عادی‌سازی روابط در جهان سینمایی مارول/ «لوکی» آخرین نمونه نیست

خبرگزاری مهر- گروه هنر- محمدمهدی کائینی: وب‌سایت مجله تایم اخیراً به بهانه پخش مجموعه «لوکی» مقاله‌ای تحلیلی در مورد مسئله دگربازی در جهان سینمایی مارول و برخی از دیگر فرانشیزها منتشر کرده است که در ادامه به آن می‌پردازیم.

بالاخره رسمی شد؛ قسمت سوم لوکی دوجنس‌گرایی این شخصیت را تأیید کرده و او را به اولین شخصیت اصلی رسماً دگرباز مارول بدل ساخت. دیگر وقتش رسیده بود. لوکی اولین بار در سال ۲۰۱۱ فعالیت خود را در جهان سینمایی مارول آغاز کرد و یک دهه است که یکی از شخصیت‌های محوری این جهان بوده است؛ بااین‌وجود هواداران به تازگی از دوجنس‌بازی او آگاه شده‌اند.

لوکی اولین شخصیت دگرباز در جهان سینمایی مارول نبوده و آخرین‌شان نیز نخواهد بود. مارول قصد دارد در یکی از فیلم‌های امسال خود از یک شخصیت همجنس‌باز مرد رونمایی کند. بااین‌که هواداران، این قدم‌های بزرگ مارول در جهت انعکاس مخاطبان فیلم‌های‌شان را مورد تجلیل قرار می‌دهند، اما برآورده شدن انتظارات طرفداران در زمینه بازنمود شخصیت‌های دگرباز نامشخص است. ناگفته نماند که استودیوی مارول و بسیاری از دیگر فرانشیزها در بازگو کردن قصه‌هایی با محوریت دگربازی سرعت کندی داشته‌اند. در ادامه به جایگیری شخصیت لوکی در تاریخچه ابرقهرمانان دگرباز در جهان سینمایی مارول و دیگر فرانشیزهای مهم می‌پردازیم

لوکی می‌گوید در گذشته با مردان و زنان در رابطه بوده است

این موضوع طی گفتگوی لوکی (با بازی هیدلستون) و نسخه مؤنث لوکی از یک خط زمانی دیگر که نام سیلوی را برای خودش انتخاب کرده (با بازی سوفیا دی مارتینو) آشکار می‌شود. هر دو شخصیت در حال بازجویی یکدیگر در مورد زندگی‌هایشان هستند و در ذهن‌شان این سوال مطرح شده که اگر در جهان دیگری به دنیا آمده بودند چه مسیری را طی می‌کردند.

وقتی بحث یه زندگی عشقی‌شان می‌رسد، سیلوی از لوکی می‌پرسد: «تو چطور؟ تو یک شاهزاده‌ای. حتماً پای یک شاهدخت هم وسط بوده. یا شاید هم یک شاهزاده دیگر؟» که لوکی پاسخ می‌دهد: «کمی از هر دو مورد. تصور می‌کنم تو هم همین‌طور هستی.»

کارگردان مجموعه، کِیت هِرون، با فاصله کمی از پخش قسمت از دیزنی پلاس در مورد اهمیت این لحظه توییت زد.

تنها چند هفته قبل از تأیید دوجنس‌بازی لوکی، سازندگان همچنین سیال‌جنسیت بودن لوکی را تأیید کرده بودند. [این افراد خودشان را صرفاً مرد یا زن نمی‌دانند!] در قسمت اول، یک نمای کوتاه از پرونده لوکی در تی‌وی‌اِی (اداره مغایرت زمانی) وجود دارد. در پرونده، ذیل بخش «جنسیت»، عنوان «سیال» نوشته شده است. البته مشخص نیست که لوکی نیز خود را سیال‌جنسیتی شناسایی می‌کند. لوکی می‌تواند شکل خود را تغییر بدهد؛ برای مثال می‌تواند شکل یک زن به خود بگیرد. همچنین ما حالا متوجه شدیم که بعضی از لوکی‌ها از خطوط زمانی دیگر مؤنث هستند، از جمله سیلوی. بااین‌وجود، صرف نشان دادن کلمه «سیال» در پرونده، هواداران را به وجد آورده است.

لوکی اولین شخصیت دوجنس‌باز در جهان سینمایی مارول نیست

یک شخصیت علناً دوجنس‌باز دیگر نیز در جهان سینمایی مارول وجود دارد. اتفاقاً، آن شخصیت هم در ازگارد زندگی کرده است. تسا تامپسون در گزارش روی جلد تایم در سال ۲۰۱۹ تأیید کرد که در فیلم «ثور: رگنوراک» شخصیت او به نام ولکیری، دوجنس‌باز است. تامسون که خودش نیز علناً در مورد رابطه با مردان و زنان صحبت کرده، براساس ایده‌ای از کتاب‌های کمیک که در آن ولکیری انسان‌شناسی به نام آن ابل ریگز را می‌بوسد، موضوع دوجنس‌باز بودن این شخصیت را به کارگردان رگنوراک، تایکا وایتیتی، پیشنهاد کرد.

