لزوم مقابله با حاشیه‌نشینی و اعتیاد/ فقدان برنامه مدون در سمنان

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - محمد حسین عابدی: یک دهه تلاش برای مقابله با اعتیاد در استان سمنان عملاً بی نتیجه مانده است دلیل آن نیز واضح است زیرا نه تنها اقدامات با برنامه‌ریزی جامع و کامل پیش نمی‌رود بلکه زمینه ترویج اعتیاد در استان آنقدر مهیا است که هر چه در مسیر مقابله با آن گام برداشته شود، ابتر خواهد ماند.

ریشه گسترش اعتیاد در استان سمنان به دهه‌های قبل باز می‌گردد زمانی که مسئولان سیاست غلط توسعه بی رویه و بی برنامه کشاورزی مبتنی بر چاه‌های آب را راه اندازی کردند روستاها یکباره مملو از تولید گندم و جو شد و هندوانه و خربزه بی ارجمند، خشک‌تری جای استان سمنان معروف شد! مسئولان آن سال به جای نگرانی از بابت تأمین آب، سرمست از آمارهایی بودند که به تهران ارسال می‌داشتند تا در آخر سال به عنوان مدیر نمونه تقدیر شوند.

حاشیه نشینی و رواج اعتیاد

تولید گندم حتی در زمانی به خودکفایی هم نزدیک و جشن آن هم در استان سمنان برگزار شد اما آگاهان می‌دانستند که این خوشی‌ها دوامی نخواهد داشت و با فرارسیدن دهه ۹۰ و ۱۴۰۰ کم کم چهره کریه خشک سالی نمایان شد. بخش به بخش روستا به روستا زمین‌های کشاورزی بایر شدند زمینی که در هکتار پنج تن گندم می‌داد امروز حتی توان عمل آوردن قیچ و تلو را هم نداشت روستا کم کم بی رنگ و خاکستری شدند.

هیچ کاری در روستاها نمی‌توان کرد نه آبی برای کشاورزی است نه سر سبزی برای خوراک دام؛ این چهره امروز بی ارجمند است که مدیران استانداری سمنان زیر اسپیلت های سه هزار وات خودشان اصلاً دوست ندارند توسط خبرنگاران به بیرون مخابره شود. روستاهایی که یا خالی از سکنه هستند یا در هرکدام سه الی ده نفر زندگی می‌کند. بی شغل، بی کار بی درآمد.

وقتی دولت سرگرم اجرای طرح آب شیرین سرخه بود روستاهای شرق و جنوب و همچنین شهرهای همجوار استان‌های سیستان و بلوچستان، گلستان، خراسان جنوبی و… جوانان شأن را به شهرها راهی کردند تا کار کنند و حاشیه نشینی را از ابتدای دهه ۹۰ ترویج دادند. مشاغل کاذب، فروش مواد مخدر، اعتیاد، جرم و جنایت زیاد شود درست همان موقع که مسئولان استانداری سر به زیر برف دارند تا نادیده بگیرند.

اقتصاد یک عامل نزدیکی به فروش مواد مخدر

کارشناس مسائل اجتماعی در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه اقتصاد، تأمین معیشت و دشواری‌های زندگی یکی از عواملی است که بعضاً افراد به سمت خرده فروشی مواد مخدر می‌روند، گفت: آمار بالای بیکاری در استان (البته نه آن آمار بیکاری که استانداری سمنان می‌گوید بلکه آمار واقعی بیکاری در جامعه که مردم آن را با پوست و گوشت و خون خود درک می‌کنند) شأن می‌دهد که جستن کار و داشتن درآمد در استان سمنان برای بومی‌ها هم دشوار است چه برسد افرادی که از روستاها یا استان‌های دیگر مهاجرت کرده‌اند.

علی رضا معصومی با بیان اینکه دولت باید برای مهاجرت برنامه‌ریزی می‌کرد، چرا که این پدیده یک رویداد چند وجهی است، بیان داشت: مهاجرت با خود حاشیه نشینی می‌آورد، فقر می‌آورد، دوری کودکان از تحصیل، خشونت خانوادگی، اعتیاد و ده‌ها مورد دیگر به همین مقوله مهم بستگی دارد لذا اگر برای هدایت آن برنامه‌ریزی نشود قطعاً استان در بازه زمانی کوتاهی به مشکل برمی‌خورد که امروز شاهد آن هستیم.

وی با طرح این پرسش که میزان معطلی یک نفر در شهرهای مانند سمنان و شاهرود برای تهیه مواد مخدر به خصوص مواد رایج‌تر مانند تریاک و گل چند دقیقه است، افزود: مسائل اجتماعی مانند تاری به هم تنیده‌اند یعنی شما وقتی درباره خشکسالی برنامه نداشته باشید قطعاً مهاجرت را خواهید داشت وقتی مهاجرت رخ دهد حاشیه نشینی، حاشیه نشینی اعتیاد و خشونت و… و به همین ترتیب جامعه از یک رویداد در یک روستای دور افتاده نیز متأثر می‌شود.

