر کسی که برای بسیج مردم علیه تصمیمات او "پول" به مردم می دهد و نیز به کسانی که ممکن است به فکر توسل به خشونت بیافتند، نیروهای مسلح "با گلوله پاسخ خواهند داد."

ریکاردو فابیانی، پژوهشگر در گروه بین المللی بحران، می گوید: "در حالی که درگیری بین طرفداران تا کنون محدود بوده، خطر افزایش خشونت ها در روزهای آینده را نمی توان منتفی دانست."

آشفتگی اقتصادی

اقتصاد تونس حتی قبل از اپیدمی کرونا، دچار مشکل بود ولی تاثیر هم گیری کرونا بر اقتصاد ملی و نیز کسب و کارهای محلی و کوچک، وضع را بدتر کرد.

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

تونس دارای بالاترین میزان مرگ و میر ناشی از کرونا در آفریقا و خاورمیانه است و کمتر از هشت درصد از جمعیت آن واکسینه شده‌اند

طبق آمار رسمی، نرخ بیکاری به حدود ۱۸ درصد رسیده است و در پایان سال ۲۰۲۰ نرخ بیکاری جوانان تا ۳۶ درصد بالا رفته بود.

به خصوص گردشگری که یکی از حیاتی ترین بخش ها در اقتصاد تونس است، از اپیدمی کرونا لطمه خورده. محصولات صنعتی هم صدمه زیادی دیده است.

در نتیجه، در سال ۲۰۲۰ حجم اقتصاد تونس ۹ درصد کاهش یافت.

اکرم بلکید، می گوید: "تونس کشور فقیری است و به سرمایه گذاری نیاز دارد. وضعیت اقتصادی دچار مشکل زیادی است و طی ماه های گذشته بدتر شده است."

او اضافه می کند از زمان انقلاب مردم هنوز بیکار هستند و به مشکلات اقتصادی رسیدگی نشده است.

مصیبت های ناشی از کرونا

نحوه واکنش دولت تونس به همه گیری ویروس کرونا نیز به طور فزاینده ای موجب سرخوردگی مردم شده.

سازمان بهداشت جهانی می گوید تونس از لحاظ نرخ سرانه تلفات ناشی از کرونا درآفریقا و خاورمیانه، در صدر فهرست قرار دارد. نشریه آنلاین داده ها در جهان ما، که زدن واکسن در سراسر جهان را بررسی می کند تخمین زده که تا ۲۵ژوئیه تنها ۸ در صد از ۱۱ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر جمعیت تونس، هر دو نوبت واکسن کرونا را زده بودند.

یک هفته قبل تونس شاهد بیشترین تلفات ناشی از کرونا از زمان آغاز این اپیدمی بود.

نیساف بن عالیا، سخنگوی وزارت بهداشت تونس اخیرا گفت: "ما در وضعیت فاجعه آمیزی هستیم.....سیستم بهداشتی متلاشی شده و تنها با مشکلات زیاد می توانیم تختی در بیمارستان پیدا کنیم.

"ما برای تهیه اکسیژن تقلا می کنیم و پزشک هایمان از خستگی بی سابقه رنج می برند."

• خبرهای بیشتر را در کانال تلگرام بی‌‌بی‌سی فارسی دنبال کنید