نیازمند وزیری چابک و تحول گرا در آموزش و پرورش هستیم

خبرگزاری مهر -گروه جامعه: این روزها چشم میلیون‌ها ذی‌نفع آموزش و پرورش به معرفی وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش است. این انتخاب نه تنها جمعیت میلیونی معلمان ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد که بیش از آن فضای تعلیم و تربیت را متأثر خواهد کرد. تأثیر وزیر آموزش و پرورش و نگاه او به جریان تعلیم و تربیت می‌تواند بر میلیون‌ها خانواده ایرانی تأثیر بگذارد. این روزها هم هشتکی در فضای مجازی به راه افتاده است که مطالبه از رئیس جمهور برای دقت نظر در انتخاب وزیر پیشنهادی را هدف قرار داده است.

واقعیت این است که کارهای بر زمین مانده در آموزش و پرورش کم نیست. از سوی دیگر بزرگی این وزارتخانه و تنوع دی‌نفعانش هم با این وزارتخانه‌ای قابل قیاس نیست. کرونا هم مزید بر علت شده تا عملاً بیش از یک سال تحصیلی بسیاری از کارهای بنیادین در این وزارتخانه بر زمین بماند. فقط یک لیست از حوزه‌های آموزش و پرورش که نیاز به تحول جدی و برنامه‌ای جامع و تحولی در آن وجود دارد شامل: دانشگاه فرهنگیان و جذب نیروی انسانی در آموزش و پرورش، معیشت فرهنگیان و تعیین تکلیف رتبه بندی فرهنگیان، کتاب درسی و بسته‌های یادگیری و اهم و فی الهم کردن محتوای کتب درسی، نظام آموزش فنی و حرفه‌ای و آموزش‌های مهارتی در کل فضای آموزش و پرورش، نظام استعدادیابی، نظام مشاوره، آسیب‌های دانش آموزی، هدایت تحصیلی، کنکور و نظام ارزشیابی در تمام سطوح، تعیین تکلیف جمعیت نخبگان تحصیلی و هوشی، رسیدگی به شرایط کودکان استثنایی، تحول در میراث نهضت سوادآموزی و کارکرد آن، تعلیم و تربیت کودک و...

پیش از این خبرگزاری مهر در گزارش‌هایی متعدد به مطالبات جامعه آموزش و پرورش و انتظار از دولت سیزدهم پرداخته است چه از گزارش‌هایی در دورانی که نامزدهای ریاست جمهوری از این حوزه سخن می‌گفتند تا گفتگوهایی با صاحبنظران پیرامون چالش‌های این حوزه که می‌توان به گزارش‌هایی چون چشم میلیون‌ها ذی‌نفع آموزش و پرورش به مناظره دوم و سوم نامزدها، تحول در کسب مهارت و شایستگی‌های معلمی از حرف تا عمل، جایگاه توجه به عدالت آموزشی در برنامه کاندیداهای احتمالی، لزوم توجه نامزدها به مسائل آموزش و پرورش و ارائه برنامه مشخص، نقطه آغاز تحول در آموزش و پرورش حل مساله معیشت فرهنگیان است، تعلیم و تربیت نیازمند حمایت شخص رئیس جمهور است، نیازمند دیدی تحول گرایانه در آموزش و پرورش هستیم اشاره کرد.

شاید در رأس همه مواردی که در تعیین وزیر جدید آموزش و پرورش باید به آن توجه شود این است که وزیر جدید دیدی جامع و کارکردگرا در دو حوزه اجرای سند تحول بنیادین و عدالت آموزشی داشته باشد. شاید از همین روست که بیش از هر چیز نیازمند وزیری هستیم که دارای بینش و آگاهی علمی و عملی به حوزه تعلیم و تربیت باشد

