معنای «سلام» در زیارت عاشورا چیست؟

 به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، زیارت عاشورا با مجموع درس‌های عقیدتی، سیاسی، فکری و انزجار از دشمنان اهل بیت عصمت و طهارت، در حکم محک و معیاری است که سَره را از ناسره جدا می‌کند. زیارت عاشورا مجموعه‌ای از درس‌هایی است که هر کدام از آن ارزش‌هایی را ارائه می‌دهد و سر فصل‌های غیر قابل تردیدی را فرا راه انسان می‌گشاید و می‌تواند آدمی را در پیمودن راه راست و رسیدن به حقیقت راسخ و استوار نماید. زیارت عاشورا خود منشوری است که از هر جهت نوری از آن جلوه گر است چرا که این صحیفه بهانه‌ای است برای بیان مختصر، امّا کامل از اسلام شناسی، معرفت‌شناسی، امام شناسی، جامعه شناسی و انسان شناسی. در این ایام می‌طلبد اندیشمندان به مدد اعتقادات راستین و فضیلت مدار مؤمنان بیایند و با تبیین صحیح اعتقادات اسلامی مردم را با عشق و معرفت بیشتر نسبت به ساحت مقدس پیامبر اعظم (ص) و اهل بیت (ع) آشنا کنند.

این زیارتنامه توسط امام باقر (ع) به شیعیان تعلیم داده شده است و صرفاً یک زیارتنامه جهت عرض ادب ظاهری به محضر امام حسین (ع) و یاران ایشان نیست و معانی عمیقی در آن نهفته است.

بر همین اساس حجت الاسلام والمسلمین سید محمدباقر علم الهدی استاد حوزه علمیه تهران از رهگذر شرح و تفسیر زیارت عاشورا، زوایای پنهانی که در این زیارت نامه قدسی نهفته است را در ایام ماه محرم مطرح و مطالب آن تقدیم مخاطبان می‌شود. قسمت‌های پیشین این تفسیر را می‌توانید در اینجا بخوانید. آنچه در ادامه می‌خوانید قسمت چهارم تفسیر زیارت عاشورا است:

در تفسیر زیارت عاشورا نخستین گام و در آغاز دعا، سخن از سلام به میان می‌آید و می‌فرماید السلام علیک یا اباعبدالله السلام علیک یا بن رسول الله السلام علیک یا خیره الله و ابن خیرته السلام علیک یا بن امیرمومنان و ابن سید الوصیین؛ در زیارت عاشورا ۱۲ مرتبه لفظ سلام تکرار شده که بیشتر این سلام‌ها سلام به شخص حضرت اباعبدالله الحسین (ع) است.

برخی از این سلام‌ها متوجه غیر امام نیز می‌شود، اما نباید فراموش کنیم ۱۲ سلامی که در زیارت عاشورا مطرح شده عمدتاً متوجه امام حسین (ع) بوده و در برخی از فراز‌ها به غیر امام نیز توجه دارد؛ برای مثال وقتی گفته می‌شود السلام علی الحسین و علی علی بن الحسین و علی اولاد الحسین و علی اصحاب الحسین. تنها جایی که اجازه داده شده نام غیر معصوم در کنار اهل بیت (ع) ذکر شود مربوط به اصحاب امام حسین (ع) است این نیز به دلیل اضافه شدن نام حضرت و در حقیقت مخلوط شدن خون ایشان با خون یاران پاکباز شأن بوده است.

این به آن معناست که سلام نام خداوند متعال است و نام خداوند را می‌توان در هر کجا برد، برای مثال گاهی اوقات حضرت علی (ع) به ماه‌ها سلام می‌کردند و می‌فرمودند السلام علیک یا شهر الله اکبر؛ یا بالاتر از آن فرمودند السلام علیکم یا اهل القبور. سلام به قدری فضیلت و برکت دارد که خداوند کریم دستور می‌دهد زمانی که در برابر جاهلان و نادانان قرار گرفتید به آنان سلام دهید؛ این دستور حکایت از اهمیت و جایگاه سلام در ادبیات دینی اسلام است.

منشأ سلام خود خداوند است. بر اساس آیات نورانی قرآن کریم که می‌فرماید سلام قولا من رب رحیم؛ این سلام از قول پروردگار نشأت گرفته است لذا در زیارت عاشورا می‌گوئیم السلام علیک و… جمیعاً سلام الله؛ به این معنا، آن سلامی که در دست خداوند است آن سلام بر تو باد.

گفتگوی بهشتیان در گام نخست، سخن از سلام است. در سوره واقعه آمده الا یسمعون فی‌ها لغوا و لا تاثیما، الا قیلا سلاما سلاما؛ بهشتیان در بهشت سخن بیهوده و گناه آلود نمی‌زنند و تنها چیزی که بین آنان رد و بدل می‌شود، سلام است. همچنین در آیه دیگری آمده دعویهم فی‌ها سبحانک اللهم و تحیتهم فی‌ها سلام و آخر دعویهم ان الحمدالله رب العالمین؛ در این آیه گفته می‌شود همه سخنان بهشتیان تنزیه خداوند متعال و تعارفات آنان سلام کردن است.

روایات بسیاری در خصوص قبر مبارک امام حسین (ع) وجود دارد و برخی احادیث قبر مطهر حضرت سیدالشهدا (ع) را باغی از باغ‌های بهشت معرفی می‌کند. در واقع قبر مطهر ایشان بهشتی است که در قیامت با کنار رفتن پرده‌ها، از آن رونمایی می‌شود. قبور همه ائمه اطهار (ع) از جمله امام حسین (ع) بهشت است برای همین توصیه شده زمانی که می‌خواهید وارد حرم مطهر ائمه اطهار (ع) شوید با سلام وارد شده چرا که این سلام بیانگر امنیت است.

یکی از نام‌های بهشت در قرآن کریم دارالسلام است که می‌فرماید: والله یدعوا الی دار السلام و … الی صراط المستقیم؛ با این معنا که خداوند شما را به دارالسلام یعنی همان صراط مستقیم دعوت می‌کند. این دارالسلام غیر از صراطی که اهل بیت (ع) پیش پای ما انسان‌ها قرار دادند، نیست. حقیقت بهشت امامت و ولایت امامان معصوم (ع) است لذا وقتی انسان به محضر اولیای الهی مشرف می‌شود گویی وارد بهشت شده و تجلیات ائمه اطهار (ع) تبدیل به نعمت‌های بهشتی می‌شود.