«دایره المعارف زنان تونسی، صد و یک زن» منتشر شد

به گزارش خبرنگار مهر، رایزنی فرهنگی ایران در تونس از انتشار کتاب «دایره المعارف زنان تونسی، صد و یک زن» توسط مرکز پژوهش‌ها، مطالعات، مستند سازی و رسانه زنان «کریدیف» خبر داد. این کتاب یک اثر گروهی بزرگ است که تعداد زیادی از اساتید دانشگاه و پژوهشگران دانشگاهی در تدوین آن همکاری کردند. به مناسبت انتشار این کتاب، خبرگزاری تونس آفریقا گفت‌گویی با دکتر مبروک المناعی انجام داد که مسئولیت نظارت علمی این کار را بر عهده داشت و بر آن مقدمه زد.

المناعی که مدیر کالج، دکترای ادبیات و علوم انسانی در دانشگاه منوبه و عضو مجمع علوم و ادبیات و هنرهای تونسی «بیت الحکمه» است، گفت که این اثر که همزمان با جشن‌های مربوط به عید زنان، برابر با ۱۳ اوت منتشر شد، یک سند تاریخی مهم است که بر نقش پیشگامانه و اثرگذاری که زنان برای ساختن شکوه و تمدن تونس بر عهده داشتند، تأکید می‌کند.

وی با بیان اینکه هدف از تولید این اثر، جاودانه ساختن یاد زنان پیشگام تونسی است که در طول تاریخ قدیم و جدید، در حوزه‌های مختلف درخشیدند، از تلاش‌های کریدیف و بانوان دست اندرکار در آن تقدیر و به طور خاص به ایده اختصاص یک اثر جامع به زنان برجسته تونسی که توسط خانواده کریدیف و به ویژه مدیر آن خانم دکتر نجلاء العلانی بوحوله بر می‌گردد، اشاره کرد که پیش از این نیز کتاب " «زنان معروف تونسی» اثر علامه حسن حسنی عبدالوهاب را مجدداً به زیر چاپ برد و پس از آن، برای بزرگداشت مسیر این زنان بزرگ، خیابان‌ها به نامشان نامیده شد.

مبروک المناعی ادامه داد که مناسب دید شکل نهایی این اثر، یک دایرة المعارف همه جانبه باشد که در آن به اسامی‌ای که در کتاب علامه حسنی نیز به آنها اشاره شد به علاوه برخی زنان دیگر در حوزه‌های مختلف که راه آنها را ادامه دادند، پرداخته شده باشد.

وی در ادامه توضیح داد که کتاب حسن حسنی عبدالوهاب امروز نیاز دارد تا پروژه‌ای که صاحبش آن را آغاز کرد، تکمیل شود و این امر با افزودن موارد جدید به آن قابل انجام است. المناعی این را هم گفت که روی این نکته اتفاق نظر وجود داشت که اسامی وارد در این کتاب باید از دنیا رفته باشند، زیرا کار این افراد تمام و دستاوردهایشان وارد تاریخ شد.

این استاد دانشگاه درباره انتخاب عبارت «صد و یک زن» گفت که این عدد، یک عدد نمادین است و واقعیت تعداد زنانی که در این کتاب از آنها نام برده شده را روایت نمی‌کند، بلکه منظور از این عدد، بیان کثرتی است که از حلقه‌های محدود، گسترش پیدا می‌کند. او در ادامه تأکید کرد: این عدد یک معنا را با خود دارد مبنی بر اینکه زنان تونسی که شایستگی آن را دارند که در حافظه و وجدان جمعی ملت تونس جاودانه شوند، تعدادشان بسیار است.

این استاد دانشگاه تونسی افزود: حجم پروژه، گستردگی آن و تنوع شاخه‌های آن به دلیل تعدد حوزه‌هایی که زنان در تونس در آن پیشگام بودند، مستلزم این بود که مواد کار (موضوعات مطرح شده در کتاب) در میان زنان و مردان نخبه دانشگاهی توزیع شود.

گفتنی است، تعداد اساتید عضو کمیته علمی نگارش این اثر، ده نفر بود که عبارتند از: ام کلثوم بن حسین (محور علوم تجربی و پزشکی)، منجی بورقو و زهیه جویرو (محور تمدن و تاریخ)، نور الدین الدقی و منیره شابوتور الرمادی و سامیه القصاب الشرفی (محور پایبندی و مبارزه در زندگی عمومی)، فاروق العمرانی و سنیا مبارک (محور ادبیات و هنر)، محمد محجوب و سلسبیل القلیبی (محور علوم اجتماعی و حقوق). مسئولیت تحریر متون مربوط به هر یک از این محورها و بازنگری در آن را نیز ۶۰ پژوهشگر و استاد دانشگاه در گرایش‌های مختلف بر عهده گرفتند.

مبروک المناعی در معرفی این اثر گفت که این دایره المعارف، دایره المعارف زنان بزرگ تونس است که کارهای بزرگی انجام دادند و علاوه بر آن، دایره المعارف زنان عادی تونس نیز هست که آثارشان مطالعه شده است، اما فراموش شده باقی ماندند و آنانی که نجابتشان در فرزندانی که از خود به یادگار گذاشتند، متجلی شده است. «این کتاب همه آنهاست: مادر بزرگ‌های ما، مادران ما، عمه‌های ما، خاله‌های ما، همسایگان ما، معلمان ما، بانوان ما… که ملت ما را به دنیا آوردند… همه زنانی که بسیاری از مردان، فراموش می‌کنند که از آنها هستند.»

