قیام عاشورا صحنه‌ نمایش تسلیم و رضا/جلوه‌های ادب در یاران حسین(ع)

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: هرچند مهم‌ترین ویژگی قیام عاشورا جنبه سیاسی و مسئله مبارزه با ظلم و فساد و تبعیض است اما اهمیت جنبه‌های دیگر این نهضتِ همیشه زنده تاریخ بشریت کمتر از جنبه‌های سیاسی آن نیست. یکی از جنبه‌های اساسی قیام عاشورا آموزه‌های تربیتی آن است، آموزه‌هایی که برگرفته از قرآن و سنت است.

این آموزه‌ها همانند کلام الهی تأثیرگذار بر دل‌هاست، همچنان که شخص امام حسین (علیه‌السلام) به‌عنوان امام معصوم و یاران باوفایش الگو و اسوه‌های تربیتی برای بشریت بودند.

در این راستا در گفتگویی تفصیلی با آیت الله سید احمد میرعمادی استاد حوزه و دانشگاه پیرامون آموزه‌های تربیتی قیام بزرگ عاشورا به بحث نشستیم که بخش اول دوم آن را می‌توانید در لینک «آموزه‌های تربیتی قیام عاشورا / از اخلاص وحق‌طلبی تا عزت و غیرت دینی» و «یاران امام حسین در اوج بصیرت / تعبیر «نافذَ البصیرة» برای حضرت عباس» بخوانید.

در دو بخش قبلی گفتگو این استاد حوزه علمیه قم «تلاش برای احیای حق، قرار گرفتن جبهه حق در برابر گروه باطل و مبارزه حق علیه باطل»، «عزت و غیرت دینی»، «ایثار و فداکاری»، «صبر و استقامت»، «اخلاص و عمل به تکلیف»، «یادآوری مرگ و معاد» و «معرفت و بصیرت» را جمله آموزه‌های تربیتی قیام بزرگ عاشورا دانست.

تمام مسائل تربیتی در ادب و احترام خلاصه می‌شود

آیت‌الله میرعمادی در ادامه سخنان خود یکی دیگر از آموزه‌های تربیتی در قیام عاشورا را «ادب و احترام» دانست و گفت: ادب و احترام یکی از بزرگ‌ترین فضائل اخلاقی فردی و اجتماعی است، کسی که این صفت را داشته باشد همیشه در جامعه موردتوجه قرار می‌گیرد.

وی با بیان اینکه اسلام عزیز تأکید فراوانی بر ادب و احترام دارد و دستورات متعددی نیز در این زمینه صادر کرده است، افزود: ادب در برابر خدای متعال، پیامبران، ائمه اطهار معصومین علیهم‌السلام، ادب در مقابل علما و بزرگان، ادب نسبت به پدر و مادر، استاد و معلم، بزرگ‌ترها، ادب زن و شوهر به یکدیگر و انسان‌ها با یکدیگر همه دستورات فراوانی در دین اسلام دارد.

ادب و احترام کلید جذب محبت‌ها و جاذبه‌های اجتماعی است این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: در موضوع تربیت اگر بگوییم تمام مسائل تربیتی در ادب و احترام خلاصه می‌شود سخن گزافی نیست تا جایی که در ضرب‌المثل فارسی آمده «باادب باش تا بزرگ شوی».

آیت‌الله میرعمادی با بیان اینکه ادب و احترام نقش بسیار بااهمیت و آثار شگفت‌انگیزی در زندگی انسان دارد، بیان کرد: ادب و احترام کلید جذب محبت‌ها و جاذبه‌های اجتماعی است. مولای متقیان امیر مؤمنان علی علیه‌السلام به فرزندش امام حسن مجتبی علیه‌السلام می‌فرماید «یا بُنَیَّ! اَلْاَدَبُ لِقاحُ العَقلِ، وَ ذَکاءُ القَلبِ و عُنوانُ الفَضلِ»، فرزندم ادب سبب بارور شدن عقل و بیداری قلب و سرفصل فضیلت‌ها است. همچنین در حدیث دیگر فرمود که «َامِیرَاثَ کَالْأَدَبِ»، هیچ میراثی ارزشمندتر از ادب نیست.

قمر بنی‌هاشم زبانزد و الگوی همگان در ادب و احترام

وی با بیان اینکه ادب و احترام سبب برخورداری از لطف و رحمت الهی است، ادامه داد: نداشتن ادب و احترام اولاً باعث افتادن از چشم مردم و ثانیاً موجب دوری از لطف و رحمت الهی است. از سوی دیگر ادب زمینه رشد و ترقی انسان را فراهم می‌سازد و قدر و منزلت وجودی انسان را بالا می‌برد.

