آداب و رسوم عزاداری حسینی در استان گلستان/از «طوق بندان» تا «مشعل‌گیر» در گرگان

اسدالله معطوفی در گفت‌وگو با خبرگزاری میزان پیرامون آداب و رسوم عزاداری در ماه محرم گفت: در هر استان، شهر و منطقه‌ای در ماه محرم آیین‌ها، مراسم و رسوماتی وجود دارد که مختص همان منطقه است، این آیین‌ها ریشه در باور‌ها و اعتقادات مردم دارد که بسیار ارزشمند است.

• بیشتر بخوانید:
• برای مطالعه مطالب و گفت‌وگوهای مذهبی اینجا کلیک کنید

وی در همین راستا ادامه داد: در استان گلستان «شهر گرگان و یا استرآباد قدیم» همانند بسیاری از نقاط کشور مراسم و آیین‌هایی برگزار می‌شود، البته همگی بسیار قدیمی هستند و برخی نیز درگذشته برگزار می‌شدند و اکنون دیگر این آداب را برگزار نمی‌کنند.

***آیین «دست چوبی یا چوب به چوب»

معطوفی به آیین «دست چوبی یا چوب به چوب» به‌ عنوان یکی از آیینی که به تاریخ پیوسته و دیگر انجام نمی‌شود اشاره و اظهار کرد: آیین «دست چوبی یا چوب به چوب» چیزی شبیه به زنجیرزنی است، برگزاری این آیین بدین ترتیب است که هر فردی یک چوب به دست می‌گیرد و هم‌زمان با نوحه چوب را تکان می‌دهد بر سر این چوب یک فلز شش‌ضلعی نصب‌شده است.

وی افزود: در آیین «دست چوبی» عزاداران این چوب را بالا می‌برند و گاهی چوبشان را به چوب نفری که در کنارشان ایستاده می‌کوبیدند.

معطوفی مکان برگزاری آیین «دست چوبی یا چوب به چوب» را در میدانگاه‌ها دانست و ابراز کرد: آیین «دست چوبی» عموماً در میدانگاه‌ها و محلات استرآباد مرسوم بوده است. این آیین تا دهه ۴۰ به‌صورت پراکنده دراستان گلستان شهر گرگان استرآبادی در قدیم برگزار می‌شد.

***آیین مشعل گیر

وی آیین «مشعل گیر» را نمادی از خشم عزاداران «امام حسین(ع)» دانست و بیان کرد: آیین دیگری وجود دارد به نام «مشعل گیر»، مشعل تکه چوبی است که پارچه‌ای بر سر آن پیچیده شده و این پارچه آغشته به نفت و به هنگام آتش گرفتن به آرامی می‌سوزد، در دسته‌های عزاداری این مشعل‌ها روشن می‌شود که عموما نشان از آتش خشم شیفتگان «امام حسین (ع)» نسبت به لشکر یزید است.

***آیین «چک چکی»

این نویسنده پیرامون یکی دیگر از سنت‌های استان گلستان با عنوان آیین «چک چکی» اظهار کرد: آیین «چک چکی» در استرآباد از سالهای دور رواج داشته است، در این آیین عزاداران دو گوی چوبی مدون به دست‌ها می‌گرفتند، در هر دست یک گوی که به هرکدام از گوی‌ها یک‌ تکه چرم متصل بود، این چرم‌ها همچون انگشتری به یک انگشت متصل می‌شود تا بتوانند گوی‌ها را در کف دست‌ محکم نگاه‌دارند، عزاداران حسینی در هنگام عزاداری این دو گوی را به هم می‌کوبیدند و به خواندن سوگنامه می‌پرداختند. نواختن در دسته‌های عزاداری به این ترتیب بوده که یک نفر زنجیر یک نفر سینه و یک نفر گوی‌ها را بر هم می‌زد که بدین ترتیب دسته عزاداری دارای یک نوا عزاداری مدون بود.

***آیین «طوق بندان»

معطوفی به توصیف آیین «طوق بندان» پرداخت و ابراز کرد: آیین «طوق بندان» بیشتر شبیه آیین «علم کشان» است که در برخی از استان‌ها برگزار می‌شود.

وی افزود: طوق، چوبی به ارتفاع ۳ متر است که بر روی یک سه‌پایه قرار دارد بر سر این چوب سه متری چند چوب افقی که هرکدام ۴ تا ۵ متر طول دارد نصب‌شده است که در مجموع به آن استخوان‌بندی طوق گفته می‌شود. به این طوق اشیایی مانند پر و انواع پارچه بسته می‌شود کسانی که نذری داشتند اقدام به بستن پارچه به طوق می‌کردند و این نماد عزاداری «سیدالشهداء(ع)» عموماً قبل از ماه محرم آماده می‌شود.

این مورخ در خصوص نحو آماده‌سازی طوق پیش از محرم اظهار کرد: اشیایی که بر روی طوق قرار می‌گیرند غبارروبی و گلاب‌پاشی و برای عزاداری آماده می‌شود. طوق عموماً توسط افراد زورمند بلند می‌شود و همراه دسته عزاداران حرکت می‌کند. البته هر محله در استرآباد یک دسته مخصوص خود را دارد و هر دسته عزاداری علاوه بر سینه‌زنان و زنجیرزنان یک یا چند طوق آن را همراهی می‌کنند. آن‌ها محله به محله حرکت می‌کنند.

***آیین «چهل‌منبر»

وی پیرامون نحوه برگزاری آیین «چهل‌ منبر» افزود: یکی از آیین‌های قدیمی که در استان گلستان یا استرآباد برگزار می‌شود «آیین چهل‌منبر» است، بدین ترتیب که در شب عاشورا برخی خانواده‌های بزرگان و افراد سرشناس منبر‌هایی را در گوشه حیاط خود قرار می‌دهند و بر روی آن تعدادی شمع و یک ظرف قورمه‌سبزی و چند قاشق و یک پارچ حاوی شربت تخم شربتی قرار می‌دهند، آن‌ها در حیاط را کاملاً باز می‌گذارند که افراد به‌ راحتی ورود و خروج کنند.

این نویسنده در همین راستا ادامه داد: در آیین «چهل‌منبر» افرادی که حاجتمند هستند، وارد حیاط‌ها می‌شوند و علاوه بر روشن کردن شمع مقداری از خورشت قورمه‌سبزی و یک لیوان نیز از شربت تخم شربتی میل می‌کنند. آن‌ها برای به دست آوردن حاجت خود باید به «چهل‌منبر» و یا خانه داخل می‌شدند و این اعمال را به‌جا می‌آوردند تا حاجت‌روا شوند البته درگذشته برخی مسافت «چهل‌منبر» را با پای‌برهنه طی کردند و بر روی هر دو شانه خود گل می‌مالیدند برای حاجت روا شدن نکته دیگری نیز وجود داشت و آن «روزه سکوت» است که در طی انجام این اعمال می‌باید به آن پایبند باشند.

انتهای پیام/