این دایره المعارف همه زنان تونسی است، «یعنی آنان که با تونس زندگی کردند و به وطنی غیر از آن راضی نشدند و آنان که در آن به دنیا آمدند اما از آن تبعید شدند و چیزی از آنها در این خاک باقی ماند… صرف نظر از ریشه، نژاد، دین، رنگ، طبقه و…» دکتر المناعی اظهار داشت در این اثر به زنان کاملاً متفاوتی از نظر نگاه‌ها، انتخاب‌ها، خواسته‌ها و تمایلات که در بخت و بهره با یکدیگر متفاوت بودند، نیز پرداخته شده است… برخی از آنها ملکه شدند، برخی دیگر امیره و برخی دیگر بانوی سرشناس و قابل احترام. در میان آنها کارگر معدن و دانشمند و هنرمند و همچنین بی‌سواد و بانوی مجاهده‌ای که در کالبد زن و با روح شیر زندگی می‌کرد نیز وجود داشتند.

کسی که این دایره المعارف را ورق می‌زند، تابلوهای هنری زیبایی را مشاهده می‌کند که با قلم دو خانم هنرمند به نام‌های امینه بالطیب و دره البرجی نقاشی شده‌اند و در کنار آنها، متونی قرار می‌گیرند که زنان معروف تونسی را در این اثر جدید معرفی می‌کنند، از جمله این زنان می‌توان از آمنه ام الأمراء و زکیه بای از حکومت حسینیان، الجازیه الهلاکیه، الکاهنه، أروی القیروانیه، علیاء ببو، زبیده بشیر، وحیده بلحاج، اسماء بلخوجه الرباعی، هایدی شکیلی تمزالی، مجیده بولیله، آسیا غلاب، بشیره بن مراد، توحیده بن الشیخ، ایفات حداد، فتحیه مزالی، مفیده التلاتلی، صلیحه و فضیله ختمی و هنرمندانی به نام علیه و الزهره فائزه و زبیده عمیره اشاره کرد.

این دایره المعارف همچنین در بردارنده اسامی متعددی است که در سال‌های اخیر رخت از جهان بربستند که از آن جمله می‌توان به خانم وکیل جیزان حلیمی، رئیس اتحادیه روزنامه‌نگاران نجیبه الحمرونی، فعال حقوقی لینا بن مهنی، نقاش و طراح لیلی المنشاری و خانم قاضی نوره بن جراد اشاره کرد. همچنین اسامی برخی از بانوان متخصص در مهندسی معماری مانند هند مرابط و هاله بوسمه در آن آمده است.

از جمله بانوان سیاستمداری که اخیراً از دنیا رفتند، نام مبارز سیاسی خانم میه الجریبی و همچنین خانم سیاستمدار محرزیه العبیدی در این دایره المعارف آمده است. این بانوان «از مهمترین شخصیت‌های اسلامگرای تونسی هستند که جایگاه مهمی در حیات سیاسی این کشور در سال‌های اخیر، یعنی از آغاز انقلاب تا زمان وفاتشان داشتند.» دکتر مبروک المناعی درباره ابعاد هنری این دایره المعارف (انتخاب رنگ سیاه برای جلد آن) و عدم وجود برخی اسامی دیگری که شایستگی آن را داشتند که نامشان در این اثر جدید که فرایند تولید آن در ابتدای جولای گذشته کامل شد، وجود داشته باشد، اینگونه بیان داشت که انتخاب رنگ جلد کتاب توسط مؤسسه کریدیف انجام شد. وی درباره محتوا نیز گفت که تیم تولید، اصرار داشتند که متانت و واقع‌گرایی کار حفظ شود و البته من اعتراف می‌کنم که این مسئله، نسبی است، و افزود: «تأکید می‌کنم که ما به هیچ وجه سوگیری نداشتیم و تلاش کردیم که به واقع‌گرایی در متن پایبند باشیم و زیر بار هیچ نوع فشار از هیچ نوعی نرفتیم، خواه سیاسی باشد یا غیر آن. این کار برای تجلیل از زن تونسی با هر وابستگی فکری و… صورت گرفت.»

این عضو بیت الحکمه تببین کرد که دایره المعارف، یک چارچوب است که در آینده امکان توسعه و غنی‌تر کردن آن وجود دارد، به طوری که تمامی اسامی‌ای که در این اثر وجود ندارد، بدان افزوده گردد، ضمن اینکه این پژوهش‌ها برای کسب داده‌های دیگری راجع به اسامی بزرگ تونسی ادامه خواهد داشت. المناعی ادامه داد: ما کار خود را با تکیه بر یک بانک داده آغاز کردیم و یکصد اسم از میان آنها برگزیدیم. این پروژه با نگاه به امکان غنی‌تر ساختن آن در آینده کلید خورد و تقسیم کتاب نیز بر مبنای ترتیب الفبایی چیده شد.

ناظر علمی این پروژه با تمجید از تلاش‌های هماهنگ کنندگان عضو کمیته علمی و اساتید عضو کمیته تحریر و همه اعضای خانواده کریدیف که از هیچ تلاش برای انجام این پروژه در مدتی کوتاه (تقریباً هفت ماه) و معرفی زنان تونسی «که هر چه هم با یکدیگر اختلاف داشته باشند، اما عشق به وطن آنها را با هم جمع می‌کند و ملی‌گرایی نقطه اشتراک آنهاست» فروگذار نکردند، تأکید کرد که روح این پروژه، احقاق حق زن در تونس و تثبیت پیشگامی و شایستگی او در برابری و مساوات با مردان است و خاطر نشان کرد: «پیشگامی زن، معنای خاصی دارد که از این نگاه بر می‌آید که راه موفقیت و ترقی زنان، در مقایسه با مردان، همیشه مهیا و آماده نبود» و افزود: «بنابراین، شایسته است که کاملاً از زن تمجید شود.»