این استاد حوزه علمیه قم تصریح کرد: در قیام عاشورا جلوه‌های گوناگونی از ادب و احترام را ما می‌بینیم، یاران امام حسین علیه‌السلام نسبت به وجود آن حضرت نهایت ادب و احترام را به کار می‌بردند. در میان شخصیت‌های کربلا وجود مقدس قمر بنی‌هاشم حضرت ابوالفضل‌العباس علیه‌السلام در ادب و احترام زبانزد و الگوی همگان است.

وی ادامه داد: این مطلب از آن حضرت مشهور است که همیشه نسبت به برادرش امام حسین (ع) کلمه «یا سیدی و مولای» به کار می‌برد. حتی از لفظ «اخ» برادر استفاده نمی‌کرد این نشانه ادب حضرت بود. در روایت آمده که آن حضرت هرگز بدون اجازه در کنار برادرش امام حسین علیه‌السلام نمی‌نشست بعدازآنکه اجازه می‌گرفت همیشه متواضعانه همانند یک عبد در مقابل مولایش می‌نشست.

آیت‌الله میرعمادی با بیان اینکه ابوالفضل‌العباس علیه‌السلام الگوی ادب و احترام بوده است، گفت: البته این ادب را آن حضرت از مادرش ام‌البنین آموخته بود، آن بانوی بزرگوار به فرزندان خود یاد داده بود که در برابر فرزندان حضرت زهرا (س) نهایت ادب را رعایت کنند.

چرایی استفاده از کلمه «برادر» توسط حضرت عباس در روز عاشورا

ابوالفضل‌العباس (ع) مظهر شجاعت، شهامت، عبادت، غیرت آزادگی، حریت و از همه بالاتر مظهر ادب و احترام بود وی عنوان کرد: ابوالفضل‌العباس (ع) مظهر شجاعت، شهامت، عبادت، غیرت آزادگی، حریت و از همه بالاتر مظهر ادب و احترام بود. مورخین نقل کرده‌اند «وقتی ابوالفضل‌العباس از اسب به زمین افتاد صدا زد یا اخا ادرک اخا» در اینجا کلمه برادر را به کار برد برادر حسین جان برادرت را دریاب.

این مؤلف چندین کتاب افزود: اینجا شاید آن روح عاطفی تقاضای این مطلب را کرد که کلمه برادر را به کار ببرد و امام حسین علیه‌السلام بالای سرش عباس حاضر شد ابی‌عبدالله آمد نگاه کرد به قد و قامت رشید ابوالفضل العباس صدا زد «أَلانَ إنکَسَرَ ظَهرِی وَ قَلَّت حِیلَتِی» دیگر کمرم شکست چاره‌ام کم شد بی‌برادر شدم.

رضا و تسلیم رابطه عمیقی با اطمینان نفس دارد

وی یکی دیگر از آموزه‌های تربیتی در قیام عاشورا را «رضا و تسلیم در برابر خدا» دانست و گفت: مقام رضا و تسلیم یکی از مقامات عرفانی، اخلاقی و تربیتی است که نقش اساسی در سعادت و خوشبختی ابدی انسان دارد، بالاترین مرتبه تربیت مرحله رضا و تسلیم است.

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: یعنی انسان به مرحله‌ای برسد که تمام اعمال و رفتار انسان مورد رضای خدای متعال باشد، این امکان ندارد مگر این‌که باور و اعتقاد، رفتار و عمل انسان صد درصد الهی باشد.

آیت‌الله میرعمادی عنوان کرد: تا زمانی که انسان اطمینان نداشته باشد به رفتارش و باورهایش و اندیشه‌هایش که مورد رضایت خدای متعال هست نمی‌تواند به این مقام دسترسی پیدا کند برای اینکه رضا و تسلیم رابطه عمیقی با اطمینان نفس دارد.

وی افزود: نفس مطمئنه لازم است تا انسان به مقام رضا برسد خداوند متعال در قرآن می‌فرماید «یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ، ارْجِعِی إِلَیٰ رَبِّکِ رَاضِیَةً مَّرْضِیَّةً، فَادْخُلِی فِی عِبَادِی، وَادْخُلِی جَنَّتِی»، خطاب به نفس مطمئنه است که برگرد به‌سوی پروردگارت چون نفس به مرحله اطمینان رسید آنجا خدای متعال او را مورد خطاب قرار می‌دهد که برگرد به‌سوی پروردگار که شما از خدا راضی و خدا هم از شما راضی است.