اما شاید در رأس همه مواردی که در تعیین وزیر جدید آموزش و پرورش باید به آن توجه شود این است که وزیر جدید دیدی جامع و کارکردگرا در دو حوزه اجرای سند تحول بنیادین و عدالت آموزشی داشته باشد. شاید از همین روست که بیش از هر چیز نیازمند وزیری هستیم که دارای بینش و آگاهی علمی و عملی به حوزه تعلیم و تربیت باشد و از سوی دیگر وزیری چابک و جوان هستیم که از یک سو بتواند با دیدی جامع حوزه تعلیم و تربیت را رصد کند و برنامه و هدفگذاری برای خروجی دانش آموزان از نظام تعلیم و تربیت کشور داشته باشد و از سوی دیگر بتواند برای تحقق عدالت آموزشی چنان ساختارهای اجرایی این وزارتخانه و مهمتر از آن ساختارهای جامعه را بشناسد که بتواند برای نیل به سمت عدالت آموزشی راهکارهایی مشخص و دور از شعارزدگی و عملیاتی داشته باشد. این بدان معناست که وزیر آموزش و پرورش باید دیدی فراتر از پایتخت داشته باشد و بداند تحقق عدالت آموزشی و حتی سند تحول بنیادین گرچه بنیان‌های مشخصی دارد اما در هر جغرافیایی و در هر فضای بومی به گونه‌ای می‌تواند عملیاتی شود.

ساحت‌های شش‌گانه سند تحول بنیادین حالا دیگر مدتهاست رونمایی شده است. شاید کرونا و شاید هم نبود عزم جدی برای اجرای سند تحول بنیادین در این سال‌ها سبب شده این ساحت‌ها نیز به کندی اجرایی شوند. حالا می‌توان گفت زمان اصلاح و بازنگری این سند نیز رسیده است بدون آنکه بشود گفت دقیقاً چه درصدی از این سند اساساً به مرحله اجرایی شدن رسیده است. حداقل این است که این سند که مطالبه بسیاری از کارشناسان حوزه تعلیم و تربیت است خروجی مشهودی تا حالا نداشته است.

زیر نظام‌های سند تحول بنیادین شامل نظام راهبری و مدیریت تربیتی، نظام برنامه درسی، نظام تأمین و تخصیص منابع مالی، نظام تربیت معلم و تأمین منابع انسانی، نظام تأمین فضا، تجهیزات و فناوری و نظام پژوهش و ارزشیابی همچنان در سیر تحقق سند قدم برنداشته اند و به جرأت می‌توان گفت در هر کدام از این زیرنظام ها چالش‌های جدی وجود دارد. حالا قرار است دوره پیش دبستانی و حتی مهدکودک هم به ساختار آموزش و پرورش اضافه شود و بنا بر این مهم سند تحول و حتی زیرنظام ها نیازمند بازنگری جدیدی هستند.

در تمام این سال‌ها می‌شود به جرأت گفت ساختار آموزش و پرورش از مدارس فاصله گرفته است به گونه‌ای که تأمین نیازهای آنها نیز در این سال‌ها به فراموشی سپرده شده است

از سوی دیگر در تمام این سال‌ها می‌شود به جرأت گفت ساختار آموزش و پرورش از مدارس فاصله گرفته است به گونه‌ای که عملکرد مدارس در اکثر حوزه‌ها از جمله عدالت آموزشی و یا همین ساحت‌های ۶ گانه به سختی قابل رصد است و در صورت رصد شدن می‌توان شاهد تفاوت‌های بسیار فاحشی در این عملکردها بود چرا که درباره خود مدارس و تأمین نیازهای آنها نیز در این سال‌ها به فراموشی سپرده شده است.