برنامه‌ریزی و ساماندهی

این کارشناس مسائل اجتماعی در پاسخ به این سوال که باید چطور جلوی اعتیاد و خرده فروشی مواد مخدر، ناشی از مهاجرت را گرفت، گفت: نباید از صحبت‌های ما این تبادر شود که ما می‌گوئیم باید جلوی مهاجرت را گرفت خیر این کار نه عملی است نه عقلانی است ما همانطور که عرض کردیم خواهان برنامه‌ریزی، هدایت و ساماندهی پدیده مهاجرت هستیم به این موضوع دقت داشته باشید فردی که از بلوچستان و گلستان و… به سمنان می‌آید قطعاً بدانید با جبر روبرو بوده وگرنه کسی خودخواسته در این ورطه گام نمی‌گذارد.

معصومی با بیان اینکه از سوی دیگر حمایت هم از مهاجران سبب افزایش آنها می‌شود در نتیجه اولاً می‌بایست دولت کاری می‌کرد که زمینه‌های مهاجرت پدید نمی‌آمد و حال که آمده باید با برنامه‌ریزی چند وجهی، تحصیلی آموزشی، فرهنگی، اقتصادی و… به این پدیده سامان ببخشد تا خدایی ناکرده شاهد تعارض و تقابل با مردم بومی منطقه نباشیم.

وی افزود: اما درباره سوال شما باید گفت مدیریت همراه با حفظ کرامت به خصوص در کسانی که درگیر فروش مواد مخدر هستند یکی از مسائلی است که باید دقت داشت به نظر نمی‌رسد اگر فردی شغلی داشته باشد یعنی در واقع عوامل جبری از او دور شوند باز هم به فروش مواد مخدر ادامه دهد در نتیجه نظارت و ساماندهی و همچنین برنامه‌ریزی چند مرحله‌ای می‌تواند کمک کند تا معضل خرده فروشی مواد مخدر ناشی از مهاجرت کاهش یابد.

حمایت‌های بهزیستی

درباره اعتیاد و البته ترک آن بهزیستی مسئول است مدیرکل بهزیستی استان سمنان اما با بیان اینکه طیف‌های پیشگیری اولیه، درمان، باز توانی، کاهش آسیب اعتیاد و حمایت‌های اجتماعی فعال در زمینه اعتیاد به معتادان ارائه می‌شود، گفت: نخستین مرکز جامع ترک اعتیاد استان در گرمسار افتتاح شد و این نشان می‌دهد که در کنار بیش از ۲۵ مرکز ترک اعتیاد استان شامل دولتی و غیردولتی ما ظرفیت‌های خوبی برای مقابله با این پدیده اجتماعی داریم.

علیرضا ایزد پور با بیان اینکه معتادان پس از درمان در مراکز مرتبط، رها نشده و بارها به مکان‌های مرتبط با ترک اعتیاد و کارشناسان بهزیستی مراجعه می‌کنند تا دوران بازگشت نداشته باشند، تاکید کرد: ما حتی مراکزی داریم که به معتادان برای کاهش آسیب‌های جدی اجتماعی سرنگ و وسایل بهداشتی مراقبتی نیز داده می‌شود و برای آنها آموزش‌هایی داریم که و مثلاً در مواقع مواجهه با زخم چطور آن را پانسمان کنند.

وی با بیان اینکه یک هزار و ۲۳۷ نفر در ۱۴ مرکز اقامتی میان‌مدت استان در سال ۹۹ پذیرفته شدند، تاکید کرد: درواقع می‌کوشیم تا با راه‌اندازی مراکز جامع ترک اعتیاد به بازگشت فرد معتاد در جامعه کمک و از بروز آسیب‌های اجتماعی ناشی از پیامد آن جلوگیری کنیم.

بهزیستی به تنهایی موفق نیست

یک مددکار نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه مراکز اقامتی میان‌مدت درمان اعتیاد و سرپایی و… همگی زمانی به کار می‌آیند که معتادان به این نتیجه برسند که باید اعتیاد شأن را ترک کنند، گفت: معضل اجتماعی ما بعد از ترک اعتیاد نیست قبل از ترک اعتیاد است یعنی ما بیشترین آسیب اجتماعی را درباره کسانی داریم که اولاً ترک نمی‌کنند و هنوز اعتیاد دارند و ثانیاً کسانی که مواد مخدر آنها را تأمین می‌کنند که در نتیجه تا زمانی که این دو گروه در جامعه هستند از دست بهزیستی به تنهایی کاری برنمی آید.

فاطمه سادات حسینی با بیان اینکه بهزیستی برای درمان و حتی اشتغال معتادان بهبود یافته برنامه‌ریزی کرده اما سوال اساسی این است که معتادانی که در بهزیستی حضور دارند چند درصد از معتادان جامعه هستند، افزود: تا زمانی که دولت برای پدیده اعتیاد برنامه چند لایه مبتنی بر شرح وظایف هر دستگاه به صورت کامل و جامع نداشته باشد و هر دستگاه اجرایی و حاکمیتی وظیفه خود را به درستی اجرا نکند شاهد همین پدیده هستیم.

