رهبران اصلی طالبان چه کسانی هستند؟

رهبران اصلی طالبان چه کسانی هستند؟۲۶ مرداد ۱۴۰۰ - ۱۷ اوت ۲۰۲۱

منبع تصویر، Getty Images

طالبان گروهی مسلح با تفکرات افراطی اسلامگرایانه است.این گروه به صورت متشکل در سال ۱۳۷۳ (۱۹۹۴ میلادی) به وجود آمده و وارد صحنه جنگ داخلی افغانستان شده و حالا بعد از بیش از دو دهه به قدرت بازگشته است.

بدنه اولیه رهبران این گروه عمدتا متشکل از جنگجویان مجاهدین بود که با حمایت آمریکا در دهه ۱۳۶۰ خورشیدی علیه نیروهای شوروی می‌جنگیدند.

طالبان بعد از تشکیل با سرعت ولایت‌های افغانستان را تحت کنترل گرفتند و در سال ۱۳۷۵ وارد کابل شدند. افغانستان در دوران طالبان شاهد اجرای مجازات‌های بی‌رحمانه، سلب آزادی‌های زنان، سرکوب اقلیت‌های مذهبی و قومی و اعمال تفکرات تندروانه اسلامی بر اساس برداشت‌های این گروه از اسلام بر زندگی مردم افغانستان بود.

بنیان‌گذار گروه طالبان محمد عمر مشهور به "ملا عمر" بود که با شروع حمله آمریکا و متحدانش به افغانستان در مهر ۱۳۸۰ در پاسخ به حملات ۱۱ سپتامبر، در مکانی نامعلوم پنهان شد. در سال ۱۳۹۴ خبرهایی از احتمال مرگ او منتشر شد.

در همان سال، طالبان بدون تایید خبر مرگ رهبرش، اختر محمد منصور را به عنوان رهبر جدید این گروه معرفی کرد.

اما دومین رهبر طالبان حدود یک سال بعد از معرفی، در حمله هوایی آمریکا در خاک پاکستان کشته شد و بعد هبت‌الله آخوندزاده رهبر فعلی گروه طالبان به عنوان جانشین او معرفی شد. طالبان در سال ۱۳۹۸ با حدود شش سال تاخیر، تاریخ مرگ "ملا عمر" را سال ۱۳۹۲ اعلام کرد.

حالا با قدرت گرفتن طالبان در افغانستان، نام این گروه و نام رهبرانش در جهان مطرح شده است. ساختار رهبری گروه طالبان در بیست سال اخیر دچار تحولات و پیچیدگی‌هایی شده است. در این گزارش سوابق شش نفر از رهبران اصلی این گروه مرور شده است.

هبت‌الله آخوندزاده

توضیح تصویر،

تنها عکس موجود از هبت‌الله آخوندزاده (زمان عکس نامشخص است)

هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان، متولد ۱۹۶۰ (۶۰ ساله) در منطقه پنجوائی قندهار است. او از قوم نورزَی و پشتون است.

هبت‌الله آخوندزاده جانشین اختر محمد منصور، رهبر قبلی گروه طالبان شد که در سال ۱۳۹۵ در حمله هوایی آمریکا در خاک پاکستان کشته شد. پیش از آن او معاون رهبر طالبان بود.

او بیشتر به عنوان یک چهره مذهبی شناخته می‌شود و به نظر می‌رسد سابقه‌ای در شاخه نظامی طالبان ندارد. با قدرت گرفتن طالبان در اوایل دهه ۱۳۷۰ وقتی طالبان ولایت فراه را تصرف کرد او به عنوان قاضی محلی در این منطقه تعیین شد.

بعد از آن او مسئول دادگاه نظامی طالبان در قندهار و مدتی بعد مسئول دادگاه نظامی در ننگرهار شد. با قدرت گرفتن طالبان در افغانستان مقام او هم بالاتر رفت و مسئول دادگاه‌های نظامی طالبان و معاون رئیس دادگاه عالی شد.

بعد از حمله آمریکا به افغانستان، هبت‌الله آخوندزاده رهبر "شورای علمای مذهبی طالبان" شد و گفته می‌شود که بیشتر فتواهای طالبان را او صادر کرده است.

گفته شده که او مدرسه‌ای را در نزدیکی کویته پاکستان اداره می‌کرده که بسیاری از فرماندهان ارشد طالبان در آن تحصیل کرده‌اند و تا پیش از آنکه در سال ۱۳۹۵ به عنوان رهبر گروه طالبان تعیین شود آزادانه در آن مدرسه مشغول تدریس بوده است.

برآورد می‌شود که او ارتباط نزدیکی با شورای کویته طالبان داشته است. تصمیم‌های اصلی مربوط به رهبری طالبان در این شورا گرفته می‌شود.

• رهبر کنونی طالبان افغانستان در کجا زندگی می‌کرده است؟

به نظر می‌رسد که هبت‌الله آخوندزاده موفق شده در طول سال‌های اخیر، جریان‌های مختلف طالبان را متحد کند؛ به‌ویژه که گفته می‌شود پس از مرگ اختر محمد منصور، درگیری بر سر قدرت میان طالبان اوج گرفته بوده است.