او در زمان تلاشش برای بازنمایی دگربازان در فیلم‌های مارول به من گفت: «آدم نباید دستی که به او غذا می‌دهد را گاز بگیرد.» اما به نظرم یک گاز دوستانه مشکل نداشته باشد. دربرگیری [دگربازان] اتفاقی و سهوی محقق نمی‌شود. باید افراد را به سمتش هُل بدهید. برخی اوقات خجالت دادن هم ابزار قدرتمندی است. البته قصد من لزوماً چنین کاری نبود، اما مشکلی در استفاده از این ابزار نمی‌بینم.»

بااین‌وجود، تمایل جنسی ولکیری بطور آشکار تصریح نشد و صرفاً مورد اشاراتی قرار گرفت. در یک صحنه فلش‌بک، ولکیری یکی از جنگجویان زن خود را در جنگ با شخصیت شرور قصه به نام هِلا از دست می‌دهد، و دیالوگ بین آن‌ها به بطور ضمنی به رابطه رمانتیک‌شان اشاره دارد. وایتیتی قصد داشت که این موضوع علنی‌تر باشد. او ابتداً صحنه‌ای را در فیلم گذاشته بود که یک زن در حال بلند شدن از تخت خواب ولکیری است. اما نهایتاً این صحنه از فیلم حذف شد. براساس مقاله رولینگستون، سازندگان فیلم تصمیم گرفتند که این لحظه موجب انحراف از پس‌زمینه اصلی داستان می‌شود.

تامپسون از آن زمان قول داده است که ولکیری در فیلم بعدی ثور با عنوان «ثور: عشق و تندر» یک داستان عشقی خواهد داشت. در آخرین فیلم انتقام‌جویان، ولکیری جای ثور را به‌عنوان حاکم ازگارد گرفت. تامپسون در میز پرسش و پاسخ کامیک-کان ۲۰۱۹ گفت: «به‌عنوان پادشاه جدید، باید ملکه خود را انتخاب کنم. این موضوع در صدر تصمیمات است.»

حضور اولین ابرقهرمان علناً همجنس‌باز جهان سینمایی مارول در فیلم «جاودانگان»

مارول در جهت تهییج مخاطبان اعلام کرده است که فیلم «جاودانگان» (اکران در نوامبر ۲۰۲۱) شاهد حضور اولین شخصیت اصلی علناً همجنس‌باز در جهان سینمایی مارول خواهد بود. این فیلم پرستاره حول محور گروهی از موجودات آسمانی می‌گردد که در سرتاسر تاریخ از انسان‌ها مراقبت کرده‌اند اما به لحاظ تئوری هیچ‌گاه در امورشان مداخله نداشته‌اند.

برایان تایری هنری نقش شخصیتی به نام فاستوس را بازی می‌کند؛ مخترعی که با شریک جنسی خودش - معماری با نقش آفرینی هاز اسلِیمن - بچه دارند. کوین فایگی رئیس استودیوی مارول در کامیک-کان ۲۰۱۹ در مورد این شخصیت گفت: «او متأهل است؛ خانواده دارد؛ و این بخشی از شخصیت اوست.» بنابر گزارشات این دو شخصیت در یک صحنه یکدگیر را می‌بوسند، که در صورت وجود چنین صحنه‌ای در فیلم، «جاودانگان» اولین فیلمی در جهان سینمایی مارول خواهد بود که در آن یک زوج همجنس‌باز در آن یکدیگر را می‌بوسند.

هواداران ناخشنودی خود در مورد عدم بازنمایی دگربازان را ابراز کرده‌ام

مارول هنوز باید پیشرفت زیادی در زمینه بازنمایی دگربازی رقم بزند. مخاطبان هوشیار به این موضوع دقت کرده‌اند که ولکیری تا ۲۰۱۷ در هیچ فیلمی از مارول حضور نداشت و حتی در زمان حضورش نیز دگرباز بودن این شخصیت بطور ضمنی مورد اشاره قرار گرفت و تصریح نشد. «جاودانگان» تا اواخر امسال اکران نخواهد شد. باتوجه به شروع فعالیت جهان سینمایی مارول با فیلم «مرد آهنی» در سال ۲۰۰۸، شخصیت‌های دگرباز برای مدتی طولانی از روایت اصلی مارول کنار گذاشته شده بودند. هواداران دگربازی به تازگی شاهد انعکاس خود در جهان سینمایی مارول هستند.

