نام‌های قدیمی بندرعباس؛ از گمبرون تا بندر جرون

به گزارش «تابناک»، بندرعباس در سال نهصد و بیست و چهار هجری قمری «بندر جرون» خوانده می شد. به دلیل خرچنگ زیادی که در ساحل این بندر وجود داشت، نام آن را «بندر کامارااو» یا «کامبارائو»، یعنی بندر خرچنگ گذاشتند. نام متداول بعدی؛ یعنی «گمبرون» یا «گامبرون» به احتمال زیاد از لغت پرتغالی «گامارائو» اقتباس شده است."

گمبرون لفظ اصل ایرانی داشته، این نام به ظاهر می توانست به موجود کجکی راه رونده یعنی خرچنگ اطلاق شود که پرتقالی ها محتملا آن را در زبان خویش به همین معنی یا به معنی گمرک گرفته اند.

نام جرون هم به نوبه خود جای بررسی دارد چه همان طوری که گفته شده است: "جرون نام قدیمی جزیره هرمز بود ، اما بعد از انتقال مرکز تجاری و بازرگانی هرمز قدیم (میناب) به این جزیره و ایجاد شهری بنام هرمز در این جزیره ، کم کم اسم هرمز با توجه به سابقه تاریخی آن ، جای جرون گرفته و بعنوان جزیره هرمز شهرت جهانی یافت. بعدها نام جرون به بندرگاهی که در منطقه سورو قدیم و جود داشت، اطلاق گردید.

با رونق و گسترش تجارت در جزیره هرمز بندر جرون هم رو به رشد نهاد از این بندر برای بارگیری وتخلبه کالاهای تجاری جزیره هرمز استفاده می شد. جرون شهری است نیکو و بزرگ و دارای بازارهای خوب که بندرگاه هند و سند می باشد و مالتجاره های هندوستان از این شهر به عراق عرب و عراق عجم و خراسان حمل می شود.

کلمه جِر در فارسی به معانی شکاف زمین و نهر کوچک است. از این مفهوم در باب نام جرون دو نوع می توان نتیجه گیری نمود. نخست اینکه از نام جر رون (جر ران، جر لان) مفهوم قطعه زمین جداشده از سرزمین و خاک اصلی یعنی جزیره اراده شده باشد. از اینکه در زبان فارسی اثر و نشانی از این مفهوم نمی بینیم؛ لذا باید آن را کنار نهاد. دوم اینکه از آن معنی ناحیه ای که در کنارهای نسبتاً مرتفع آب گودی قرار گرفته یعنی بندر (بُن در یا بُن دریا( منظور شده باشد..بدیهی است که این نام بدین مفهوم می توانست بین بندرگاه شهر سورو و جزیره جرون (جزیره هرمز) مشترک بوده باشد.

ریشه نام بندر عباس ( بندر گُمبُرون )

در سال ۱۶۲۲ میلادی شاه عباس توانست با کمک انگلیسی‌ها و توانمندی سردار ایرانی امام قلی خان دست پرتغالی‌ها را از این بندر کوتاه کند . به افتخار این پیروزی بندر گمبرون به بندرعباس تغییر نام داد. پس بندرعبّاس به نام شاه عباس صفوی است .

برخی گُمان کرده اند شهر «سالمونت» در نوشته های یونانیان همین بندرعبّاس امروزی است که یونانیان این گونه نامیده اند .

در باره ریشه نامگذاری گمبرون چند سخن وجود دارد:

1- گُمبُرون پیوند ( گُم + بُرون ) است. یعنی شهری که اگر از آن برون بروی گم می شوی. شاید به این دلیل که آبادی پیرامونش کم بوده است.

2- تا پیش از سده چهارم هجری در نزدیکی بندرعباس امروزی بندر و روستای کوچکی به نام سورو وجود داشت. در سال ۱۵۱۴ پرتغالی‌ها این منطقه کوچک را برای پیاده شدن و بارگیری اجناس از خشکی برگزیدند. به دلیل خرچنگ زیادی که در کناره های این بندر وجود داشت نام آن را بندر «کاماراو» یا «گامارائو» یعنی بندر خرچنگ یا بندر گمرک گذاشتند. نام متداول بعدی یعنی گامبرون به احتمال زیاد از واژه پرتغالی گامارائو گرفته شده‌ است. این معروف ترین نظریه در باره نام گمبرون است .

3- گمبرون واژه ای ترکی به معنی 'دماغ گشاد' یا 'دهانه گشاد' است. با ساختار 'گن' + 'بورون' که به دلیل ساکن بودن نون و قرار داشتن آن پیش از حرف « ب » به «م » تبدیل می‌شود .

 شهر بندر عباس از روزگاران کهن  دارای نامهای  چون گاملاو ، کاماراو ، گامبری ، گمبرون ، گامرون، گمرو و جرون بوده است. بندر عباس  در محل  یا نزدیک  ابادی ماهیگیری بنام شهرو ،سورو، تهرو .......... قرار داشت در اوائل سده ۸ هجری قمری ، که نام جزیره کنونی هرمز  از جرون به هرمز تعغیر یافت ، نام  جرون بهشهرو ( سورو) داده شد .

تاریخچه نام های سابق بندرعباس 

تاریخچه کهن
در زمان فرمانروایی داریوش بزرگ (بین 586 و 522 پیش از میلاد)فرمانده سلیاکوس به فرمان داریوش بزرگ از بندرعباس با کشتی به اکتشاف اقیانوس هند و دریای سرخ پرداخت. در زمانی که اسکندر امپراطوری پارس را فتح می کرد، بندرعباس با نام (Hormirzad) شناخته می شد.

یونانیان نام کهن بندرعباس را در لشکرکشی های اسکندر و نیروی دریایی او «سالمونت» می‌نگارند که آن را نیز می‌توان به همین معنی جایگاه تولید پارچه ساری / ساره یا سالمو (تور، ریسمان) گرفت.

منبع: سایت هرمز