وی با بیان اینکه کسانی را داریم که به واسطه اعتیاد همسرشان درگیر خشونت شده و بخشی از بدنشان حتی با چاقو بریده شده است، تاکید کرد: اعتیاد و حاشیه نشینی و فقر پدیدهایی نیستند که برایشان یک نهاد مثلاً بهزیستی را تجهیز کنید و منتظر بمانید تا معتادان خودشان یک روزی به این نتیجه برسند که می‌خواهند ترک کنند و سپس شما وارد عمل شوید این گونه هیچ نتیجه‌ای نخواهیم گرفت و اعتیاد روز به روز در استان افزایش می‌یابد.

باید چه کرد؟

این مددکار با بیان اینکه مسئولان سیاست گذار در حوزه اعتیاد هیچ چیز از این پدیده چند وجهی نمی‌دانند، گفت: مسئولان فکر می‌کنند ترک کردن اعتیاد مانند تزریق آمپول سرماخوردگی است چند روز فرد استراحت می‌کند و خوب می‌شود در صورتی که اینگونه نیست فرد معتاد دردهایی را از لحاظ روحی و جسمی تحمل می‌کند که می‌توان معادل آن را شکستگی دست و پا بدون بی حسی قلمداد کرد از سوی دیگر فرد از لحاظ روانی کاملاً دستخوش لرزش و ریزش می‌شود لذا اصلاً راحت نیست کسی اراده ترک کردن اعتیاد را داشته باشد و لذا این توقع مسئولان که همه معتادان را باید ترک داد اشتباه محض است زیرا عقده روانی هم به مشکلات شأن اضافه می‌کند.

حسینی با بیان اینکه همدردی، تلاش برای برطرف کردن مشکلات مالی که ریشه همه اعتیاد و مشکلات و معضلات اجتماعی است، تلاش برای کاهش معضلات خانواده‌های مهاجر و حاشیه نشین و درگیر اعتیاد مانند خشونت علیه کودکان و زنان، استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد و آموزش و… در بستر یک برنامه همه جانبه که بتواند اصلاً از وقوع مهاجرت و معضلات اجتماعی پیشگیری کند همگی از جمله مسائلی هستند که باید مد نظر قرار گیرند.

کرونا باعث شده تا مراجعه به مراکز ترک اعتیاد نیز کاهش یابد زیرا معتادان از ترس کرونا به این مراکز نمی‌روند از سوی دیگر به نظر می‌رسد که مسئولان اگر در زمینه مقابله با پدیده شوم مهاجرت می‌توانستند برنامه عملیاتی بهتری را ارائه کنند امروز وضعیت استان سمنان اینگونه نبود که هست.

توانمند سازی در دستور کار باشد

یک کارشناس اقتصادی اما با بیان اینکه توانمند سازی روستاها، حمایت از مشاغل، تأمین آب مورد نیاز دامداری کشاورزی، تغییر الگوی کشت به سمت توسعه کشت‌های نوین با کمترین نیاز آب، آموزش و ارتقای سطح فرهنگی، ارائه مشوق برای زندگی در روستاها مبتنی بر کار و تولید و… از جمله اقداماتی است که دولت می‌تواند در استان سمنان صورت دهد تا روستاها دوباره رونق بگیرند و حتی حاشیه نشین ها نیز به روستاها رفته تا چرخ تولید را بچرخانند.

علیرضا صالحی با بیان اینکه چه ایراد دارد که فردی مثلاً اهل بلوچستان پارچه‌بافی سنتی استان خود را با مشوق‌هایی در یک روستای استان سمنان به صورت کارگاهی راه اندازی کند و برای دو نفر هم شغل ایجاد کند؟، تاکید کرد: بزرگترین معضل در زمینه حاشیه نشینی و مسائل اجتماعی آن زمانی ایجاد شد که روستا قدرت تولید خود را از دست داد وقتی روستا از تولید خالی شد یعنی مصرف گرایی کرد، کم کم جمعیت خود را هم از دست داد و وقتی جمعیت راهی شهرها شد به دلیل مسائل اقتصادی مجبور به حاشیه نشینی و مشاغل کاذب شد.

طرح‌های توانمند سازی روستایی اما امروز زمانی جواب می‌دهند که مبتنی بر مزیت‌های اقتصادی استان سمنان و همچنین مزیت‌های تولیدی باشند در واقع دولت باید کمک کند تا مزیت شناسی روستایی در بخش‌های تولیدی صورت گرفته و مردم به سمت تولید بروند اما استانداری سمنان نشان داده که در سال‌های اخیر فقط بر مدار وام می چرخد و تا این رویه وجود داشته باشد کمتر می‌توانیم شاهد موفقیت در عرصه رونق تولید روستایی باشیم.