البته در «انتقام‌جویان: پایان بازی» شخصیت جو روسو [کارگردان فیلم] که حضوری افتخاری در فیلم دارد، در جلسه گروه درمانی با مدیریت کاپیتان آمریکا در حد چند جمله در مورد قرار گذاشتن با مردها صحبت می‌کند.

روسو در آن زمان به ددلاین گفت: «بازنمایی بسیار مهم است. برای ما مهم بود که در یکی از این چهار فیلمی که ساختیم در جایی یک شخصیت همجنس‌باز داشته باشیم. ما احساس کردیم که مهم است یکی از ما [برادران روسو] نقش آن شخصیت را بازی کنیم، تا تعهد خود به این موضوع نشان دهیم و بگوییم این موضوع آنقدر برایمان مهم است که یکی از خودمان نقشش را بازی می‌کنیم. زمان بسیار مناسبی است، چون یکی از چیزهای مجاب‌کننده در مورد مسیر جهان مارول در آینده، تمرکز آن بر متنوع‌سازی می‌باشد.»

بااین‌وجود، این شخصیت حتی در فیلم اسمی نیز نداشت. (در تیتراژ نام این شخصیت «مرد اندوهگین» ذکر شده است) همچنین مارول پس از واکنش آنتونی مکی به یک تئوری محبوب هواداران در مورد همجنس‌باز بودن شخصیت او به نام سم ویلسون (کاپیتان آمریکای جدید) و دوستش باکی بارنز (با بازی سباستین استن) به هچل افتاد.

مکی در پادکست «حوزه جوایز ورایتی» در پاسخ به سؤالی در مورد تفسیر هواداران از رابطه این دو شخصیت گفت: «در گذشته مردها می‌توانستند باهم دوست باشند؛ می‌توانستیم باهم بیرون برویم و خوش بگذرانیم و این مسئله‌ای نداشت. می‌توانستی در کافی‌شاپ با دوستانت قرار بگذاری؛ اما دیگر نمی‌شود چنین کاری کرد، زیرا چیزی به خالصی و زیبایی همجنس‌بازی از سوی افرادی که می‌خواهند خود را موجه و معقول جلوه بدهند مورد سو استفاده قرار گرفته است.»

این اولین باری نیست که هواداران درباره رابطه پنهانی شخصیت‌ها در جهان سینمایی مارول گمانه‌زنی می‌کنند. پیش از بازنشسته شدن کاپیتان آمریکا، رابطه استیو راجرز و باکی بارنز تئوری محبوبی بود. طبیعتاً نبود قصه‌های دگربازان، عامل اصلی چنین گمانه‌زنی‌هایی است (بدون بازنمایی علنی و آشکار روی پرده سینما، هواداران مجبورند در تخیل خود این موضوع را محقق کنند.)

دیگر فرانشیزها نیز در بازنمایی دگربازان عقب هستند

این مسئله محدود به مارول نیست. استودیوها (از جمله دیزنی که صاحب استودیوی مارول است) اغلب تلاش می‌کنند زوج‌های دگرباز را در صحنه‌هایی بسیار کوتاه و گذرا قرار داده و در آخر کار نیز بابت صرف نشان دادن این شخصیت‌ها برای خودشان نوشابه باز می‌کنند. بسیاری از این فرانشیزها متهم به «دانه‌پاشی دگربازی» شده‌اند؛ به این معنا که بطور غیرمستقیم به هواداران اشاره می‌کنند شخصیت‌های مورد نظرشان دگرباز هستند، بدون این‌که این وعده‌شان را محقق کنند.

مجموعه فیلم‌های «پیشتازان فضا» در کسری از ثانیه نشان داد که شخصیت سولو (با بازی جان چو) شوهرش را در آغوش می‌گیرد. پویانمایی «یخ‌زده» در یک لحظه بسیار کوتاه مغازه‌دار همجنس‌باز و شوهر و فرزندان‌شان را نشان می‌دهد. دونالد گلاور در مصاحبه‌ای افشا کرد که شخصیتش [در فیلم «سولو»] به نام لاندو کالریسان همه‌جنس‌باز بوده است، اما دگرباز بودنش روی پرده سینما محدود به رفتارها و حالات شخصیت می‌شد. در لایو-اکشن «دیو و دلبر» شخصیت لافو (با بازی جاش گَد) با خاطرخواهش گاستون می‌رصد و کارگردان فیلم این صحنه را «لحظه منحصراً همجنس‌بازانه» توصیف کرده است؛ البته این لحظه در قوس قصه یک شخصیت سبک عقل جانبی اتفاق می‌افتد. این موارد زودگذر و کوتاه عمدتاً با ناخشنودی مخاطبان مواجه شده‌اند. هواداران می‌پرسند که چرا به شوهر سولو چند خط دیالوگ یا حتی یک اسم نداده‌اند؟ چرا برای پروتاگونیست «یخ‌زده» یک دوست‌دختر قرار داده نمی‌شود (هشتگِ «برای السا دوست دختر بذارید پس از اعلام ساخت «یخ‌زده ۲» ترند شد)؟ چرا لاندو را در قرارهای عاشقانه با انسان‌ها، اندرویدها، و بیگانه‌هایی با جنسیت‌های گوناگون نشان نمی‌دهند؟