استاد حوزه علمیه قم گفت: به تعبیر مرحوم علامه فَادْخُلِی فِی عِبَادِی وَادْخُلِی جَنَّتِی، معلوم می‌شود که بندگان خاص و بهشت مخصوص مراد است. کسانی که به مقام رضا و تسلیم رسیدند جز بندگان خاص خدا و در بهشت مخصوص خدا جای می‌گیرند.

سه خصلت که انسان را به مقام رضا می‌رساند

آیت‌الله میرعمادی ادامه داد: در روایت آمده است که سه خصلت است که انسان را به مقام رضا می‌رساند، یکی شکر نعمت‌های الهی دوم ذکر و یاد خدا سوم مسئله محبت است. حب به خدا، اگر محبت الهی در دل انسان قرار بگیرد انسان عاشق خدا می‌شود و جز خدا کسی دیگر را نمی‌بیند به همین جهت گفته‌اند یکی از مصادیق این آیه شریفه وجود مقدس حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام هست و سوره فجر سورة الحسین علیه‌السلام است.

وقتی انسان خود را در قلمرو ربوبیت خدا ببیند و همه مقدرات الهی را بر اساس حکمت و مصلحت بداند چنین انسانی دارای نفس مطمئنه بوده و به مقام رضا و تسلیم نائل‌آمده است وی عنوان کرد: وقتی انسان خود را در قلمرو ربوبیت خدا ببیند و همه مقدرات الهی را بر اساس حکمت و مصلحت بداند و بر آنچه خدای متعال برای او خواسته و اراده کرده است راضی و تسلیم باشد چنین انسانی دارای نفس مطمئنه است و به مقام رضا و تسلیم نائل‌آمده است.

استاد حوزه و دانشگاه یادآور شد: انسان چه فقیر باشد یا غنی، چه سیاه باشد یا سفید، چه زشت باشد یا زیبا، چه بیمار باشد یا سالم، فرقی نمی‌کند نسبت به آنچه برای او مقدر شده راضی است. این مرحله رضاست و این حالت رضا و تسلیم باعث راحتی جسم و آرامش روح و روان و مایه خیر و سعادت انسان است. انسانی که دارای نفس مطمئنه است جز خدا چیزی دیگری را نمی‌پسندد و به چیز دیگری راضی نمی‌شود.

قیام عاشورا صحنه‌ای از نمایش رضا و تسلیم در برابر پروردگار

وی عنوان کرد: قیام عاشورا صحنه‌ای از نمایش رضا و تسلیم در برابر پروردگار متعال بوده است امام حسین علیه‌السلام در یکی از خطبه‌های خود فرمود «رضی اللهِ رضانا أهَلَ البیت»، رضایت خدا رضایت ما اهل‌بیت است و ما جز رضایت خدا به چیز دیگری خشنود نیستیم.

آیت‌الله میرعمادی افزود: سیدالشهدا علیه‌السلام حقیقتاً تجلی رضا و تسلیم در برابر پروردگار بوده است در روز عاشورا این‌همه مصیبت را در کربلا دید همه عزیزانش را در راه خدا تقدیم کرد حتی طفل شش‌ماهه‌اش را به میدان آورد و تقدیم خدای متعال کرد.

وی با بیان اینکه آنچه در کربلا تجلی پیدا کرد رضا و تسلیم بود، ادامه داد: امام حسین علیه‌السلام در روز عاشورا در یک آزمون سخت سربلند شد و راضی بود به آنچه خدای متعال رضایتش در آن است. وجود مقدس حضرت سیدالشهداء علیه‌السلام در آخرین لحظات حیات خودش با خدای خودش چنین مناجات می‌کند «إلهِی رِضًی بِقَضائِکَ تَسلِیمًا لأمْرِکَ لا مَعبودَ سِواکَ یا غِیاثَ المُستَغیثینَ»، الهی من راضی به رضای تو و تسلیم امر تو هستم، بر قضای تو صبر می‌کنم ای پروردگار من معبودی غیر از تو نیست یا غیاث‌المستغیثین. این جملات آخر ابی‌عبدالله‌الحسین در گودال قتلگاه بود آن وقتی که شمر آمد بالای سر ابی‌عبدالله‌الحسین علیه‌السلام.