«افسانه ببر» برادران هاشمی درخشید/ اجرایی که «داریو فو» تحسین کرد

خبرگزاری مهر -گروه هنر-فریبرز دارایی؛ ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با سپری کردن بیش از ۴ دهه پا به قرنی تازه گذاشت؛ در این عمر سپری شده ۴۳ ساله، آثار مختلفی با موضوعاتی متنوع از دفاع مقدسی، دینی، کمدی، اجتماعی و … تولید و در سالن‌های تئاتر به صحنه رفتند. برخی از این آثار بسیار جریان ساز بودند و برخی آثار خاطره‌انگیز و پرمخاطب.

شاید خالی از لطف نباشد مروری داشته باشیم بر آثاری که طی دهه‌های ۶۰، ۷۰، ۸۰ و ۹۰ تولید و اجرا شدند، روندی که این آثار برای تمرین و تولید طی کردند، گروهی که در تولید و اجرای اثر حضور داشتند و دیدن تصاویر این اجراها اعم از عکس یا فیلم.

از این رو در گروه هنر خبرگزاری مهر تصمیم بر این شد که از آغاز سال ۱۴۰۰ با جمع‌آوری اطلاعات مختلف اجراهای ۴ دهه گذشته، مروری بر تولیدات تئاتر ایران در این بازه زمانی داشته باشیم.

در هفدهمین گام از مرور «چهار دهه خاطرات صحنه» سراغ نمایش «افسانه ببر» نوشته داریو فو، به کارگردانی هادی عامل هاشمی و بازی هدایت هاشمی رفته‌ایم.

سال ۹۰ در مجموعه تئاتر شهر با شکل‌گیری شورایی متشکل از چند چهره تئاتری با مدیریت عباس غفاری تصمیم بر این شد تا در فضاهای خارج از سالن‌های مجموعه تئاتر شهر گروه‌های تئاتری به اجرای آثار محیطی بپردازند.

یکی از آثاری که در آن پروژه تولید و اجرا شد نمایش «افسانه ببر» بود که اثری کمدی، تک پرسوناژ و نوشته داریو فو طنزپرداز ایتالیایی است. این نمایش با کارگردانی هادی عامل هاشمی و نقش آفرینی هدایت هاشمی در لابی سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر اجرا و مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت.

«افسانه ببر» قصه سربازی زخمی و به جای مانده از جنگ در کشور چین است که به غاری پناه می‌برد اما در آن غار، ماده ببری با توله‌اش زندگی می‌کنند. هم‌زیستی سرباز با ببر به دوستی‌ای بین این ۲ می‌انجامد و در نهایت حضور ببر باعث حفاظت روستای سرباز جوان در برابر حملات و غارت دشمنان می‌شود.

هادی عامل هاشمی درباره روند شکل‌گیری و اجرای نمایش «افسانه ببر» به خبرنگار مهر گفت: خاطرم هست که اوایل دهه ۹۰ در مجموعه تئاتر شهر تصمیم بر این شد که از فضاهای تئاتر شهر نظیر لابی سالن اصلی، کافه تریای سالن اصلی و کافه تریای سالن چهارسو بیشترین استفاده شود و در آنها به اجرای آثار محیطی البته نه با تعریف متداول تئاتر محیطی در دنیا پرداخته شود. شورایی نیز در این خصوص تشکیل شد. حمید پورآذری که از اعضای این شورا بود با من تماس گرفت و پیشنهاد داد اگر اثری متناسب برای اجرا در محیط‌های داخلی مجموعه تئاتر شهر دارم ارائه دهم.

وی در ادامه سخنان خود توضیح داد: آثار داریو فو را زیاد می‌خواندم و از نویسندگان مورد علاقه‌ام بوده و هست و در عین حال یک سه‌گانه خیلی خوب هم از او اجرا کردم. چند متن داریو فو از جمله «میسترو بوفو»، «ترومپت و تمشک» و «شیطان با منه» را به دوستم پویان غفاری دادم تا برایم ترجمه کند. وقتی با پویان غفاری صحبت می‌کردیم به من گفت که نمایشنامه «میسترو بوفو» به دلیل مضمونی که دارد برای اجرا در ایران مناسب نیست و پیشنهاد اجرای «افسانه ببر» را داد. بخشی از این نمایشنامه با ترجمه آقای ایرج زهری در کتاب «فرهنگ کوچک هنرپیشه» منتشر شده بود که من آن را خواندم، عالی بود ولی ترجمه کامل انجام نشده بود. بعد متوجه شدم که آقای صدرالدین زاهد نیز ترجمه خوبی از این نمایشنامه را انجام داده‌اند، با ایشان که در آن زمان در فرانسه حضور داشتند تماس گرفتم و اجازه اجرای این اثر را به همراه هدایت هاشمی گرفتم.

