خبرگزاری دولتی ترکیه: زبان ترکی آذری در ایران در حال زوال است

آفتاب‌‌نیوز :

خبرگزاری رسمی دولتی "آناتولی" در گزارشی مدعی شده که زبان ترکی آذری در ایران در حال زوال است و علت این موضوع را به زعم خود سیطره زبان فارسی بر سایر زبان‌ها در ایران دانسته و می‌نویسد: "آریا امینی‌پور" دانشجوی ادبیات و زبان از تبریز در شمال غربی ایران به همان اندازه که فارسی، زبان رسمی ایران را می‌داند به ترکی آذری صحبت می‌کند. او همچنین به زبان انگلیسی مسلط است و اخیرا در کلاس‌های درس آنلاین زبان فرانسه حضور پیدا کرده است. با این وجود، زمانی که درباره زبان مورد علاقه‌اش می‌پرسیم با هوشیاری می‌گوید ترکی آذری.

آذری یا ترکی آذری دومین زبان رایج در ایران پس از زبان فارسی است. اگرچه هیچ اطلاعات رسمی یا سرشماری‌ای در مورد زبان‌های بومی در ایران وجود ندارد. جمعیت قابل توجهی از ترک‌های آذری در استان‌های شمال غربی ایران در امتداد مرز با ترکیه، ارمنستان و جمهوری آذربایجان زندگی می‌کند که تخمین زده می‌شود بیش از ۱۵ میلیون نفر باشند.

با این وجود، زبان آذری که در مدارس تدریس نمی‌شود به شدت تحت تاثیر زبان فارسی است. آذری نوشته شده نیز به خط فارسی است. امینی‌پور می‌گوید عدم حمایت از زبان ترکی آذری یکی از دلایل زوال آن و انحراف این زبان از نسخه‌ای است که در کشور همسایه جمهوری آذربایجان وجود دارد.

او به خبرگزاری دولتی "آناتولی" می‌گوید زبان آذری متمایل به فارسی تنها زبان رسمی در ایران بوده است. به همین‌خاطر ما شاهد جایگزینی برخی از واژگان فارسی به جای واژگان ترکی مورد استفاده آذربایجان در استان‌های آذری‌زبان ایران هستیم.

او البته اشاره می‌کند هیچ‌گونه ممنوعیتی برای صحبت کردن به هیچ زبانی در ایران وجود ندارد و می‌گوید تنها مشکل عدم آموزش رسمی به سایر زبان‌ها به جز فارسی است.

قانون اساسی ایران به هیچ‌وجه حق آموزش به زبان مادری را به اقلیت‌های قومیتی نمی‌دهد. در قانون اساسی ایران ذکر شده که زبان رسمی و آموزش فارسی است با این حال ممکن است از زبان سایر اقوام نیز استفاده شود اما هیچ اقدامی برای ترویج زبان‌های غیر از فارسی انجام نشده است.

از نظر فنی تا پیش از سال ۱۹۲۰ میلادی هیچ زبان رسمی‌ای در ایران وجود نداشته و نظام آموزشی مانند امروز فارسی‌محور نبود. اگرچه در دوره سلسله قاجاریه در فاصله سال‌های ۱۷۸۹ تا ۱۹۲۵ میلادی عربی و فارسی، زبان آموزش در مدارس دینی بودند اما پیش از آن در دوره سلسله صفویه زبان ترکی آذری در دربار سلطنتی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

افول زبان ترکی‌آذری پس از پایان سلطنت دو سلسله ایرانی – آذری صفویه و قاجاریه آغاز شد و رضاشاه پهلوی در اواسط دهه ۲۰ میلادی حرکتی ملی را برای ترویج فرهنگ ملی آغاز کرد که در مرکز آن زبان فارسی قرار داشت. این موضوع حتی پس از انقلاب ۱۹۷۹ میلادی و برکناری شاه از قدرت نیز ادامه داشت و آذری‌های ایران به فرهنگ عامیانه فارسی جذب شده بودند. به منظور حفظ زبان ترکی‌آذری و جلوگیری از زوال بیش‌تر آن سالهاست که ترک‌های آذری در ایران خواستار تاسیس آکادمی‌ای رسمی و تخصصی برای آموزش زبان ترکی‌آذری هستند. در حال حاضر تنها منبع یادگیری زبان برای کودکان ترک‌آذری در ایران برنامه‌های ترکی و آذربایجانی در شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای است.

این خبرگزاری در ادامه می‌نویسد: "دادوستد بین زبان فارسی و ترکی‌آذری البته متقابل بوده است. بین قرون هفدهم و بیستم و میلادی، بسیاری از واژگان آذری به فارسی وارد شدند؛ چرا که ایران از قرن شانزدهم بیش‌تر توسط ساکنان آذری زبان اداره شده بود. در سال‌های اخیر همزیستی فارسی – آذری به دلیل هجوم ترک‌زبان‌های آذری از استان‌های شمال غربی به تهران امکان‌پذیر شده است. این امر تا حدی شکاف بین ترک‌های آذری و سایر اقوام در این کشور را برطرف کرده است. محسن قهرمانی یک آذربایجانی‌تبار در تهران به "آناتولی" می‌گوید: "زبان و قومیت قطعا هویت متمایزی به ما می‌دهد اما ما هویت ملی و فرهنگی مشابه سایر ایرانیان داریم. ما اساسا خود را ایرانی و از نظر زبانی ترک می‌بینیم.

این خبرگزاری در ادامه می‌افزاید: زبان ترکی نقش مهمی در سیاست ایران ایفا کرده است و در انتخابات ریاست جمهوری اخیر چندین نامزد برای جذب رای‌دهندگان ترک آذری به زبان ترکی صحبت کردند. همچنین، رهبری ایران و چند مقام ارشد سیاسی ایران ترک زبان آذری هستند. رهبری ایران کتاب‌هایی نیز به زبان مادری خود نوشته‌اند.