وزیری که بتواند معاونین کارآمدی برای این وزارتخانه تعیین کند بدون شک می‌تواند بسیاری از موارد ساختاری این حوزه از جمله بحث‌های معیشتی را به همکاران کارآمد خود بسپارد و بیش از هر چیز تلاش کند شکاف میان ذی نفعان آموزش و پرورش و این وزارتخانه پر شود. پیگیری مباحثی چون واکسیناسیون فرهنگیان، پرداخت حقوق معلمان حق‌التدریس، جذب معلمان، پرداخت پاداش پایان خدمت فرهنگیان و… گرچه باید مورد مطالبه وزیر آموزش و پرورش باشد اما اگر وزیری بخواهد در این جریان‌های روزمره آموزش و پرورش غرق شود دیگر فضایی برای سکان داری این عرصه به سمت اصلاح ساختارها برای نیل به تعلیم و تربیت جریان ساز نمی‌ماند.

حسین تاریخی دبیر کل اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش آموزان معتقد است مشکل اصلی آموزش و پرورش شاید این است که تمرکز اصلی‌اش روی آموزش است نه پرورش و اینکه در توفیقات معلم در این سیستم دنبال توفیقات آموزشی او هستیم.

وی بیان کرد: وزیر آینده باید کسی باشد که نگاهش به رئیس جمهور نزدیک باشد. دوم اینکه هر وزیری سیاسی انتخاب شود، وزیر آموزش و پرورش اصلاً نباید انتخابش سیاسی باشد. باید یک آرامشی در این وزارتخانه برقرار باشد. این وزارتخانه نباید جولانگاه بده بستان های سیاسی باشد.

حجت‌الاسلام والمسلمین حامد تقدیری کارشناس مسائل آموزش و پرورش و رئیس سازمان مدارس صدرا (مدارس انقلاب اسلامی) نیز معتقد است در حال حاضر در موج پنجم تحول در آموزش و پرورش جهانی هستیم. باید بدانیم موج‌های قبلی چه بوده و موج پنجم چیست. اینکه بدانیم قبل از انقلاب چه اتفاقی افتاده و بعد از انقلاب چه اتفاقی در حوزه آموزش و پرورش رخ داده است و اینکه رئوس مسائل مهم آموزش و پرورش باید مشخص شود، بدیهی است.

مشکل اصلی آموزش و پرورش شاید این است که تمرکز اصلی‌اش روی آموزش است نه پرورش و اینکه در توفیقات معلم در این سیستم دنبال توفیقات آموزشی او هستیم

وی بیان کرد: یک بحث این است که محتوای سند تحول بنیادین مدتهاست تهیه شده اما بحث اصلی ما این است که این محتوا را قرار است چگونه اجرا کنیم یعنی یک بحث نگارش سند و محتواست و یک بحث اجرای آن. شاید مشکل این است که به قول آقای قرائتی ما مرد تحول در آموزش و پرورش نداریم. تحول مرد میدان می‌خواهد. آموزش و پرورش با یک وزیر جلو نمی‌رود بلکه یک تیم وزارتی می‌خواهد.

محمدرضا نیک نژاد معلم باسابقه آموزش و پرورش و کارشناس مسائل آموزش و پرورش نیز بیان کرد: شخصاً از دولت بعد انتظار تحولات کیفی در آموزش و پرورش ندارم ولی انتظار دارم شعارهایشان در این حوزه واقع‌بینانه باشد و مهمتر از همه اینکه عمل کنند.

عباس بیات کارشناس حوزه آموزش و پرورش معتقد است قرار بود هر ۵ سال یک بار سند تحول بنیادین به روز آوری شود که در بازه زمانی ۱۰ ساله‌ای که قرار بود اجرایی شود، دو بار این اتفاق از دست رفت و اجرای سند نیز تحقق پیدا نکرده است. یکی از گام‌های کلان در آموزش و پرورش به روز آوری و عملیاتی تر کردن سند تحول است.

در مجموع به نظر می‌رسد بیش از هر چیز در دید وزیر آینده آموزش و پرورش نیازمند روحیه‌ای تحول گرایانه و عملیاتی هستیم تا کارهای بر زمین مانده این حوزه به سرانجام برسد و بازنگری جدی بر رویه‌های ناکارآمد در این حوزه شود.