ایمن الظواهری، رهبر القاعده، او را "امیرالمومنین " خوانده و با وی بیعت کرده است، موضوعی که می تواند جایگاه و اعتبار او را نزد گروه‌های مسلح اسلام‌گرای تندرو تقویت کند.

عبدالغنی برادر

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

عبدالغنی برادر در جریان مذاکرات دوحه

عبدالغنی برادر متولد ۱۳۴۷خورشیدی در ولایت ارزگان است و در قندهار بزرگ شده است. او در مدارس دینی درس خوانده اما گفته شده که تعلیمات دینی را به پایان نرسانده است. با این حال به "ملا برادر" مشهور است و گفته می شود که با قوم پوپَلزَی از قبایل قندهار نسبت دارد.

تصویر عبدالغنی برادر، در حال امضای توافق با آمریکا کنار زلمی خلیلزاد نماینده آمریکا و عکس او با مایک پومپئو وزیر خارجه وقت آمریکا تصویرهای تاریخی جنگ در افغانستان به شمار می‌رود.

در سال‌هایی که مجاهدین علیه نیروهای شوروی و دولت تحت حمایتش در کابل می جنگیدند عبدالغنی برادر، عضو حزب اسلامی به رهبری مولوی یونس خالص بود.

او یکی از چهار نفری است که در سال ۱۳۷۳ (۱۹۹۴ میلادی) گروه طالبان به رهبری "ملا عمر" را تاسیس کردند و برای این گروه در غرب افغانستان و کابل جنگیده است.

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

عبدالغنی برادر کنار مایک پومپئو وزیر خارجه وقت آمریکا

در زمان حمله آمریکا و متحدانش به افغانستان در سال ۱۳۸۰ او معاون وزارت دفاع طالبان بود. پس از سقوط گروه طالبان به دست آمریکا، او معاون محمد عمر رهبر وقت طالبان شد.

حدود ۹ سال بعد از حمله آمریکا در شهر کراچی پاکستان دستگیر شد در سال ۱۳۹۷ از زندان آزاد و رئیس دفتر سیاسی طالبان در دوحه شد.

عبدالغنی برادر مدتی رهبری مذاکرات صلح با دولت افغانستان و نمایندگان دولت آمریکا را به عهده داشت و بعد از او این مسئولیت به عبدالحکیم حقانی سپرده شد. با این حال او همچنان به عنوان یکی از مقامات ارشد طالبان در مذاکرات حضور داشت و توافق با آمریکا را امضا کرد.

محمد یعقوب

محمد یعقوب، پسر ملا عمر، اولین رهبر طالبان است. او احتمالا متولد ۱۳۷۰ و در اوایل ۳۰ سالگی است. او از قوم هوتکی (بخشی از قبیله غل‌زی) و پشتون است. گزارش شده که او در کراچی پاکستان تحصیلات دینی کرده است. از او عکس تایید شده‌ای موجود نیست.

اولین بار سال ۱۳۹۴ بود که نام او وارد رسانه‌ها شد. محمد یعقوب با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که پدرش ملا عمر به مرگ طبیعی در گذشته است. این بیانیه بعد از آن منتشر شد که خبرهایی از احتمال کشته شدن محمد عمر منتشر شده بود.

گفته می‌شود که او مخالف اختر محمد منصور بوده و حتی پیشنهاد او برای گرفتن مسئولیت در رهبری طالبان را رد کرده است. البته این خبرها به صورت مستقل قابل تایید نیست.

در بهار ۱۳۹۵ بعد از آنکه هبت‌الله آخوندزاده به رهبری طالبان رسید، محمد یعقوب هم به عنوان مسئول کمیته نظامی در ۱۵ ولایت افغانستان تعیین شد و همچنین به عنوان عضو شورای تصمیم گیری طالبان شناخته شد.

اردیبهشت ۱۳۹۹ محمد یعقوب به عنوان رهبر کمیسیون نظامی طالبان معرفی شد، جایگاهی که او را مسئول عملیات نظامی گروه طالبان می‌کند.

بعد از شیوع کرونا خبرهایی از گروه طالبان رسید که جایگاه محمد یعقوب را باز هم روشن‌تر کرد.

پارسال رسانه‌ها به نقل از مقام‌های اطلاعاتی از احتمال شیوع کرونا میان رهبران طالبان خبر دادند. نشریه فارن پالیسی هم به نقل از یکی از اعضای طالبان به نام محمد علیجان احمد گفت که محمد یعقوب در غیاب هبت‌الله آخوندزاده جانشینی او را به عهده گرفته است. البته سراج الدین حقانی که چهره شماره دو طالبان شناخته می‌شود هم در این دوره - براساس بعضی گزارش‌ها - بیمار بوده است.

اگرچه احتمالا جانشینی رهبری طالبان برای محمد یعقوب، در دوران شیوع کرونا، موقتی بوده اما می‌تواند برآوردی از جایگاه او میان رهبران طالبان باشد.