هاشمی با بیان اینکه تمرین خیلی فشرده و سختی با هدایت داشتیم و ایده‌ای که برای اجرا انتخاب کرده بودم فشار زیادی روی هدایت وارد کرد ولی نتیجه بسیار خوب بود، یادآور شد: حدود ۲ دقیقه از تصاویری ضبط شده از اجرا را برای آقای داریو فو ارسال کردیم که خیلی از شکل اجرای من و هدایت خوشش آمده بود و به ما گفت که بیشترین جذابیت برایش این است که آثارش در ایران اجرا می‌شود. از ایشان دعوت کردم تا به ایران سفر کند ولی به دلیل کهولت سن این امر میسر نشد و متأسفانه ۲ سال بعد هم فوت کرد.

وی با اشاره به اینکه خوانش خوبی از نمایشنامه «افسانه ببر» داریو فو داشته و یکی از بهترین اجراهایی بود که در کارنامه کاری خود به ثبت رسانده، افزود: کار آماده شد و بازبینی رفتیم و قرار شد در پروژه اجراهای محیطی تئاتر شهر اثر را اجرا کنیم. حدود ۲۲ اجرا داشتیم که استقبال تماشاگران بسیار شگفت‌انگیز بود، ما ابتدا اجرای خود را در کافه سالن چهارسو آغاز کردیم و به دلیل استقبال بیش از ظرفیت تماشاگر، اجرای ما به لابی سالن اصلی مجموعه منتقل شد.

کارگردان «افسانه ببر» با بیان اینکه با بلیت ۵ هزار تومان در سال ۹۰ حدود ۱۳ میلیون تومان فروش داشتیم، اظهار کرد: ولی به دلیل نزدیک شدن به ایام ماه محرم اجراهای ما متوقف شد. در آن ایام خیلی ما را اذیت کردند و مجبور شدیم ۳ تا ۴ بار بازبینی بدهیم در حالی که طنز نمایش خیلی خالص و گویا بود و موردی نداشت. در ۲ مقطع جلوی بلیت فروشی ما را گرفتند و بعد از محرم هم اجازه ندادند که نمایش به اجرای خود ادامه دهد و این روند توقیف طول کشید تا سال ۹۵ که در تماشاخانه باران نمایش را با هدایت هاشمی روی صحنه بردیم.

هاشمی با اشاره به اینکه نمایش را در جشنواره تئاتر فجر نیز اجرا کردیم که هدایت هاشمی برای بازی در این نمایش جایزه بازیگری را دریافت کرد، ادامه داد: اجرای دوم را با ترجمه خانم فرشته قاسم‌پور همسر خودم روی صحنه بردم. با کنار هم گذاشتن ترجمه آقای زاهد، خانم قاسم پور و زنده یاد ایرج زهری نکات جدیدتری برای من و هدایت هاشمی از نمایشنامه روشن شد که در اجرای دوم مورد توجه قرار دادیم. در تماشاخانه باران نیز استقبال خوبی از نمایش شد. اجرای دوم «افسانه ببر» نیز همان حال و هوای اجرای محیطی را داشت که تماشاگر در وسط صحنه و مخاطبان در اطراف او قرار می‌گرفتند. موسیقی و افکت های نمایش را من می‌دادم و هدایت بازی در نمایش را بر عهده داشت. در آن سال با بلیت ۲۰ هزار تومان هم حدود ۱۲۷ میلیون تومان فروش اجرای «افسانه ببر» بود و این نمایش از آثار پرفروش آن سال تئاتر ایران بود.

وی درباره دلایل موفقیت اجرای نمایش «افسانه ببر» تأکید کرد: «افسانه ببر» از جمله آثار پرفروش من بود و دلیل موفقیت آن و استقبال مخاطبان کمدی خالص و بی نقص و همچنین اجرای خوب هدایت هاشمی و اقبال خوب مردم به آثار کمدی بود. مردم در شرایط سخت اقتصادی و سیاسی جامعه از آثار کمدی درست و با کیفیت استقبال می‌کنند زیرا شادی را به آنها هدیه می‌کند.

این بازیگر و کارگردان تئاتر درباره اینکه آیا قصد بازتولید این اثر نمایشی را دارد، توضیح داد: قصد بازتولید «افسانه ببر» را دارم. برای بازتولید هدایت هاشمی هم جزو گزینه‌های بازیگری است ولی خودش زیاد تمایل بازی مجدد در این نمایش را ندارد و معتقد است که باید با بازیگر جدیدی آن را روی صحنه اجرا کنم. با نوید محمدزاده که بازیگر قدرتمند و شش دانگی است صحبت‌های اولیه را برای اجرای «افسانه ببر» داشتیم و قول این را داده که در فرصتی که برایش ایجاد شود در بازتولید این اثر حضور داشته باشد. برای بازتولید «افسانه ببر» می‌خواهم با یک نگرش جدید و خون تازه به سراغ نمایشنامه بروم.

هاشمی در پایان سخنان خود ضمن اظهار امیدواری از اینکه شرایطی پیش بیاید که با نوید محمدزاده نمایش «افسانه ببر» را بازتولید کند، تصریح کرد: معتقدم اجرای چندباره «افسانه ببر» باز هم برای مخاطب جذاب است. این اثر جزو اولین استندآپ کمدی‌هایی بود که در ایران اجرا شد.