شاید یکی از بزرگ‌ترین ترویج‌کنندگان این تاکتیک‌های تهییجی، مجموعه «جانوران شگفت‌انگیز» بود. جی. کی. رولینگ نویسنده هری پاتر هیچ‌گاه در کتاب‌هایش، همجنس‌باز بودن شخصیت محبوب دامبلدور را مورد اشاره قرار نداده، اما پس از انتشار کتاب‌ها این موضوع را تصریح کرد. این خبر با احساسات متفاوتی از سوی مخاطبان مواجه شد: تجلیل از دربرگیری جامعه دگربازان در آثار مکتوب، و ناخشنودی از این‌که تمایلات جنسی دامبلدور هیچ‌گاه آشکارا تصریح نشده و مورد کاوش قرار نگرفته است. در طی این سالیان، بسیاری از طرفداران باتوجه به عدم اشاره به این مسئله در قصه‌های بعدی هری پاتر، احساس کردند که به آن‌ها خیانت شده است. برای مثال در «جانوران شگفت‌انگیز: جنایات گریندل‌والد» (۲۰۱۸)، فیلمی که در آن دامبلدور شخصیتی محوری دارد، رابطه عشقی دامبلدور با شخصیت گریندل‌والد به هر نحو، هم محوریت قصه را دارد و هم این‌که هیچ‌گاه بصورت آشکار مورد تصریح قرار نمی‌گیرد.

و بعد از همه، فرانشیزهایی هستند که اصلاً ابرقهرمانان دگرباز را در خود دربر نمی‌گیرند. تا به این‌جا فیلم‌های «مردان ایکس» هنوز شخصیت علناً دگربازی را روی پرده سینما نبرده‌اند. دیگر فرانشیزهای بزرگ مثل «سریع و خشن»، و «پارک ژوراسیک» علیرغم داشتن نقش‌های پرتعداد، مصرانه در مسیر عدم بازنمایی دگربازان باقی مانده‌اند. ناگفته نماند که کمپانی برادران وارنر سال گذشته در «پرندگان شکاری» از اولین شخصیت علناً همجنس‌باز در فیلم‌های ابرقهرمانی دی‌سی رونمایی کرد؛ هرچند باز هم او یک شخصیت مکمل بود، و نه ستاره فیلم. بااین‌وجود، بزرگ‌ترین فرانشیزها معمولاً با کمترین سرعت به سمت بازنمایی حقیقی حرکت می‌کنند.

مارول فرصت‌های زیادی برای معرفی شخصیت‌های دگرباز دارد

چندی از شخصیت‌هایی که پیشتر در جهان سینمایی مارول معرفی شده‌اند، در کتاب‌های کامیک نیز دگرباز هستند؛ از جمله شخصیت آیو از جنگجویان دورا میلاج (که در فیلم «پلنگ سیاه» و مجموعه «فالکون و سرباز زمستان» حضور داشت)، فرزندان اسکارلت ویچ با نام‌های تامی و بیلی (که در مجموعه «وانداویژن» به‌عنوان دو نوجوانک معرفی شدند، اما در کتاب‌های کامیک‌ها ابرقهرمان می‌شوند)، و همچنین شخصیت آمریکا چاوز، که اولین حضور خود را در «دکتر استرنج در چندجهان جنون» خواهد داشت. استودیوی مارول حالا صاحب حقوق مادی و معنوی مجموعه «مردان ایکس» نیز شده، و بسیاری از جهش‌یافته‌های آن از جمله مرد یخی علناً دگرباز هستند. مارول همچنین مالکیت ددپول را نیز گرفته که در کتاب‌های کامیک شخصیتی همه‌جنس‌باز است.

اکنون که تمایل جنسی لوکی رسمی شده است، امیدواریم که دیگر ابرقهرمانان - و جادوگران و شاهدخت‌ها و قاچاقچیان بیناکهکشانی - نیز این روند را سیر کنند.