شمع‌گردانی، سوگواری سازگارتر باشرایط کرونا در مراغه

به گزارش «تابناک» به نقل از ایرنا، عزاداران در این آیین به صورت دسته جمعی یا تکی به ۴۱ مسجد یا تکیه شهر مراجعه کرده و در فضای باز این مکان‌ها شمعی را روشن کردند تا قلب‌های آکنده از اندوه اهل بیت عصمت و طهارت را در شب عاشورا تسکین دهند.

اما این همه ابعاد «شمع‌گردانی» در این کهن‌شهر نیست و عزاداران در حال طی کردن مسیر به سینه‌زنی نیز می‌پردازند و اشعاری چون «گل گلـــزار رسالــــت بوگئجه؛ بیر دویونجا باخا اکبر یــــوزونه؛ شمردن ایسته دی مـهلت بوگئجه؛ ائیله یه آیــــه تـلاوت بوگئجه» از شاعر «رضا صراف تبریزی» را به زبان‌ محلی بر زبان جاری می‌کنند که شرایط یاران امام حسین (ع) را در شب پیش‌رو بیان می‌کند.

معروف‌ترین شعری که عزاداران مراغه در حال طی کردن مسیر بیان می‌کنند نیز با مضمون «باشه سالان یددی جوان قاره سی؛ اَللَری قوینوندا قالان زینـــــبم» غربت و حال پریشان حضرت زینب (س) در شب عاشورا را توصیف می‌کند.

در این آیین سنتی برخی از عزاداران با پای پیاده و بدون کفش مسیرها را طی کرده و برخی دیگر نیز گِل بر سر و صورت خود می‌مالند تا اوج ناراحتی و ماتم خود را نسبت به واقعه کربلا به نمایش بگذارند.

«مهدی پولادی» مولف کتاب «شیوه‌های عزاداری و مراغه» در مورد اینکه چرا عزاداران ۴۱ شمع در مساجد یا تکایای این شهر روشن می‌کنند، می‌گوید: سوگواران در بیشتر موارد بعد از تاریک شدن هوا در شب تاسوعا، شمع‌ها را در ۴۱ مکان مختلف شهر روشن می‌کنند تا به صورت نمادین، ۴۱ چادر تخلیه شده در کربلا طی شب عاشورا را روشن نگه دارند.

همان‌هایی که مصداق آیه شریفه ۱۷۸ از سوره آل عمران به شرح «ولا یحسبنّ الّذین کفروا انما نملی لهم خیر لانفسهم انما نملی لهم لیزدادوا اثما ولهم عذاب مهین» هستند و آیت‌الله جوادی آملی در صفحه ۴۷ کتاب «شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی» درباره این آیه می‌نویسد: این آیه را زینب کبرا (س) هم در دربار کوفه و هم در شام تلاوت و به آن احتجاج کرد.

ایشان در ادامه می‌نویسد: حضرت زینب بعد از تلاوت این آیه فرمودند «ماکان الله لیذر المومنین علی ما انتم علیه حتّی یمیز الخبیث من الطّیب» یعنی وقت صلح و زمان آرامش، افراد پاک و ناپاک در کنار هم به سر می‌برند ولی زمان جنگ پاکان از ناپاکان جدا می‌شوند.

مولف کتاب «شیوه‌های عزاداری و مراغه» با اشاره به حس و حال عزاداران در آیین شمع‌گذاری اینگونه بیان می‌کند که در این آیین شرایط روحی و روانی یاران و خاندان امام حسین (ع) در شب عاشورا از طریق روشن کردن شمع و خواندن برخی از اشعار یادآوری می‌شود و عزاداران را به ماتم فرو می‌برد.

«پولادی» اضافه می‌کند: شعری به زبان محلی شامل «بی‌وفالر قویدولار مولانی تنها گئتدیلر؛ قالدی مردان عمل اهل تماشا گئتدیلر» از شاعر مراغه‌ای متخلص به «سائل» نیز شرایط آن شب در کربلا و بی‌وفایی برخی از یاران امام حسین (ع) که آنجا را ترک کردند را به روشنی نشان می‌دهد که از سوی برخی از عزاداران حین طی کردن مسیر خوانده می‌شود.

برخی خانواده‌های مراغه‌ای هم با نیت‌های مختلف، روشن کردن شمع را برای نوزادشان نذر کرده و هر ساله و تا هفت سالگی فرزندشان، در این آیین شرکت می‌کنند.

کودکان مراغه‌ای در محله‌های قدیمی شهر هم از این سبک سوگواری سنتی بی‌نصیب نیستند و هرساله با علاقه فراوان آن را انتظار می‌کشند زیرا آنان هم به صورت دسته‌جمعی و در گوشه و کنار کوچه شمع روشن کرده و به سهم خود در این آیین شرکت می‌کنند.

بر همین اساس محله‌ها و خیابان‌های قدیمی شهر که بسیاری از مساجد و تکایا نیز در این قسمت قرار دارد، با شور و حال غریب و رفت و آمد عزاداران همراه می‌شود.

آیین شمع‌گذاری که در زبان محلی به آن «شمع پایلاما» می‌گویند، یکی از ۹ آیین عاشورایی آذربایجان‌شرقی به شمار می‌رود که به عنوان میراث ناملموس کشور در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

به نظر می‌رسد آیین «شمع‌گذاری» در مقایسه با سایر شیوه‌های عزاداری مراغه که در آنها عزاداران بدون ماسک و چسبیده به هم به سوگواری می‌پردازند، بیشتر با پروتکل‌های بهداشتی و ضوابط برگزاری عزاداری در محرم و صفر امسال سازگار است؛ هرچند تعدادی از شرکت‌کنندگان در این آیین که به صورت ثابت کنار سینی‌های شمع قرار گرفته بودند، ماسک به صورت نداشتند.