سراج الدین حقانی

منبع تصویر، FBI

توضیح تصویر،

تصویرهایی که وزارت دادگستری آمریکا و اف بی آی از سراج الدین حقانی منتشر کرده اند

سراج الدین حقانی، بین سال‌های ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۹ متولد شده و ۴۱ تا ۴۸ ساله است. اطلاعات دقیقی درباره محل تولد او در دست نیست. وزارت دادگستری آمریکا که برای اطلاعات منجر به دستگیری او پنج میلیون دلار جایزه تعیین کرده او را متولد افغانستان یا پاکستان دانسته است. او حالا معاون هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان است.

سراج الدین حقانی، فرزند جلال‌الدین حقانی است و بخشی از هویت و جایگاه او در رهبری طالبان، مربوط به سوابق پدرش است.

جلال‌الدین حقانی (پدر سراج الدین) که یکی از رهبران گروه مجاهدین در دوران جنگ علیه نیروهای شوروی بود برای خود تشکیلات شبه نظامی مستقلی ایجاد کرده بود که ظاهرا به صورت خانوادگی اداره می‌شد.

او با قدرت گرفتن طالبان به این گروه پیوست اما تشکیلاتش به شکل یک بخش نیمه خودمختار در دل گروه طالبان جای گرفت. به همین دلیل به این بخش "شبکه حقانی" می‌گویند. شبکه حقانی مسئول حملاتی مرگبار و بی‌رحمانه بوده است. آمریکا چهار فرزند جلال‌الدین حقانی حقانی را در حملات هوایی و زمینی کشته است.

• درگذشت جلال الدین حقانی، پایان 'مرشد اشباح مرگ'

اما سراج‌الدین حقانی، که بعد از مرگ پدر جانشین او شده، بارها از مرگ گریخته است. در اسفند ۱۳۹۸ چند روز قبل از امضای توافق آمریکا و طالبان، مقاله‌ای از سراج‌الدین حقانی در روزنامه نیویورک تایمز منتشر شد.

سراج‌الدین حقانی، فرمانده عملیاتی شبکه حقانی و معاون گروه طالبان، در نخستین مقاله‌ای که یکی از بلندپایه‌ترین مقامات طالبان در یک روزنامه غربی به چاپ می‌رساند، نوشت که گروه طالبان متعهد است تا با دیگر طرف‌های افغان "براساس مشورت و احترام واقعی برای ایجاد یک نظام سیاسی جدید و فراگیر توافقی کند که در آن صدای همه افغان‌ها منعکس شود و هیچ کس احساس نکند از آن بیرون مانده است."

در بخش دیگری از مقاله سراج‌الدین حقانی آمده بود که طالبان آماده است "پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان با جامعه بین‌المللی و آمریکا برای تامین صلح درازمدت و بازسازی افغانستان همکاری کند."

مقاله فرمانده عملیاتی شبکه حقانی در نیویورک تایمز؛ 'حاضر به ایجاد نظام سیاسی جدید و فراگیر در افغانستان هستیم'

عبدالحکیم حقانی

توضیح تصویر،

عبدالحکیم حقانی

عبدالحکیم حقانی متولد ۱۳۳۶ (۶۴ ساله) در قندهار و از پشتون‌های درانی و از قوم اسحاق‌زی است. طالبان گفته که او از دوستان نزدیک محمد عمر، رهبر پیشین این گروه است و در تشکیل گروه طالبان هم نقش مهمی داشته است.

نام عبدالحکیم حقانی، بعد از آن بیشتر در رسانه‌ها مطرح شد که از سوی رهبر طالبان به عنوان رئیس تیم ۲۱ نفره مذاکره با آمریکا معرفی شد.

عبدالحکیم حقانی قبلا قاضی‌القضات طالبان و از نزدیکان اختر محمد منصور، رهبر سابق طالبان بود که پس از کشته شدن او نامش به عنوان یکی از گزینه‌ها برای رهبری طالبان مطرح بوده است. گفته می‌شود که طالب‌ها از نظر مذهبی برای او جایگاه خاصی قائلند و هبت‌الله آخوندزاده، رهبر گروه او را "امین خود" می‌داند.

شیرمحمد عباس استانکزی

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

شیرمحمد عباس ستانکزی در دوحه

شیرمحمد عباس استانکزی، متولد ۱۳۳۸ (۶۲ ساله) در ولایت لوگر، در شرق افغانستان است. او فارغ‌التحصیل دانشکده نظامی کابل است و در آکادمی نظامی دهرادون هند نیز تعلیمات نظامی دیده است.

شیرمحمد عباس استانکزی در دوران حکومت طالبان، معاون وزیر امور خارجه و مدتی نیز معاون وزیر بهداشت بود.

نام او در سال‌های اخیر میان گروه‌های نمایندگی طالبان در صحنه‌ بین‌المللی دیده شده است. او مدتی ریاست تیم مذاکره‌کننده طالبان با آمریکا را بر عهده داشت و بعد از آن، عضو شورای رهبری، معاون دفتر سیاسی و معاون تیم مذاکرات در دوحه شد.